PROFILPELAJAR.COM

Płucodyszne
	Pulmonata
	Cuvier, 1817
	Okres istnienia: karbon–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Różni przedstawiciele ślimaków płucodysznych
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
(bez rangi)	Heterobranchia
Podgromada	płucodyszne
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płucodyszne (Pulmonata) – podgromada ślimaków (Gastropoda) obejmująca około 36 tysięcy lądowych i wodnych, hermafrodytycznych gatunków tradycyjnie charakteryzowanych zdolnością do oddychania powietrzem atmosferycznym za pomocą narządu oddechowego nazywanego „płucem” – unaczynionej ścianki jamy płaszczowej pełniącej rolę płuca^[1]^[2]^[3]^[4].

W zapisie kopalnym płucodyszne znane są z górnego karbonu. Występują niemal na całym świecie, w większości środowisk lądowych, rzadziej w stojących i bieżących wodach śródlądowych, a jeszcze rzadziej w morskich i słonawych.

Diagnoza

Wśród płucodysznych znane są zarówno ślimaki mające muszlę, jak i półnagie, tzn. z muszlą częściowo zredukowaną, oraz nagie, z muszlą zredukowaną do wapiennej płytki pod płaszczem. W pełni rozwinięta muszla płucodysznych jest dobrze wykształcona, zwykle spiralnie zwinięta (od całkowicie płaskiej po wieżyczkowatą i wrzecionowatą), a u niektórych czapeczkowata. U większości osobników dorosłych nie występuje wieczko (wyjątek stanowi rodzina Amphibolidae). Najmniejsze gatunki osiągają długość około 1 mm, a największe dorastają do 20 cm^[1]^[4].

Organ nazywany „płucem” występuje u większości płucodysznych. Niektóre gatunki są dodatkowo zaopatrzone w pojedyncze skrzele lub pseudoskrzele^[4]. U wielu przedstawicieli Siphonarioidea i Hygrophila brak jest „płuc” trwale wypełnianych powietrzem^[5].

Za cechy charakterystyczne dla płucodysznych uważana jest budowa tarki, położenie otworu odbytowego w pobliżu pneumostomu^[1]^[4] oraz obecność procerebrum^[5].

Klasyfikacja

W tradycyjnej klasyfikacji biologicznej opartej na cechach morfologicznych w obrębie płucodysznych wyróżniano: nasadooczne (Basommatophora) i trzonkooczne (Stylommatophora)^[2]. Niektórzy autorzy zaliczali jeszcze do tej gromady prapłucodyszne (Archaeopulmonata) i Systellommatophora^[3].

Monofiletyzm tej grupy ślimaków, w tradycyjnym jej rozumieniu, został dobrze potwierdzony analizami morfologicznymi^[6]^[7] oraz w badaniach molekularnych, jednak dalsze badania molekularne stawiają w wątpliwość przynależność do tego taksonu kilku grup (Pyramidelloidea, Glacidorboidea, Sacoglossa i Acochlidia)^[5].

Występowanie w Polsce

Na obszarze Polski występuje 209 gatunków^[4] zaliczanych do następujących rodzin: Argnidae, beczułkowate, bezoczkowate, błotniarkowate, błyszczotkowate, boettgerillowate, brzuchozębne, Carychiidae, Helicodiscidae, Helicodontidae, Hygromiidae, krążałkowate, Oxychilidae, piramidkowate, poczwarkowate, poczwarówkowate, pomrowcowate, pomrowikowate, pomrowiowate, Pristilomatidae, przeźrotkowate, przyczepkowate, przytulikowate, Punctidae, rozdętkowate, stożeczkowate, subulinowate, ślimaczkowate, ślimakowate, ślinikowate, świdrzykowate, wałkówkowate, zatoczkowate i ziarnkowate.

Zobacz też

mięczaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
↑ ^a ^b Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
↑ ^a ^b Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 384. ISBN 978-83-88147-09-8.
↑ ^a ^b ^c Jörger et al. On the origin of Acochlidia and other enigmatic euthyneuran gastropods, with implications for the systematics of Heterobranchia. „BMC Evolutionary Biology”. 10, s. 323, 2010. DOI: 10.1186/1471-2148-10-323. (ang.).
↑ Salvini-Plawen Lv, Steiner G. [W]: Origin and evolutionary radiation of the Mollusca. Taylor J, editor. Oxford: Oxford University Press; 1996. Synapomorphies and plesiomorphies in higher classification of Mollusca; s. 29–51.
↑ B.B. Dayrat B.B., S.S. Tillier S.S., Evolutionary relationships of euthyneuran gastropods (Mollusca): a cladistic re-evaluation of morphological characters, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 135 (4), 2002, s. 403–470, DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00018.x, ISSN 1096-3642 [dostęp 2024-03-24] (ang.).