PROFILPELAJAR.COM

Muzyka w Raju – festiwal muzyki dawnej, organizowany corocznie w drugiej połowie sierpnia w zespole poklasztornym i dawnym kościele cysterskim, obecnie siedzibie Zielonogórsko-Gorzowskiego Wyższego Seminarium Duchownego, powszechnie znanej pod nazwą Paradyż, w Gościkowie w powiecie świebodzińskim.

Na festiwalu, którego pierwsza edycja odbyła się w 2003, jest prezentowana świecka i sakralna muzyka średniowieczna, renesansowa i barokowa, od 2011 również klasyczna i romantyczna. Głównym organizatorem festiwalu jest Fundacja Muzyki Dawnej „Canor”, a dyrektorem festiwalu prezes fundacji Cezary Zych.

Miejsce i nazwa festiwalu

Sceną festiwalu od początku jego istnienia jest kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Marcina, należący do dawnego zespołu klasztornego w Gościkowie. W miejscu tym, zwanym wówczas Gościchowem, komes Mikołaj Bronisz ufundował w 1230 klasztor cysterski, działający do 1834. Kościół klasztorny, wybudowany w XIV w., w ciągu wieków był wielokrotnie przebudowywany, m.in. na skutek kilkukrotnego niszczenia przez pożary; jego obecna, barokowa forma architektoniczna pochodzi z XVIII w. Po kasacie klasztoru przez władze pruskie w 1834 w budynkach mieściło się seminarium nauczycielskie, a w okresie międzywojennym szkoła średnia. Od 1952 budynki byłego klasztoru były siedzibą Wydziału Filozoficznego Gorzowskiego Diecezjalnego Seminarium Duchownego, w 1960 przeniesiono tu również pozostałe wydziały seminarium, które obecnie działa pod nazwą Zielonogórsko-Gorzowskiego Wyższego Seminarium Duchownego^[1]^[2].

Nazwa festiwalu „Muzyka w Raju” pochodzi od historycznej i również obecnie powszechnie używanej nazwy zespołu klasztoru i kościoła – Paradyż. Cystersi po osiedleniu się w Gościchowie zgodnie ze swoim zwyczajem zmienili nazwę miejscowości na łacińską Paradisus Sanctae Mariae (Raj Matki Bożej)^[3]^[4]. Od nazwy tej utworzono zarówno niemiecką (Paradies, wcześniej również Paradeis) jak i polską (Paradyż) nazwę miejscowości. Nazwy „Paradyż” lub „Paradies” były oficjalnymi nazwami klasztoru i miejscowości zarówno w okresie I Rzeczypospolitej (do II rozbioru Polski Paradyż leżał na terenie państwa polskiego, tuż przy granicy z Brandenburgią a później Prusami) jak i w okresie przynależności miejscowości do Prus, a potem do Niemiec. W 1945, po ponownym przyłączeniu tych terenów do Polski, przywrócono, w nieznacznie zmodyfikowanej formie, wczesnośredniowieczną nazwę sprzed fundacji klasztoru – Gościkowo, dawna nazwa Paradyż zachowała się jednak w świadomości mieszkańców i odwiedzających, przynajmniej na określenie kompleksu poklasztornego^[2].

Organizatorzy festiwalu

Inicjatorem zorganizowania festiwalu muzyki dawnej w Paradyżu był wykładowca i ówczesny rektor seminarium ks. dr Ryszard Tomczak^[5]. Ideą wykorzystania zabytkowych pomieszczeń barokowego kościoła zespołu do celów festiwalu zainteresowała się Fundacja Muzyki Dawnej „Canor”, która już wcześniej zaczęła organizować odbywający się do dzisiaj festiwal o podobnym profilu pod nazwą „Muzyka Dawna – Persona Grata”. Pierwsza edycja festiwalu „Muzyka w Raju” miała miejsce w 2003, od tego czasu koncerty festiwalowe odbywają się w Paradyżu co roku w drugiej połowie sierpnia. Dyrektorami festiwalu są Cezary Zych, prezes Fundacji „Canor”, oraz ks. dr Paweł Łobaczewski, obecny rektor seminarium. Trzecim, oprócz Fundacji „Canor” i seminarium, współorganizatorem festiwalu jest Fundacja „Paradyż”^[6].

Muzyka i wykonawcy

Festiwal „Muzyka w Raju” od pierwszej edycji był festiwalem kameralnej muzyki dawnej, rozumianej jako muzyka średniowieczna, renesansowa i barokowa. W 2011 rozszerzono tę formułę o utwory klasyczne (np. Mozarta, Haydna) i romantyczne (np. Schuberta). Chociaż koncerty odbywają w pomieszczeniu paradyskiego kościoła, program nie ogranicza się do muzyki sakralnej, często prezentowane są tu utwory świeckie, a nawet przetworzona artystycznie muzyka ludowa z różnych krajów Europy.

Od pierwszej edycji festiwalu w 2003 do 2009 głównym wykonawcą na festiwalu był pochodzący z Poznania zespół muzyki dawnej Arte Dei Suonatori. Spowodowało to, że w powszechnym odczuciu zespół Arte Dei Suonatori był nawet traktowany (błędnie) jako organizator i gospodarz festiwalu. W 2010 zespół ten po raz pierwszy nie pojawił się na festiwalu, w jego miejscu wystąpił francuski zespół Le Parlement de Musique^[7]. W 2011 miejsce zespołu Arte Dei Suonatori zajął na festiwalu międzynarodowy zespół Les Ambassadeurs, utworzony i kierowany przez pochodzącego z rodziny rosyjskich emigrantów flecistę Alexisa Kossenkę z Francji, który już wcześniej występował jako solista w wielu edycjach paradyskiego festiwalu. Chociaż zespół powstał formalnie w 2010, właściwą działalność koncertową rozpoczął na festiwalu w Paradyżu.

Oprócz Arte Dei Suonatori na festiwalu występowali też inne zespoły i soliści, grający i śpiewający muzykę dawną, wśród nich flecistka Bolette Roed z Danii, klawesynistka Aline Zylberajch z Francji, lutnista Andreas Arend z Niemiec, akordeonista Andreas Borregaard z Danii, klawesynista Allan Rasmussen z Danii, czy sopranistka Maria Keohane ze Szwecji^[6].

Przypisy

↑ Przemysław Gorek, Anna Żurek, ks. Paweł Bryk: Paradyż: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne. Gościkowo: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Paradyżu, 2010, s. 3-14.
↑ ^a ^b Joanna Sobczak, Jerzy Sobczak: Gościkowo-Paradyż. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 9-17.
↑ Przemysław Gorek, Anna Żurek, ks. Paweł Bryk: Paradyż: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne. Gościkowo: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Paradyżu, 2010, s. 3-4.
↑ Inne źródła podają Paradisus Matris Dei, por. Joanna Sobczak, Jerzy Sobczak: Gościkowo-Paradyż. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 11.
↑ Por. notę biograficzną na stronie [1].
↑ ^a ^b Oficjalna strona festiwalu „Muzyka w Raju”. [dostęp 2011-08-28].
↑ Por. wywiad z Cezarym Zychem w „Gazecie Wyborczej” na stronie [2], w którym mówi o przyczynach rozstania się z zespołem Arte Dei Suonatori.

Bibliografia

Przemysław Gorek, Anna Żurek, ks. Paweł Bryk: Paradyż: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne. Gościkowo: Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Paradyżu, 2010.
Joanna Sobczak, Jerzy Sobczak: Gościkowo-Paradyż. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989.