Operacja desantowa kerczeńsko-eltigeńska

II wojna światowa, front wschodni
Mapa radzieckiego desantu na Półwyspie Kerczeńskim
Czas	31 października – 11 grudnia 1943
Miejsce	Półwysep Kerczeński, Krym
Terytorium	ZSRR
Przyczyna	radzieckie plany wyzwolenia Półwyspu Kerczeńskiego przed operacją wyzwolenia całego Krymu
Wynik	strategiczne zwycięstwo ZSRR
Strony konfliktu
ZSRR  III Rzesza  Rumunia
Dowódcy
Iwan Pietrow Siergiej Gorszkow Gieorgij Chołostiakow Lew Władimirski Erwin Jaenecke Gustav Kieseritzky † Corneliu Teodorini
Siły
150 000 żołnierzy, 45 dział 85 000 żołnierzy, 582 działa
Straty
6 985 zabitych lub zaginionych, 20 412 rannych lub chorych, 38 czołgów utraconych, 25 dział przeciwpancernych utraconych n/n
brak współrzędnych

Operacja desantowa kerczeńsko-eltigeńska – operacja desantowa przeprowadzona między 31 października a grudniem 1943 roku przez Armię Czerwoną na froncie wschodnim II wojny światowej. Desant odbył się w dwóch miejscach na wschodnim wybrzeżu Krymu, jednak oddziałom Armii Czerwonej udało się ustanowić i zabezpieczyć tylko jeden przyczółek koło Enikale, drugi przyczółek niedaleko Eltigenu wojska radzieckie musiały opuścić z powodu udanego kontrataku oddziałów państw Osi. Armia Czerwona użyła przyczółka koło Enikale w operacji krymskiej rozpoczętej 8 kwietnia 1944 roku, której celem było wyzwolenie Krymu spod okupacji niemieckiej.

Idąc za sukcesem jakim było wyzwolenie Noworosyjska i Półwyspu Tamańskiego między wrześniem a październikiem 1943 roku zarówno Stawka, jak i Rada Wojenna Frontu Północnokaukaskiego zaczęły szykować desant na oddalony o zaledwie 4–15 km Półwysep Kerczeński. Był to zresztą jedyny punkt Krymu, gdzie z powodu braku prawdziwych okrętów desantowych mogły lądować wojska radzieckie. Podobnego zdania był przeciwnik i silnie ufortyfikował cały rejon. Na głębokości 80 km znajdowały się trzy linie obrony. Obronę półwyspu organizował niemiecki V Korpus Armijny podlegający 17 Armii. W jego skład wchodziły: niemiecka 98 Dywizja Piechoty, rumuńskie 3 Dywizja Strzelców Górskich i 6 Dywizja Kawalerii oraz szereg samodzielnych oddziałów, łącznie 85 tys. żołnierzy. Do dyspozycji korpusu pozostawały też czołgi i artyleria oraz stacjonujące na Krymie lotnictwo niemieckie, rumuńskie i słowackie. Wód wokół niego strzegły niemieckie i rumuńskie okręty oraz potężne pola minowe^[1].

Plany zakładały wysadzenie koło osady Enikale głównego desantu, złożonego z trzech dywizji 56 Armii. Pod Eltigenem miał lądować desant pomocniczy w sile dywizji z 18 Armii. Do spotkania ich miało dojść na północny wschód od Kercza. W rejonie tego miasta i portu obronę organizowały dwie rumuńskie dywizje (3 Dywizja Strzelców Górskich i 6 Dywizja Kawalerii) oraz niemiecka 5 Polowa Dywizja Luftwaffe. Operację zamierzano przeprowadzić w nocy z 27 na 28 października 1943 roku. 56 Armia zamierzała lądować w siedmiu falach, z tego dwie pierwsze jako desant morski, a pozostałe pięć w wyzwolonych przystaniach. Dowództwo nad całością operacji powierzono dowódcy Frontu Północnokaukaskiego gen. Iwanowi Pietrowowi, za główny desant odpowiadał kontradm. Siergiej Gorszkow, za pomocniczy – kontradm. Gieorgij Chołostiakow^[1].

Sztormowa pogoda uniemożliwiła dotrzymania terminu i operację przełożono na 1 listopada w przypadku desantu pomocniczego i 3 listopada dla desantu głównego. Złe warunki atmosferyczne utrzymywały się nadal i wysadzenie w nocy z 31 października na 1 listopada 318 Dywizji Strzeleckiej z 18 Armii przebiegało fatalnie, chociaż początkowo uzyskano 30 minut zanim desant został wykryty. Pod silnym ostrzałem w nocy udało się wysadzić na ląd 3000 żołnierzy z 318 Dywizji Strzeleckiej i batalion piechoty morskiej. Do końca dnia przyczółek miał 5 km szerokości i 2 km głębokości. Następnej nocy wysadzono jeszcze 3300 żołnierzy. Łącznie 3 listopada na lądzie znalazło się 9418 żołnierzy, 39 dział, 28 moździerzy, 257,2 t amunicji i 61,8 t zaopatrzenia. Dodatkowo lotnictwo zrzuciło 350 t różnych ładunków^[1].

Przeciwnik zareagował dość energicznie i po trzech dniach odizolował desant od morza. Wysadzone oddziały znajdowały się w okrążeniu przez 36 dni. Silny kontratak przeprowadzony 6 grudnia zaczął spychać desant w stronę morza. W takiej sytuacji Rosjanie przerwali okrążenie i zaczęli się posuwać w stronę Kerczu. 8 grudnia zajęli wzgórze Mitridat i przystań Ugołnaja. Mimo wsparcia artylerii z Półwyspu Tamańskiego i przerzucenia na przyczółek dwóch batalionów piechoty morskiej sytuacja desantu stała się krytyczna. Rano 9 grudnia radzieckie oddziały opuściły wzgórze Mitridat i przedostały się na przedmieścia Kerczu. Po dwóch dniach resztki desantu zostały ewakuowane drogą morską^[1].

Znacznie korzystniejszy przebieg miały działania głównej grupy desantowej. Jej pierwszy rzut wylądował jeszcze w nocy 2 listopada na odcinku Majak – Żukowka, drugi rzut lądował sześć godzin później na odcinku Opasnaja – Enikale. Następnie pod osłoną artylerii wylądowała licząca 2274 żołnierzy grupa szturmowa 2 Gwardyjskiej Dywizji Strzeleckiej, a rano kolejna, licząca 1800 żołnierzy. Desant na tym odcinku był zaskoczeniem dla obrony złożonej głównie z oddziałów rumuńskich, które wycofały się z wybrzeża. Radzieckie dowództwo wykorzystało sytuację i przed wieczorem na przyczółek przetransportowano jeszcze 4400 żołnierzy, 45 dział, moździerze i amunicję. 11 listopada sięgał on od Morza Azowskiego do przedmieść Kerczu i znajdowało się na nim 27 700 żołnierzy, 229 dział i 60 moździerzy. Przerzucanie nowych sił i zaopatrzenia kontynuowano do 20 listopada. Tego dnia Front Północnokaukaski przemianowano na Samodzielną Armię Nadmorską, a 18 Armię przekazano do rezerw Stawki. Ponieważ liczono się z silnymi kontratakami, siły te wkrótce wzmocniono. Ostatecznie do 4 grudnia na przyczółku znalazło się 75 tys. żołnierzy, 582 działa, 187 moździerzy, 128 czołgów, 764 samochody, 7180 t amunicji i 2770 t zaopatrzenia. Front na półwyspie ustabilizował się do kwietnia 1944 roku. Chociaż desant nie wykonał oczekiwanego od niego zadania, czyli wyzwolenia Kerczu i później półwyspu, to zaangażował część niemieckich rezerw przeznaczonych do kontruderzenia przeciwko 4 Frontowi Ukraińskiemu^[2]. W momencie rozpoczęcia operacji kerczeńsko-eltigeńskiej 4 Front Ukraiński toczył walki z wojskami niemieckimi na północ od Krymu, odcinając na początku listopada ten półwysep poprzez osiągnięcie Perekopu^[3].

• Encyklopedia II wojny światowej nr 38: Przerwanie blokady Leningradu. Walki na Ukrainie. Oxford Educational sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-252-0061-9. Brak numerów stron w książce