Napoleon Sądek

Feliks Napoleon Sądek
Feliks Rosenbaum
Jacek Dereń, Napoleon Sądek
Data urodzenia

11 kwietnia 1905

Data i miejsce śmierci

25 lutego 1970
Londyn

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura, film, teatr

Ważne dzieła
  • Kwatera nad Adriatykiem. Sztuka w 3 aktach
  • Małżeństwo Marty
  • Placki kartoflane
Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941) Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami

Feliks Napoleon Sądek, właśc. Feliks Rosenbaum, ps. „Jacek Dereń”, „Napoleon Sądek” (ur. 11 kwietnia 1905, zm. 25 lutego 1970 w Londynie)[1] – polski pisarz, dziennikarz i scenarzysta pochodzenia żydowskiego. W latach 30. XX wieku napisał lub współtworzył scenariusze do kilkunastu filmów fabularnych. Po II wojnie światowej przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie publikował powieści i sztuki teatralne oraz uczestniczył w życiu kulturalnym polskiej emigracji.

Życiorys

Pochodził z rodziny przemysłowca Jana Rosenbauma i Florentyny z Bernsteinów. Uczęszczał do Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie, po czym rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Po zakończeniu nauki był aplikantem adwokackim w sądzie grodzkim, następnie pracował jako adwokat. Jednocześnie publikował w prasie. Od 1929 pisał cykl felietonów „Wesoły kącik” w „Ostatnich Wiadomościach” pod pseudonimem Napoleon Sądek, a od 1930 przygotowywał felietony dla „Kuriera Czerwonego”, od 1931 także dla „Ekspressu Podhalańskiego”. W latach 1933–1939 napisał samodzielnie lub współtworzył scenariusze filmowe do kilkunastu filmów, opracowywał scenopisy i wykonał opracowanie literackie do Nie miała baba kłopotu[2].

Walczył podczas kampanii wrześniowej w randze porucznika, później został aresztowany przez władze sowieckie i wywieziony w głąb ZSRS. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski przyłączył się do 2 Korpusu Polskiego, gdzie pełnił obowiązki oficera oświatowego. W 1942 otrzymał przydział do 4 baonu 3 Dywizji Strzelców Karpackich, gdzie był oficerem oświatowym w stopniu kapitana. W bitwie o Monte Cassino ochotniczo dostarczał na mułach amunicję i żywność dla oddziałów bojowych, za co otrzymał Krzyż Walecznych. Następnie oddelegowano go do Referatu Oświatowego 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Był współtwórcą teatru żołnierskiego tej jednostki wojskowej. Mimo wojny nie zaniechał twórczości literackiej i dziennikarskiej. Publikował felietony i opowiadania m.in. w „Pobudce” (1942), „Dzienniku Żołnierza Armii Polskiej na Wschodzie” (1943–1945), „Gońcu Karpackim” (1943–1944), „Kurierze Polskim w Bagdadzie” (1943), „Orle Białym” (1944), „Wiarusie Polskim” (1944), „Ochotniczce” (1944). Na przełomie ostatnich dwóch lat wojny był współredaktorem gazetek dla żołnierzy polskich we Włoszech „Świerkożubr pod Syreną” i „Osa Karpacka”. W 1946 znalazł się wraz z 2 Korpusem w obozie wojskowym w Hodgemur Camps w Anglii[2][3].

Po demobilizacji zamieszkał w Londynie. Po zakończeniu II wojny światowej, zmienił nazwisko rodowe na Feliks Napoleon Sądek. Na łamach „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” zamieszczał od 1949 swoje powieści, opowiadania oraz pisał serie felietonów („Widziane ze sceny” (1955), „Mały felieton” (1964–1966), „Trudny dzień” (1965)). Ponadto udzielał się w „Życiu” (1950–1951, 1953), „Orle Białym” (1950, 1952, 1954), „Gazecie Niedzielnej” (1952), „Głosie” (1952), „Tygodniku Polskim” (1962–1964) i „Wiadomościach” (1965). Pisywał felietony humorystyczne dla Radia Wolna Europa, a w latach 1961–1967 był zatrudniony w British Drama League jako lektor. Część powieści, opublikowanych w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, została wydana (np. Małżeństwo Marty), a Nieznany tor został przełożony na język angielski. Pisał również sztuki sceniczne, z humorem przedstawiające 2 Korpus Polski i życie polskich emigrantów. W 1949 Kwatera nad Adriatykiem została uhonorowana IV nagrodą na konkursie emigracyjnego Związku Artystów Scen Polskich; była wystawiana przez polskie teatry amatorskie w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Argentynie. Współpracował z Feliksem Konarskim[2][3].

Sądek był długoletnim członkiem zarządu Związku Pisarzy Polskich na Uchodźstwie, wchodził także w skład Związku Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Związku Artystów Scen Polskich, Związku Kombatantów-Żydów. Pochowany został na cmentarzu żydowskim w dzielnicy Golders Green przy Hoop Lane. Oprócz Krzyża Walecznych otrzymał także Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami[3].

W 1933 ożenił się z Pauliną Nisenson[2].

Twórczość (wybór)

Zestawienie przygotowane na podstawie źródeł[4][5]:

Film

Scenariusze

Scenopisy

Opracowanie literackie

Teatr

Sztuki teatralne i rewiowe

  • Niech żyją Polki. Materiały do widowiska rewiowego (Londyn 1947)
  • Obrazki sceniczne, wydane dla zespołów teatralnych Polonii Zagranicznej (Londyn 1947)
  • Kwatera nad Adriatykiem. Sztuka w 3 aktach (wyst. Londyn 1949, wyd. tamże 1950)
  • Katarzynka. [Komedia w 3 aktach] (wyst. Londyn 1950)
  • Pani doktór. [Komedia w 3 aktach] (wyst. Londyn 1950)
  • Markietanki. (Serca w mundurkach). [Komedia w 3 aktach] (wyst. Londyn 1951, wyd. tamże 1952)
  • Kamienicznik. Komedia w jednym akcie (Londyn 1953)
  • Tańcowały dwa Michały (rewia) (wyst. Londyn 1953)
  • Dla Ciebie wszystko! (rewia) (współautor: Feliks Konarski) (wyst. Londyn 1954)
  • Placki kartoflane (dramat; powstał przed 1963) – wyróżnienie w konkursie na sztukę teatralną ZASP za Granicą i Ogniska Polskiego w Londynie w 1963

Powieść

  • Strzał na Earls Courcie (Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza, Londyn 1949 nr 186–226)
  • Małżeństwo Marty (tamże, Londyn 1950 nr 35–95; wydanie osobne Toronto: „Związkowiec” 1955)
  • Nieznany tor (tamże, Londyn 1950 nr 202, 1951 nr 1–44; przedruk Toronto: „Związkowiec” 1956 nr 21–52, 1957 nr 1–34)
  • Żyje się tylko raz (tamże, Londyn 1952 nr 1–120, 143–158)
  • Zaproszenie na ślub (tamże, Londyn 1952 nr 228–310, 1953 nr 1–7)
  • Mgła nad Londynem (tamże, Londyn 1953 nr 23–91)
  • Porwanie (tamże, Londyn 1953 nr 259–307, 1954 nr 2–56)
  • Pożar serc (tamże, Londyn 1954 nr 221–308, 1955 nr 1–3)
  • 75 tysięcy (tamże, Londyn 1955 nr 55–164)
  • Kłopoty rodzinne (tamże, Londyn 1955 nr 294–310, 1956 nr 1–98)
  • Od hostelu do hostelu (tamże, Londyn 1957 nr 60–262)
  • Konfrontacja (tamże, Londyn 1962 nr 61–77)
  • Złe samopoczucie (tamże, Londyn nr 293–310, 1964 nr 1–78)

Przypisy

  1. ↑ Skręt 1994 ↓, s. 375–376.
  2. ↑ a b c d Dorosz 2001 ↓, s. 205.
  3. ↑ a b c Skręt 1994 ↓, s. 376.
  4. ↑ Dorosz 2001 ↓, s. 206–207.
  5. ↑ Napoleon Sądek. filmpolski.pl. [dostęp 2019-10-17].
  6. ↑ Film polski. „Kurjer Poranny”. Nr 235, s. 8, 26 sierpnia 1939. 

Bibliografia

  • Rościsław Skręt, Sądek Feliks Napoleon, [w:] Henryk Markiewicz (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 35 Sapieha Jan – Schroeder Eliasz, Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk, 1994, s. 375–376, ISBN 83-86301-01-5.
  • Beata Dorosz, Sądek Napoleon 1905–1970, [w:] Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. T. 7 R-Sta, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 205–207, ISBN 83-02-08100-0.

Linki zewnętrzne