Co roku 12 października, w rocznicę bitwy, w muzeum i okolicznym kompleksie pamięci odbywają się uroczystości patriotyczne[2][4].
Opis
Zespół memorialny radziecko-polskiego braterstwa broni tworzą: budynek muzeum, pomnik przed wejściem, mogiła nieznanych żołnierzy polskich i radzieckich, pomnik na braterskiej mogile polskich żołnierzy oraz pomnik na braterskiej mogile żołnierzy radzieckich[3].
Budynek muzeum ma kształt hełmu wojskowego o wysokości 11 i średnicy 34 metrów, zbudowany został ze zbrojonego betonu, szkła oraz aluminium[3]. Znajduje się na wzgórzu 215,5 gdzie w 1943 roku toczyły się najzacieklejsze walki. Przed wejściem do muzeum stoi pomnik symbolizujący radziecko-polskie braterstwo broni. Powierzchnia ekspozycji wynosi 907 m², a w jej skład wchodzi 6,5 tys. eksponatów (stan na 2000 rok)[3]. Zgromadzone materiały opowiadają o formowaniu i szlaku bojowym 1 Dywizji Piechoty oraz jej wspólnych walkach z oddziałami Armii Czerwonej. Wśród eksponatów znajdują się sztandary jednostek radzieckich i polskich, schematy działań wojennych, mundury, elementy wyposażenia wojskowego i przedmioty osobiste żołnierzy, broń z epoki, medale i odznaki wojskowe, liczne dokumenty i fotografie z czasu wojny, diorama „Bitwa pod Lenino” autorstwa N. Owieczkina i A. Intezarowa, a także ziemia z radzieckich cmentarzy wojennych w Polsce[2][5]. Ponadto w ekspozycji o nazwie „W Jedności” są prezentowane pamiątki historyczne opowiadające o powojennej współpracy Białorusi i Polski[2]. Pod kopułą muzeum umieszczono duże flagi Polski, ZSRR i Białorusi[1].
Betonowy pomnik przed budynkiem muzeum, wykonany w stylu socrealizmu, przedstawia dwie silne dłonie trzymające jeden sztandar, a pod nimi dwujęzyczny napis CCCP – POLSKA 1943 i z drugiej strony ZSRR – ПОЛЬША 1943[3]. Obok pomnika stoi armata 85 mm używana przez obydwie armie.
Niedaleko muzeum, na stoku wzgórza 215,5 znajduje się mogiła nieznanych żołnierzy radzieckich i polskich, w skład której wchodzą dwie pamiątkowe płyty granitowe z inskrypcją w języku polskim i białoruskim oraz obelisk wykonany z blachy pancernej o grubości 25 cm, przebitej w różnych miejscach pociskami i odłamkami. Pomnik symbolizuje hart żołnierskiego ducha, który okazał się silniejszy niż najcięższe pociski[3]. Napis na tablicy głosi:
ŻOŁNIERZOM POLSKIM PIERWSZEJ DYWIZJI IMIENIA TADEUSZA KOŚCIUSZKI, KTÓRZY POLEGLI W WALCE Z FASZYSTAMI NIEMIECKIMI O WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ SWOJEJ OJCZYZNY WIECZNA CHWAŁA ПОЛЬСКІМ ВОІНАМ ПЕРШАЙ ДЫВІЗІІ ІМЯ ТАДЕУША КАСЦЮШКІ, ЯКІЯ ЗАГІНУЛІ Ў БАЯХ З НЯМЕЦКІМ ФАШЫЗМАМ ЗА СВАБОДУ І НЕЗЯЛЕЖНАСЦЬ СВАЕЙ РАДЗІМЫ ВЕЧНАЯ СЛАВА[6]
Mogiła polskich żołnierzy
512 polskich żołnierzy poległych w bitwie pod Lenino pochowano w parku nad rzeką Miereją. Nad pomnikiem nagrobnym góruje rzeźba przedstawiająca symbol ludowego Wojska Polskiego – orła piastowskiego bez korony. Na pomniku znajduje się otoczona ornamentem tablica z dwujęzycznym napisem o tej samej treści co tablica na mogile nieznanych żołnierzy oraz centralnie umieszczoną tarczą na tle płaskorzeźby przedstawiającej dwa pochylone sztandary po jej bokach[3]. Na tarczy znajduje się data bitwy pod Lenino (wg historiografii radzieckiej: 10–18 X 1943) oraz dwie gałązki laurowe[3].
Podczas renowacji cmentarza w 1998 roku[6] przed pomnikiem umieszczono wizerunki Orderu Virtuti Militari oraz Krzyża Walecznych, a także symbole przynależności religijnej poległych polskich żołnierzy: krzyże katolickie i prawosławne oraz gwiazdę Dawida[3]. Po obu stronach alei prowadzącej do zbiorowej mogiły znajdują się granitowe płyty z nazwiskami poległych, rannych i zaginionych polskich żołnierzy i oficerów, u wejścia do niej zaś dwie tablice informacyjne z napisem w języku polskim i białoruskim: POLSKI CMENTARZ WOJENNY, PAŹDZIERNIK 1943 oraz ПОЛЬСКІЯ ВАЕННЫЯ МОГІЛКІ, КАСТРЫЧНІК 1943[6].
1711 żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w bitwie pod Lenino, zostało pochowanych w parku bliżej środka wsi, pod pomnikiem nagrobnym w kształcie dużej, pięcioramiennej gwiazdy wykonanej z czerwonoszarego granitu, z napisem w języku rosyjskim: БЕССМЕРТЕН ТВОЙ ПОДВИГ, ВЕЧНАЯ СЛАВА ТЕБЕ, СОВЕТСКИЙ СОЛДАТ! (pol. TWÓJ WYCZYN JEST NIEŚMIERTELNY, WIECZNA CHWAŁA TOBIE, RADZIECKI ŻOŁNIERZU!)[3].
.jpg)
