Piszczałka podwójnostroikowa

Piszczałka podwójnostroikowa, pierdziel, rożek wierzbowy, trąbka wierzbowa – polski ludowy instrument dęty wykonany z płata kory wierzbowej, rzadziej lipowej lub olszowej.

Budowa

Jest to instrument zaliczany do aerofonów stroikowych. Posiada koniczny korpus bez otworów palcowych oraz podwójny stroik ("bekas"[1]) umieszczany w węższym wlocie korpusu[2]. Wykonuje się go ze zwiniętego spiralnie pasma kory, najczęściej wierzbowej, które w szerszym miejscu spina się drewnianą szpilką ("kolcem"[1]). Rożki wierzbowe wykonywano sezonowo, tylko na wiosnę, kiedy kora drzew jest świeża i elastyczna. Po pewnym czasie rożek się "rozsycha" i staje się nieszczelny, a wtedy nie nadaje się już od gry[3].

Krzysztof Butryn, piszczałka podwójnostroikowa (pierdziel); nagr. Janów Lubelski 2015[4]

Obszar występowania

Pierdziel występuje powszechnie w całej Polsce, jednak najwięcej egzemplarzy zachowało się z Mazowsza, Kurpiów i Wielkopolski. Obecnie egzemplarze pierdziela znajdują się w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu oraz w Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Pierdziel pojawia się także w kolekcji Szkolnego Muzeum Gwizdka w Gwizdałach oraz w zbiorach Antoniego Kani w Galerii Instrumentów Folkowych w Grodzisku Mazowieckim. Dwa instrumenty o takiej samej budowie znajdują się także w Muzeum Etnograficznym Istrii w Chorwacji[5].

Funkcje

Rożek wierzbowy pełnił niegdyś funkcję sygnalizacyjną w pasterstwie. Często grywały na nim małe dzieci, są bowiem bardzo łatwe do wykonania. Obecnie służy raczej jako zabawka. Adam Chętnik zawiera w swojej publikacji także informację, że służy do głośnego grania[6]. Pierdziela spotkał taki sam los jak inne aerofony ludowe – zostały wyparte przez instrumenty wytwarzane profesjonalnie, zatrzymując jedynie funkcje instrumentu pasterskiego i zabawki[6].

Bibliografia

  • Chętnik Adam, Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, Olsztyn: Wydawnictwo "Pojezierze" 1983.
  • Oborny Aneta I., Polskie instrumenty ludowe, Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA 2015.
  • Olędzki Stanisław, Polskie instrumenty ludowe, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1978.

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ a b Polskie Instrumenty Ludowe [online], ludowe.instrumenty.edu.pl [dostęp 2017-01-04].
  2. ↑ Aneta I. Oborny, Polskie instrumenty ludowe, Warszawa 2015, ISBN 978-83-287-0216-5.
  3. ↑ Polskie Instrumenty Ludowe [online], ludowe.instrumenty.edu.pl [dostęp 2017-01-26].
  4. ↑ Polskie Instrumenty Ludowe [online], ludowe.instrumenty.edu.pl [dostęp 2017-01-19].
  5. ↑ Istarski tradicionalni instrumenti: Instruments [online], www.iti-museum.com [dostęp 2017-01-19] (ang.).
  6. ↑ a b Adam Chętnik, Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, 1983, ISBN 83-7002-142-5.