|
Pomezania
   Pomezania (niem. Pomesanien, prus. *Pomedjan) – kraina historyczna oraz dawne terytorium plemienne, położone w zachodniej części Prus, istniejące do XIII wieku, które zostało później podzielone pomiędzy Prusy Górne i ziemię malborską. EtymologiaNazwę Pomezania wywodzi się od zrekonstruowanego pruskiego słowa *Pomedjan oznaczającego „lesisty kraj”, „kraj pod lasami”[3][4]. PołożeniePomezania sąsiadowała z Pogezanią, Sasinią, ziemią chełmińską oraz z Pomorzem Gdańskim. Naturalne granice regionu wyznaczały kolejno: Wisła na zachodzie, Nogat na północnym zachodzie, jezioro Drużno na północy, Drwęca na południowym wschodzie i Osa na południu. Obecnie ziemie te leżą na terenie województwa pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego. HistoriaPomezania należała do najmłodszych pruskich ugrupowań plemiennych. Uformowało się ono w wyniku zajęcia przez Prusów na przełomie XII i XIII w. obszarów między Osą i Wisłą a rzeką Dzierzgoń[4]. Do końca XII wieku zachodnia i południowa Pomezania była zasiedlona przez ludność słowiańską (kasztelania świecka) w rejonie grodów: Nowy Dwór, Zwiniarz, Gutowo, Łanioch, Pokrzydowo, Trzcin, Tarczyny, Grążawy i z granicą z Prusami między Nielbarkiem a Szynwałdem[5]. Ekspansja terytorialna społeczności związanych z pruskim kręgiem kulturowym przybrała na sile w XII stuleciu[6]. Zasiedlone zostały wówczas tereny znajdujące się na południe i wschód od rzeki Dzierzgoń[6][4]. W latach 1213, 1216, 1220, 1226, 1252[7] miały miejsce pruskie rejzy łupieżcze, które spowodowały upadek struktur osadniczo-terytorialnych związanych ze słowiańską strefą chełmińsko-dobrzyńską w południowej części Pojezierza Iławskiego oraz z Pomorzem Wschodnim[6]. Przypuszczalnie w trakcie tych wydarzeń zostały zniszczone przez Prusów piastowskie grody w Węgrach koło Malborka i w Podzamczu koło Kwidzyna[6]. Niewątpliwie już w drugiej połowie XII w. zasiedlone zostały obszary całego Pojezierza Iławskiego utożsamianego z historyczną ziemią pruską Pomezanią i taki obraz sytuacji osadniczej tego obszaru przedstawiają wzmianki zawarte w krzyżackich źródłach pisanych[6]. W 1 połowie XIII wieku całą Pomezanię opanowali Prusowie, wypierając zamieszkującą ją wcześniej na północy i południu tej krainy ludność słowiańską[5]. Przypuszczalnie centrum osadniczym Pomezanii był gród w Starym Dzierzgoniu[5]. Na południu Pomezanii znajdowały się ziemie: Resia, Resla, Resya lub Rezija[8] (w rejonie Prabut i jeziora Dzierzgoń), Geria, Prezla, Rudencz[9], Komor[10], Pobuz, Loypicz, Lingwar lub Lynguar, Alyem i Pasulōwō, Posolua lub Posoloua[11][3], ciągnąca się na północ być może aż do okolic Starego Pola, która była we wczesnym średniowieczu zamieszkiwany przez ludność słowiańską[4]. Pomezania to jeden z pierwszych terenów podbitych przez Zakon krzyżacki. W czasie I powstania pruskiego Pomezanowie walczyli przeciwko Zakonowi, natomiast podczas II powstania nie przyszli powstańcom z pomocą. Zachowali język i obyczaje, co umożliwiło w XVI wieku sporządzenie słownika języka pruskiego i katechizmu pruskiego („Enchiridion Pruski”). Pomezania jako pierwsza kraina pruska uległa osadnictwu niemieckiemu i polskiemu po podboju krzyżackim w XIII wieku. 28 lipca 1243 r. teren Pomezanii wszedł w skład diecezji pomezańskiej, jednej z czterech diecezji pruskich utworzonych decyzją legata papieskiego Wilhelma z Modeny. Obejmowała ona nie tylko samą Pomezanię, ale większość Prus Górnych leżących między Warmią a ziemią chełmińską. Siedzibą diecezji była katedra pomezańska w Kwidzynie, a podlegała ona metropolii w Rydze. Pomezanią z czasem zaczęto nazywać zarówno samą diecezję, jak i dominium należące do biskupów pomezańskich[12]. Po 1466 r. Pomezanię podzielono na:
MiastaDo miast leżących współcześnie na terenie Pomezanii należą:
Miasta zdegradowaneDo miast Pomezanii (które jednak z różnych przyczyn utraciły status miasta) należą również:
Zobacz teżUwagiPrzypisy
Linki zewnętrzne
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_COA.svg){kind=small}