Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie (wł.Centro di Documentazione e Studio del Pontificato di Giovanni Paolo II) – watykańska instytucja naukowa, archiwum, biblioteka oraz muzeum, założona w Rzymie. Obecnie jeden z ważniejszych Ośrodków dokumentujących i popularyzujących nauczenie Jana Pawła II.
Ośrodek został powołany wraz z Fundacją Jana Pawła II na podstawie dekretu papieskiego z 16 października 1981 i mieści się w działającym od 1980 Domu Polskim w Rzymie. Patronat nad instytucją sprawuje Rada Administracyjna Fundacji.
Głównym zadaniem Ośrodka jest gromadzenie dokumentacji oraz nauczania papieskiego. Zgromadzona dokumentacja i podjęte studia mają przyczyniać się do rozpowszechnienia dzieła Jana Pawła II poprzez publikacje, sympozja, konferencje i wystawy.
Archiwum papieskie Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu w Rzymie
Jedno z głównych zespołów archiwalnych stanowi archiwum kard. Karola Wojtyły, zawierające ponad 1200 kazań i przemówień z lat 1956-1978, maszynopisy artykułów i rozpraw, teksty 362 memoriałów pisanych do władz Polski Ludowej, maszynopisy listów pasterskich, komunikatów i zarządzeń Karola Wojtyły (z okresu krakowskiego).
W zbiorach znajduje się również dokumentacja nauczania papieskiego, jego pielgrzymek i działalności oraz recepcji pontyfikatu.
Biblioteka
Czytelnia biblioteki Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu w Rzymie
Bogate zbiory biblioteczne Ośrodka przechowują księgozbiór związany przede wszystkim z osobą papieża. Zgromadzono ok. 20 tysięcy woluminów zawierających wyłącznie teksty Ojca Świętego oraz publikacje jego autorstwa (dane z 2004 roku). Ośrodek gromadzi książki we wszystkich językach europejskich, dokumentuje i przechowuje również publikacje w językach orientalnych (m.in. papieskie przemówienia w czasie audiencji, nabożeństw, spotkań, pielgrzymek, dokumenty okolicznościowe).
Obok dzieł papieskich, zbiory biblioteczne powiększane są o publikacje naukowe dotyczące pontyfikatu papieskiego (rozprawy teologiczne i historyczne), które tworzą bibliografię przedmiotową. Biblioteka Ośrodka przechowuje również książki dedykowane papieżowi, z autografami autorów (głównie prace naukowe i literackie) oraz monografie naukowe dotyczące historii Kościoła i kultury. Biblioteka posiada osobną czytelnię wyposażoną w księgozbiór podręczny (encyklopedie, słowniki, katalogi, wydawnictwa źródłowe). Mogą z niej korzystać wszyscy badacze przygotowujący prace naukowe.
Księgozbiór liczy ponad 35 tysięcy woluminów.
Najcenniejsze rękopisy i starodruki
Ośrodek przechowuje bezcenne dla polskiej kultury zabytki pochodzące z darów dla Jana Pawła II. Wśród nich na uwagę zasługują m.in.: dwa oryginalne listy króla Jana III Sobieskiego, list królowej Marii Kazimiery oraz inne listy królewskie. Do szczególnie cennych rękopisów należy jedyny zachowany autograf-brulion wiersza Norwida poświęcony papieżowi Piusowi IX (dar prof. Juliusza Wiktora Gomulickiego) oraz zaginiona karta rękopisu Pana TadeuszaAdama Mickiewicza, którą przechowywał w swoich zbiorach Ignacy Domeyko.
Zbiory fonoteczne Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu
Ośrodek przechowuje zbiory audiowizualne. Większość z nich stanowią nagrania papieskich przemówień i wizyt.
Są także taśmy VHS, CD lub płyty winylowe przekazywane Ojcu Świętemu, które zawierają zapis dedykowanych Mu koncertów, przedstawień teatralnych, wystaw, muzycznych dzieł.
Fonoteka przechowuje również złote płyty zarówno nagrań papieskich, jak i artystów, którzy podarowali je papieżowi.
Dotychczas Ośrodek jest wydawcą lub współwydawcą ponad 150 pozycji książkowych, w tym tak cennych dla polskiej nauki prac jak „Jan Paweł II. Bibliografia polska” (ostatni tom wydany w 2014).
Kolejnym ważnym dziełem fundacyjnym jest Bullarium Poloniae (tomy III-VII), zbiór średniowiecznych bulli papieskich. W latach 1982–2002 wydawano pismo „Kronika Rzymska”.
Zgodnie z obecnym programem naukowym i wydawniczym realizowanym w Ośrodku przez ks. dr Andrzeja Dobrzyńskiego, sukcesywnie opracowywane są i publikowane teksty źródłowe oraz studia związane zarówno z okresem krakowskim abpa Karola Wojtyły, jak i pontyfikatem Jana Pawła II.
W. Gramatowski SJ, Z. Wilińska, Karol Wojtyła w świetle publikacji. Karol Wojtyła negli scritti. Bibliografia, Città del Vaticano 1980.
W. Gramatowski SJ, Z. Wilińska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1978-1983, Rzym 1987.
W. Gramatowski SJ, Z. Wilińska, D. Gułajewska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1983-1986, Rzym 1991.
Z. Wilińska, D. Gułajewska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1987-1989, Rzym 1998.
Z. Wilińska, D. Gułajewska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1990-1991, Rzym 2001.
Z. Wilińska, D. Gułajewska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1992-1993, Rzym 2003.
Z. Wilińska, D. Gułajewska, W. Gramatowski SJ, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1994-1995, Rzym 2007.
Z. Wilińska, D. Gułajewska, Jan Paweł II. Bibliografia polska 1996, Rzym 2012.
K. Bielska, Jan Paweł II w utworach muzycznych. Bibliografia, Rzym 1987.
K. Bielska, Jan Paweł II w dokumentach dźwiękowych 1978-1988. Bibliografia, Rzym 1990.
K. Bielska, Jan Paweł II w utworach muzycznych. Bibliografia, Rzym 1993.
A. Sitarska, S. Skwirowska, Jan Paweł II poza cenzurą PRL: bibliografia 1976–1989, Rzym 1996.
K. Macińska, La Papo Johanno Paŭlo II en esperantaj publikaĵoj. Bibliografio 1978-1986, Roma 1988.
K. Macińska, La Papo Johano Paŭlo II en esperantaj publikaĵoj. Bibliografio 1987-1991. Suplemento al la jaroj 1978-1986, Roma 1994.
K. Macińska, La Papo Johano Paŭlo II en esperantaj publikaĵoj. Bibliografio 1992-1996, Roma 1998.
K. Macińska, La Papo Johano Paŭlo II, en esperantaj publikaĵoj. Bibliografio 1997-2001, Roma 2003.
K. Macińska, Esperanckie ścieżki spotykają się w Rzymie. Impresje – Esperantaj vojetoj renkontigâs en Roma. Impresoj, Roma 2001.
J.T. Czosnyka, Ekslibrisy Jana Pawła II, Gliwice 2001.
Studia nad pontyfikatem (publikacje z lat 1991-2013)
R. Dzwonkowski, S. Kowalczyk, E. Walewander (red.), Papież Jan Paweł II a Emigracja i Polonia 1987-1988, Lublin 1991.
J. Makselon, Fascynacja a wezwanie. Ostatni pobyt Ojca Świętego w PRL, Rzym – Warszawa 1992.
J. Jaworska, M. Nowiński, Artyści polscy o Papieżu, Kielce 1996.
J. Makselon, Wezwanie i opór. Polacy a Jan Paweł II, Rzym 1997.
A. J. Nowobilski, Pontyfikat przełomu tysiącleci. 25 lat Jana Pawła II na stolicy św. Piotra, Rzym – Kraków 2003.
Cristo, Chiesa, Uomo. Il Vaticano II nel pontificato di Giovanni Paolo II, ed. A. Dobrzyński, Z. Kijas, Roma 2010.
Wolność religijna sercem ludzkiej wolności. Materiały z sympozjum w Krakowie, red. A. Dobrzyński, Kraków 2010.
Christ – Church – Mankind. The spirit of Vatican II according to Pope John Paul II, ed. Z. Kijas, A. Dobrzyński, New York–Mahwah 2012.
Pięknie jest służyć. Dziedzictwo duchowe Jana Pawła II, praca zbiorowa pod red. A. Dobrzyńskiego, Rzym 2013.
Moc i piękno wiary, praca zbiorowa pod red. A. Dobrzyńskiego, Rzym 2014.
L. Gerosa, Diritti e popoli in Giovanni Paolo II. Principi fondamentali e prospettive future, Lugano-Venezia 2013.
Kultura chrześcijańska (publikacje z lat 1991-2012)
M. Rożek, Polonica w kościołach Rzymu, Rzym – Warszawa 1991.
K. Czajkowska (red.), Nieznana karta brulionu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Rzym 1992.
M. Jagosz (red.), Materiały XV sesji Stałej Konferencji Archiwów, Bibliotek i Muzeów Polskich na Zachodzie (23-26.09.1993), Rzym 1994.
M. Jagosz (red.), Materiały XXI Sesji Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (23-26.09.1999), Rzym – Kraków 1999.
K. Czajkowska, M. Jagosz (red.), Księga pamiątkowa. Dziesięciolecie Fundacji Jana Pawła II, Rzym 1991.
M. Jagosz (red.), Tablice pamiątkowe Dobroczyńców Domu Polskiego i Fundacji Jana Pawła II, Rzym 1991.
M. Jagosz (red.), Tablice pamiątkowe Dobroczyńców Domu Polskiego i Fundacji Jana Pawła II, Rzym 1995.
J. Główczyk, M. Skrabska (red.), Papieskie Medale Józefa Stasińskiego w zbiorach Rzymskiego Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II, Rzym 2004.
H. Kupiszewska, R. Sawicka, Miłość jest darem. Św. Maksymilian w zbiorach Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II, Rzym 2012
Muzeum Jana Pawła II
Zbiory muzealne Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w RzymieZbiory muzealne Ośrodka Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie
Ośrodek przechowuje dary papieskie, które stały się podstawą ekspozycji muzealnej. Eksponowane są wartościowe dla kultury dzieła sztuki – malarstwo, rzeźby, grafiki, rysunki, tkaniny, medalierstwo. Skatalogowano około 10.000 eksponatów.
Oprócz osobistych rzeczy papieża (m.in. kroplówka z solą fizjologiczną podana natychmiast po zamachu 13 maja 1981) oraz osobistych dokumentów i szat, w zbiorach muzealnych Ośrodka przechowywane są relikwiarze polskich świętych, m.in.:
Złoty Cracoviae Merenti (za zasługi dla miasta Krakowa w XV rocznicę Pontyfikatu)
Order Jasnogórski Maryi Panny Królowej Korony Polskiej (nadany przez Zakon Paulinów dla Jana Pawła II na X-lecie Pontyfikatu)
Ekumeniczny Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Brygidy
Ośrodek w opinii papieża Benedykta XVI
23 października 2006, podczas uroczystej audiencji, papież Benedykt XVI wyraził się na temat znaczenia Ośrodka:
Gromadzi dokumentację dotyczącą pontyfikatu Jana Pawła II, bada i upowszechnia nauczanie papieskie oraz Magisterium Kościoła, zacieśniając kontakty i współpracując z polskimi i międzynarodowymi ośrodkami naukowymi i artystycznymi. Ta działalność zyskuje nowe znaczenie po śmierci Papieża. Zbiór pism papieskich oraz bogata dokumentacja działalności Stolicy Apostolskiej, jak również utwory literackie i komentarze prezentowane w środkach społecznego przekazu niewątpliwie stanowią pełne, dobrze zorganizowane archiwum oraz podstawę do szczegółowych i pogłębionych badań nad duchową spuścizną Jana Pawła II. Właśnie na ten wymiar działalności – badania nad pontyfikatem – chciałbym dzisiaj zwrócić uwagę, gdyż ma on pierwszorzędne znaczenie. Jan Paweł II, filozof i teolog, wielki pasterz Kościoła, pozostawił po sobie obfitą spuściznę pism i inicjatyw, wyrażających jego pragnienie szerzenia EwangeliiChrystusa w świecie metodami wskazanymi przez sobór watykański II oraz wytyczenia kierunków rozwoju życia Kościoła w nowym tysiącleciu[3].
W 2011, podczas audiencji papież Benedykt XVI powiedział:
Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II, który nie tylko gromadzi archiwa oraz materiały bibliograficzne i eksponaty muzealne, ale także promuje publikacje, wystawy, kongresy i innego rodzaju imprezy naukowe i kulturalne, by rozpowszechniać nauczanie oraz działalność duszpasterską i humanitarną bł. Jana Pawła II. Ufam, że dzięki codziennym badaniom źródeł oraz współpracy z podobnymi instytucjami zarówno w Rzymie, jak i innych krajach Ośrodek będzie coraz ważniejszym punktem odniesienia dla wszystkich, którzy chcą poznać i docenić znaczenie rozległego i bogatego dziedzictwa papieża Polaka[4].
XV sesja stałej konfederacji archiwów, bibliotek i muzeów polskich, Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie, Rzym 1994
XXI sesja stałej konfederacji archiwów, bibliotek i muzeów polskich na Zachodzie, Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie, Rzym-Kraków 1999
Nie ustawajcie w tym dobrym dziele. Przemówienia papieskie do Fundacji Jana Pawła II, red. ks. A. Dobrzyński, Rzym 2012
