Pole Marsowe w Sankt Petersburgu – widok z lotu ptaka
Pole Marsowe[1] (ros. Марсово поле) – plac oraz park położony w centrum Petersburga, o powierzchni prawie 9 ha.
Nazwa miejsca pochodzi od rzymskiego boga wojny – Marsa. W pierwszych dekadach istnienia Petersburga była to obszerna łąka, miejsce wypoczynku mieszkańców. Na początku XIX w. teren przekształcono w plac ćwiczeń wojskowych i defilad, wtedy też utrwaliła się nazwa Pole Marsowe. W latach 1918–1940 miejsce funkcjonowało pod nazwą placu Ofiar Rewolucji, zaś w jego centralnej części powstał pomnik Bojowników Rewolucji (ros. памятник Борцам революции), wokół którego urządzono park.
Położenie
Pole Marsowe położone jest w centralnej historycznej części Petersburga, pomiędzy brzegiem Mojki, która wytycza jego południową granicę, a ulicą Milionową (granica północna). Od wschodu plac ogranicza Kanał Łabędzi[1] i biegnąca wzdłuż niego ulica[2].
Historia i opis
XVIII w.
Pole Marsowe powstało na osuszonych do 1712 r. błotach, położonych niedaleko letniej rezydencji Piotra I[2]. Na terenie tym odbywały się ćwiczenia wojskowe[3], ponadto wykorzystywano go do odpoczynku, zabaw i puszczania sztucznych ogni. Wśród ludności miejsce funkcjonowało pod nazwą Potiesznoje pole (Pole Zabaw, Uciech)[4]. Okolica placu zaczęła zmieniać swoje oblicze po wzniesieniu Pocztowego Dworu, a następnie wykopaniu Pięknego Kanału[1] między Newą a Mojką, na brzegu którego zaczęły powstawać domy zamożnych mieszkańców miasta[2]. W latach 40. XVIII w. na polu urządzono ogród spacerowy dla carycy Elżbiety, zaprojektowany przez Bartolomeo Rastrellego i Michaiła Ziemcowa. Ogród przetrwał do 1777 r., od niego ukuta została nowa nazwa miejsca – Łąka Carycy[4] (Царицын луг)[2][1]. W 1768 r. w sąsiedztwie Łąki wzniesiony został Pałac Marmurowy, przeznaczony dla Grigorija Orłowa, a następnie wykupiony przez dwór[5], zwrócony ku Łące swoją elewacją południową[6]. W kolejnych latach kompleks budynków wokół Łąki dopełniły dom Nikołaja Sałtykowa (1784-1788), dom I. Bieckiego i budynek Głównej Apteki[7].
Pole Marsowe w Imperium Rosyjskim
W latach 1797–1800 car Paweł I Romanow wzniósł dla siebie nową siedzibę, usytuowaną na południowy wschód od placu – Zamek Michajłowski. Ten sam władca zmienił dotychczasową łąkę w plac przeznaczony do ćwiczeń i parad wojskowych, polecił również ustawić na nim, na południowej granicy, pomnik ku czci zwycięstw odniesionych przez Piotra Rumiancewa oraz pomnik Aleksandra Suworowa pod postacią boga Marsa[8] (obydwa zostały następnie przeniesione)[2]. Budynki położone przy placu, który od pomnika Suworowa odtąd nazywano Polem Marsowym[8], od strony zachodniej, przebudowano na koszary Pawłowskiego pułku lejbgwardii. Ostatnim nowym budynkiem wzniesionym przy placu był powstały w latach 1823–1827 dom Adaminiego[7]. Do rewolucji lutowej 1917 r. na Polu Marsowym odbywały się parady wojskowe, wydarzenia o charakterze rozrywkowym i sportowym[2].
W okresie rewolucji i w ZSRR
Po lutym 1917 r. Pole Marsowe stało się miejscem pamięci poległych uczestników rewolucji. 23 marca/5 kwietnia1917 na placu odbył się uroczysty pogrzeb 184 bojowników, którzy zginęli w starciach z wojskami lojalnymi wobec obalonego cara. Na uroczystość pogrzebową przybyło ok. 800 tys. osób[9]. 18 czerwca/1 lipca 1917 r. na Polu Marsowym odbyła się demonstracja[7], która zgromadziła od 400 tys.[10] do pół miliona uczestników[7]. Demonstracja miała być aktem poparcia dla nowej ofensywy rosyjskiej armii, byli na niej obecni przedstawiciele Rządu Tymczasowego oraz głównych partii robotniczych. Wbrew oczekiwaniom organizatorów większość zgromadzonych przybyła na miejsce z transparentami domagającymi się przekazania władzy w ręce rad, rezygnacji z ofensywy i usunięcia z rządu ministrów-kapitalistów[10].
Po zwycięstwie rewolucji październikowej i podczas wojny domowej w Rosji na Polu Marsowym chowano poległych i zmarłych działaczy bolszewickich[7]. W 1918 r. na Polu Marsowym zostali pochowani zabici w zamachach w 1918 r. szef Czeka w Piotrogrodzie Moisiej Uricki[11] komisarz ludowy prasy, propagandy i agitacji W. Wołodarski, strzelcy łotewscy uczestniczący w walkach podczas powstania w Jarosławiu w lipcu 1918 r., a także ich dawny komisarz Siemion Nachimson, który został w Jarosławiu rozstrzelany przez białych[12][7]. W tym samym roku pochowano w tym miejscu czerwonego dowódcę Rudolfa Siwersa[13]. W 1919 r. na Polu Marsowym pochowano uczestników bitwy o Piotrogród[7], a także poległego komisarza Nikołaja Tołmaczowa[13]. 7 listopada 1919 r. na Polu Marsowym urządzono kompleks pomnikowy ku czci poległych rewolucjonistów, według wyłonionego drogą konkursu projektu Lwa Rudniewa[13]. Na granitowych płytach pomnika, otaczających płyty nagrobne, zapisano inskrypcje ku czci rosyjskich rewolucjonistów autorstwa Anatolija Łunaczarskiego[13]. W porządkowaniu Pola Marsowego i urządzaniu pomnika brali udział sami mieszkańcy miasta[14]. Kolejne pochówki działaczy partyjnych i wojskowych odbywały się na Polu Marsowym jeszcze do 1933 r.[7] Miejsce otrzymało również nazwę Placu Ofiar Rewolucji[15]. W latach 20. XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie pomnika zaaranżowano ogrody miejskie. W 1957 pod kierunkiem architekta Sołomona Majofisa dokonano rekonstrukcji centralnej części pomnika. W tym samym roku zapalono na nim pierwszy w Związku Radzieckim wieczny ogień[13].
Po 1991
W latach 2012–2017 Pole Marsowe było jednym z kilku miejsc w Petersburgu, gdzie możliwe było organizowanie zgromadzeń publicznych bez zgody władz, jedynie po ich poinformowaniu[16].
Fotogaleria
Czasy współczesne
Pole Marsowe z lotu ptaka. Patrząc w kierunku półncnym: na pierwszym planie rzeka Mojka, w oddali – Newa.
Pomnik Bojowników Rewolucji na Polu Marsowym – wieczny ogień.
Pole Marsowe – fragment pomnika Bojowników Rewolucji.
Wiec antykorupcyjny na Polu Marsowym (czerwiec 2017 r.).
Pole Marsowe w sztuce
Mieszkańcy Petersburga zjeżdżają na sankach na Łące Carycyńskiej. Lata 20. XIX wieku. Litografia podbarwiona akwarelą, 29,7x43 cm. Państwowe Muzeum Ermitażu.
↑ abcdefghRed. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel’stwo Bol’szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1, s. 365–366.
_40.jpg)
.jpg)