Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu

Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu
Ilustracja
Bazaltowe sztolnie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Lubań (województwo dolnośląskie)

Data założenia

1943 r.

Położenie na mapie Lubania
Mapa konturowa Lubania, w centrum znajduje się punkt z opisem „Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu”
Położenie na mapie powiatu lubańskiego
Mapa konturowa powiatu lubańskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu”
Ziemia51°06′42,3″N 15°16′50,4″E/51,111750 15,280667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu – sztolnie wydrążone podczas II wojny światowej pod wzgórzem Kamienna Góra w Lubaniu, w województwie dolnośląskim.

Budowa podziemnego kompleksu trwała od 1943 do 1945 roku. Oficjalnie miał to być schron przeciwlotniczy[1][2].

Budowa

Sztolnie wydrążone zostały w bazalcie pod wzgórzem Kamienna Góra w Lubaniu. Według planu odnalezionego przez Tomasza Bernackiego w 2011 r. w Archiwum Państwowym w Lubaniu, ich łączna długość wynosi 915 m. Na podstawie badań przeprowadzonych za pomocą odwiertów ustalono, że wykonano około 350 m podziemnych korytarzy. Jednakże biorąc pod uwagę, że szyny zostały częściowo zdemontowane i użyte do zbrojenia stropów i ociosów sztolni, można przypuszczać, że prace górnicze doprowadzono do końca[1][3].

Potwierdzone zostało istnienie sztolni nr 1 (wykonano 123 m), sztolni nr 2 z wysadzonymi wejściami od strony dzisiejszej ul. Parkowej oraz sztolni nr 3, roboczo nazwanej depozytową (jest to jedyny „ślepy” chodnik). Potwierdzono również istnienie łącznika, czyli korytarza łączącego sztolnię nr 1 i nr 2. Tory biegnące w kierunku sztolni nr 4 (tzw. „ucieczkowej”), świadczą, że i ona została przynajmniej częściowo wykuta[4].

W początkowych odcinkach, korytarze w obudowie drewnianej. Wewnątrz częściowo zachowały się tory dla wózków górniczych do wywożenia urobku oraz same wózki. Znaleziono 5 wózków, kilofy, łopaty, gable, liczne wiertła o długości ponad 2 m. Pozostałości przewodów elektrycznych świadczą, że kompleks był oświetlony[5]. Na odcinkach początkowych, korytarze mają wymiary około 2 × 2 m, głębiej około 3 × 3 m.

Dzięki badaniom, przeprowadzonym w lipcu 2020 r., wiadomo, że wewnątrz sztolni nr 1 wilgotność wynosi 89%, temperatura 11 st. C, a poziom tlenu 17,4%[6].

Na zboczu Kamiennej Góry, pobliżu wejść od strony ul. Parkowej, zachowało się betonowe pomieszczenie do przechowywania materiałów wybuchowych, wykorzystywanych podczas drążenia tuneli[7].

Historia

Budowę podziemi rozpoczęto w 1943 r. Przedsięwzięcie koordynował Związek Obrony Przeciwlotniczej Rzeszy (Reichsluftschutzbund), przy wsparciu 2. i 6. Kompanii 104. Batalionu RAD (Reichsarbeitsdienst, czyli Służba Pracy Rzeszy), a następnie 1. Kompanii 129. Batalionu Budowlanego (Bau-Batalion 129). Wiele prac wykonywali jeńcy i robotnicy przymusowi z lubańskich obozów pracy[8][9].

W lutym 1945 r., podczas ofensywy Armii Czerwonej, rejon sztolni był zaciekle broniony przez Niemców. Oddziały Wehrmachtu zaminowały wszystkie drogi prowadzące na Kamienną Górę[8].

7 maja 1945 r. oddziały niemieckie rozpoczęły wycofywanie się z Lubania; to prawdopodobnie wówczas wejścia do sztolni zostały wysadzone[10].

  • 1945–1946 – częściowo zachowane odcinki sztolni zostały spenetrowane przez wojsko. Znaleziono wówczas broń, maszyny do pisania oraz dokumenty[11].
  • 1949–1950 – podczas wizyty inspektorów z Przedsiębiorstwa Poszukiwań Terenowych z Warszawy stwierdzono trzy wysadzone wejścia, jednak zrezygnowano z dalszych badań z powodu kosztownych i ryzykownych prac ziemnych.
  • czerwiec 2011 – podczas kwerendy w Archiwum Państwowym w Lubaniu miejscowy regionalista Tomasz Bernacki natrafił na kalkę techniczną z projektem sztolni z adnotacją „Luftschutzstollenbau am Steinberg. Lauban, Schlesien” (pol.: Budowa schronu przeciwlotniczego na Kamiennej Górze. Lubań, Śląsk)[1][2][12].
  • listopad 2011 – przeprowadzono prace wiertnicze od strony ul. Strzeleckiej. Natrafiono na sztolnię wykutą w kamieniu bazaltowym[13].
  • grudzień 2011 – odkopano wejścia do sztolni „ucieczkowej” (44 m długości) od strony ul. Strzeleckiej. Wewnątrz znajdowały się szyny i wózki.
  • styczeń 2012 – podczas próby odkopania wejścia południowego natrafiono na szyny, instalację elektryczną oraz wysadzony odcinek sztolni z drewnianymi obudowami. Z powodu zbyt rozległego zawału, próbę przekopu przerwano.
  • marzec 2012 – poszukiwanie bocznego wejścia do sztolni wewnątrz tzw. kociołka (wyrobisko bazaltu). Próba nieudana, choć po pracach z nieznanych przyczyn znacząco obniżył się poziom wody w sąsiednim zbiorniku.
  • maj 2013 – wraz z Grupą Eksploracyjną Miesięcznika Odkrywca GEMO przeprowadzono odwierty w celu sprawdzenia istnienia sztolni południowej. Na głębokości 24 metrów dowiercono się do zalanego wodą schronu[14].
  • marzec 2018 – ponowne odwierty w poszukiwaniu dalszych odcinków sztolni. Dowiercono się do schronu w trzech różnych lokalizacjach, potwierdzając istnienie północnego i południowego odcinka.
  • listopad 2019 – powrót do prac związanych z odkopaniem wysadzonego wejścia od strony południowej[9].
  • marzec 2020 – rozpoczęcie penetracji podziemi za pomocą sondy wpuszczanej w wywiercone wcześniej otwory. Okazało się, że w sztolni nr 1 nie ma już zalegającej wcześniej wody[15].

W 2020 r. kontynuowane są prace, prowadzone przez Stowarzyszenie Miłośników Górnych Łużyc wraz z Grupą Eksploracyjną Miesięcznika Odkrywca GEMO, mające na celu wykonanie przekopu udostępniającego, badań archeologicznych, a finalnie udostępnienie podziemi do zwiedzania[16].

Przypisy

  1. ↑ a b c Bernacki T., Zagadki Kamiennej Góry cz. 2 – Podziemia pod Kamienną Górą w Lubaniu, „Ziemia Lubańska nr 14”, 2011.
  2. ↑ a b Andrzej Maciaszczyk, Łukasz Orlicki, Tajne zakłady zbrojeniowe III Rzeszy w powiecie lubańskim, Lubań 2014, s. 16, ISBN 978-83-925200-8-5.
  3. ↑ Niespodzianki w sztolni nr 1! | | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-15] (pol.).
  4. ↑ Wiemy coraz więcej! | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-15] (pol.).
  5. ↑ Rozwiązaliśmy zagadkę! | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-15] (pol.).
  6. ↑ Projekt „Krab” nabiera tempa | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-15] (pol.).
  7. ↑ Andrzej Maciaszczyk, Łukasz Orlicki, Tajne zakłady zbrojeniowe III Rzeszy w powiecie lubańskim, Lubań 2014, s. 28–29, ISBN 978-83-925200-8-5.
  8. ↑ a b Bernacki T., Zagadki Kamiennej Góry cz. 3 – Wojenna blizna., „Ziemia Lubańska nr 15”, 2011.
  9. ↑ a b Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-09] (pol.).
  10. ↑ Andrzej Maciaszczyk, Łukasz Orlicki, Tajne zakłady zbrojeniowe III Rzeszy w powiecie lubańskim, Lubań 2014, s. 16–17, ISBN 978-83-925200-8-5.
  11. ↑ Bernacki T., Zagadki Kamiennej Góry cz. 4 – Zadanie do wykonania: ukryte remanenty, „Ziemia Lubańska nr 16”, 2011.
  12. ↑ Bernacki T., Tajemnice wykute w bazalcie – co kryją plany lubańskich sztolni, „Odkrywca nr 9”, 2011.
  13. ↑ Bernacki T., Tajemnice sztolni - Byliśmy w sztolni!, „Ziemia Lubańska nr 1”, 2012.
  14. ↑ Orlicki Ł., Podziemia Lubania - przełamać impas., „Odkrywca nr 6”, 2013.
  15. ↑ Mamy zdjęcia tunelu! | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-09] (pol.).
  16. ↑ Aktualności | Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu [online] [dostęp 2020-11-14] (pol.).

Bibliografia

  • Andrzej Maciaszczyk, Łukasz Orlicki: Tajne zakłady zbrojeniowe III Rzeszy w powiecie lubańskim. Lubań: Stowarzyszenie Południowo-Zachodnie Forum Samorządu Terytorialnego „Pogranicze”, 2014. ISBN 978-83-925200-8-5.
  • Łukasz Orlicki, Podziemia Lubania odsłaniają swoje tajemnice, Odkrywca nr 12, 2011.
  • Łukasz Orlicki, Ekstremalne eksploracje podziemi Lubania. Ostatni schron II Rzeszy. Krok po kruku do wnętrza góry, Odkrywca nr 2, 2012.

Linki zewnętrzne