Za mitycznego założyciela miasta uchodzi syn Posejdona – Nauplios, argejski żeglarz i astronom, król Eubei, który za śmierć skazanego niesłusznie swego syna Palamedesa zemścił się podstępnie zwabiając powracające spod Troi okręty Achajów na skały wyspy i doprowadzając do ich rozbicia.
Pierwsze, potwierdzone badaniami ślady osadnictwa w okolicy pochodzą z XII w. p.n.e.; dalszy jego rozwój dokumentują groby z VIII w. p.n.e. w okolicy Pronoia. Dzięki strategicznemu położeniu w głębokim zakolu Zatoki Argolidzkiej Nafplion był początkowo obok Argos jednym w ważniejszych miast portowych Argolidy, padając też ofiarą stałej rywalizacji z Argejczykami. W epoce klasycznej nastąpił powolny upadek miasta – aż do II wieku n.e. zostało ono całkiem opuszczone, o czym mówi świadectwo Pauzaniasza. Do naszych czasów dotrwały starożytne ruiny widoczne na niewielkim stanowisku archeologicznym w mieście.
W czasach bizantyjskich miasto założono ponownie, a na tamtejszym akropolu (zob. Akronauplia) wzniesiono twierdzę obronną. Na początku XIII w. Nauplion dostało się pod władzę „Franków” (krzyżowców), pod koniec XIV stulecia przeszło w ręce Wenecjan, którzy utrzymali się tam stosunkowo długo (1530) i zbudowali obronny zamek Burdzi na przybrzeżnej wysepce. Dopiero w XVI wieku zdobyte miasto weszło w skład państwa Turków osmańskich. W latach 1686–1715, podczas drugiej okupacji weneckiej, na wzgórzu sąsiadującym z Akronauplią wzniesiono rozległą twierdzę Palamidi.
30 listopada 1822 – nagłym atakiem zapoczątkowanym od najwyżej położonej części twierdzy Palamidi – miasto wyzwolone zostało przez połączone oddziały powstańcze Staikosa Staikopulosa i Dimitriosa Moschonisiotisa.
Po odzyskaniu przez Grecję niepodległości Nauplion był w latach 1823–1834 pierwszą stolicą nowożytnego państwa greckiego (podupadłe pod panowaniem tureckim Ateny liczyły wówczas zaledwie ok. 6 tys. mieszkańców). 27 września 1831 r. dokonano tu zamachu na pierwszego gubernatora niepodległej Grecji, Joanisa Kapodistriasa.
Miejsce narodzin (11 lipca 1832) greckiego męża stanu Charilaosa Trikupisa, w latach 1875–1895 siedmiokrotnego premiera rządu greckiego, zmarłego na emigracji w 1896.
1823 – decyzją parlamentu Nauplion oficjalnie staje się centrum administracyjnym odrodzonego państwa greckiego; przybycie J. Kapodistriasa (8 stycznia)
1833 – uroczyste powitanie pierwszego króla Grecji Ottona Bawarskiego (25 stycznia)
1862 – pucz wojskowy przeciwko rządom króla Ottona (1 lutego)
Zabytki i miejsca turystyczne
Widok z cytadeli Palamidi (po lewej część obwarowań Akronauplii); na dalekim planie wysepka Burdzi z warownią i dawnym więzieniemHistoryczny budynek Muzeum WojskaHistoryczna cerkiew św. Spirydona
Prócz stanowiącej teren archeologiczny rozległej fortyfikacji Palamidi (Archeologikos Choros Palamidiu), najważniejsze do zwiedzenia jest Muzeum Archeologiczne, przy placu Konstytucji (Syntagma) – tj. głównym placu będącym rynkiem starego miasta; od 1930 r. zajmuje ono dwupiętrowy budynek weneckiego arsenału marynarki, wzniesiony w 1713 r. Warto w nim zwrócić na uwagę na wyjątkowy zabytek wśród europejskich militariów – niemal kompletną zbroję z płyt półcylindrycznych pochodzącą z epoki mykeńskiej (XIV w. p.n.e.), odnalezioną w 1960 r. w miejscowości Dendra (Dendroi) opodal Myken.
Muzeum Wojska (ul. Amalias 22) znajduje się w budynku pierwszej nowożytnej, greckiej akademii wojskowej, powstałej z inicjatywy J.Kapodistriasa, w okresie wojny o niepodległość Grecji, w której uczestniczyli także ochotnicy polscy (ich 14 nazwisk upamiętnia kolumna memorialna w mieście)[5]. Eksponaty obrazują historię tej placówki i ilustrują dzieje wojen toczonych przez Greków od 1904 (podziemna i partyzancka walka o Macedonię, tzw. Makedonikos Agonas), poprzez wojny bałkańskie, aż po obie wojny światowe, łącznie ze zjawiskiem ruchu oporu.
Założone w 1974 Muzeum Etnograficzne (ul. V. Aleksandru 1) uchodzi w tej dziedzinie za jedno z najważniejszych w kraju, pozostając pod opieką Peloponeskiej Fundacji Folkloru im. V. Papantoniu; wydaje własny rocznik naukowy. Zgromadzono w nim ok. 25 tys. eksponatów w postaci sprzętów, okolicznościowych strojów i ubiorów ludowych oraz wyrobów tkactwa, narzędzi i artykułów domowego użytku z obszaru całego Peloponezu.
Muzeum Dzieciństwa umieszczone w zabytkowym składzie na dawnej stacji kolejowej, organizacyjnie stanowiące część Muzeum Etnograficznego, prezentuje różnorodność typowego dla kultury kraju wyposażenia (kołyski) i zabawek dziecięcych (koniki na biegunach, kółka, grzechotki itp.), włącznie z postaciami z popularnego i dziś, greckiego ludowego teatru cieni, opowiadającego liczne przygody garbusa imieniem Karagiozis (przyswojona postać tureckiego Karagöza). W swym zakresie tematycznym muzeum prowadzi też programy oświatowe dla dzieci.
Najmniejsze ze wszystkich Muzeum Komboloi (ul. Staikopulu 25) jest placówką prywatną, założoną w 1998 przez Arisa Evangelinosa i działającą pod patronatem ministerstwa. W bogatych zbiorach z różnych czasów przedstawia tradycję i różnorodność sznura koralików (przypominającego różaniec z paciorków), od pokoleń towarzyszącego Grekom na co dzień.
Nauplion jest miejscem festiwalu muzycznego prezentującego muzykę zarówno klasyczną, jak i współczesną, przyciągającego melomanów oraz muzyków-wykonawców z kraju i zagranicy.
Zabytkowa architektura
Na szczególną uwagę zasługuje monaster Agia Moni (Areia) u podnóża Palamidi. Budynek główny z 1143 r. to przykład architektury bizantyjskiej z epoki Komnenów. Początkowo żeński, w okresie okupacji tureckiej ufortyfikowany i zamieniony na męski, współcześnie znów żeński. Wyruszyły stąd do historycznego szturmu na twierdzę oddziały Staikopulosa i Moschonisiotisa.
Jedyny ocalały wśród zabytkowych świątyń miasta bizantyjski kościół Mądrości Bożej (Agia Sofia) u zbiegu ulic Kapodistriu i Lambrinidu (prawdopodobnie dawna kaplica przy fortecy Bizantyjczyków). Dwie inne to cerkiew św. Jerzego (Agios Georgios) – metropolitalna, i Przenajświętszej Bogurodzicy (Panagia Theotokos). Spośród historycznych świątyń bardziej przyciąga uwagę cerkiew św. Spirydona (Agios Spiridonas) koło pl. Wolności (Eleftherias), gdzie 27 września 1831 dokonano zamachu na J. Kapodistriasa, o czym informuje tablica przy wejściu. Kościół katolicki znajduje się przy ul. Plaputas, pełniąc także funkcję polskiej parafii.
Czasy panowania tureckiego przypomina obecność dwóch budowli, w przeszłości stanowiących meczety. Mały (zwany też „starym”) przy pl. Konstytucji (Syntagma) oraz większy, wybudowany w 1730 z fundacji możnowładcy Aga-paszy, potocznie zwany „parlamentarnym”, gdyż odbywał tam posiedzenia pierwszy grecki parlament – przy ul. Staikopulu. Przy ul. Narodowego Ruchu Oporu (Ethnikis Antistaseos), zachował się również budynek medresy (tureckiej szkoły teologicznej), później okresowo zamienionej na więzienie.
Średnia temperatura roczna to 18 °C. Lata są tu gorące i suche, ze średnią temperaturą lipca 27 °C (Argolida to jeden z suchszych regionów Grecji), zimy są łagodne. Obfitsze opady (50–70 mm) głównie w styczniu i październiku, chłodniej bywa jedynie w górach.
Od lat sześćdziesiątych XX wieku Nafplio nabiera znaczenia jako miejscowość wypoczynkowa, modna wśród Greków, zwłaszcza w okresie świątecznym. Niemożliwe jest wtedy zapewnienie sobie miejsc noclegowych bez uprzedniej rezerwacji. O 8 km od zabytkowego centrum położone jest popularne (także wśród Polaków) nadmorskie letnisko Tolo, gdzie o noclegi łatwiej.
Na Peloponezie Nafplion należy do jednego z pięciu istotnych skupisk emigracji polskiej[6]. Na miejscu działa polska parafia p.w. Przemienienia Pańskiego, kierowana przez ks. proboszcza Jerzego Chorzempę i wchodząca w skład kościoła rzymskokatolickiego w Grecji[7].
