Ten artykuł wymaga uzupełnienia informacji.

Artykuł należy uzupełnić o istotne informacje: wyjaśnić dokładniej, czym jest mutualizm.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mutualizm (łac. mutuus 'wzajemny; obustronny; wspólny' i gr. ismos 'wiedza') – teoria ekonomiczna i nurt myśli anarchistycznej, promujący idee budowy społeczeństwa socjalistycznego opartego na wolnym rynku i powszechnym zastosowaniu użytkowania^[1][2]. Jednym ze sposobów realizacji tej idei byłyby banki kredytu wzajemnego, które miałyby udzielać pożyczek producentom po minimalnym oprocentowaniu, służącym jedynie pokryciu kosztów udzielenia pożyczki^[3]. Mutualizm opiera się na laborystycznej teorii wartości, która stanowi w nim podstawę do określenia wartości ekonomicznej. Zgodnie z teorią mutualistyczną, pracownik sprzedający produkt swojej pracy, powinien otrzymać w zamian pieniądze, dobra lub usługi, mające taką samą wartość ekonomiczną, ucieleśniającą "ilość pracy niezbędnej do wyprodukowania artykułu o dokładnie podobnej i równej użyteczności"^[4]. W cenie produktu wliczana jest praca umysłowa, jak i fizyczna pracownika^[5].

Chociaż mutualizm został spopularyzowany przez pisma anarchistycznego filozofa Pierre'a-Josepha Proudhona i jest kojarzony jako nurt anarchizmu, to jego początki jako formy organizacji społeczeństwa socjalistycznego sięgają XVIII-wiecznego ruchu robotniczego w Wielkiej Brytanii, a także we Francji, a także późniejszego ruchu czartystów^[1]. Mutualiści są przeciwnikami pozyskiwania dochodów poprzez pożyczki, inwestycje i czynsze w ramach kapitalistycznych stosunków społecznych.

Mutualiści popierają istnienie rynku i własność produktów pracy, tak długo jak ich istnienie zapewnia robotnikowi prawo do pełnego produktu jego pracy, wprowadzając rozróżnienie między "kapitalistyczną" własnością prywatną, a własnością osobistą^[6][7]. Mutualiści opowiadają się za warunkowymi tytułami prawa do ziemi, której posiadanie jest prawomocne tylko tak długo, jak długo pozostaje ona w użyciu lub zajęciu (co Proudhon nazwał posiadaniem), co jest rodzajem własności prywatnej z silnymi kryteriami porzucenia^[8]. Rozróżnia to ją od laborystycznej teorii własności Johna Locke'a, w której właściciel utrzymuje tytuł własności mniej więcej do momentu, gdy zdecyduje się go oddać lub sprzedać^[9].

Jako libertariańscy socjaliści, mutualiści odróżniają proponowany przez nich socjalizm rynkowy od socjalizmu państwowego i sprzeciwiają się państwowej własności środków produkcji^[1].

• Kooperatyzm
• Nurty anarchizmu

• Kevin Carson: Ekonomia polityczna mutualizmu (pol.)

• mutualist.org