Munczeł

To jest strona ujednoznaczniająca. Poniżej znajdują się różne znaczenia hasła „Munczeł”.
Mapa konturowa Słowacji
Położenie szczytów na mapie Słowacji

     nazwy podstawowe, np. Munczeł, Menczuł, Minčol itp.

     nazwy dwuczłonowe, np. Malý Minčol, Menczył Radycki itp.

     zdrobnienia, nazwy pochodne, np. Munczełyk, Menczełyna itp.

Mapa konturowa Beskidów Wschodnich
Położenie szczytów na mapie Ukraińskich Karpat

Munczeł (ukr. Мунчел) – wieloodmianowa nazwa geograficzna pochodzenia wołoskiego stosowana na określenie licznych szczytów górskich w Karpatach, w przeważającej części w Karpatach Wschodnich.

Wyraz Munczeł ma swoje źródło w gwarowym rumuńskim słowie muncel – garb, niewielkie wzniesienie, pagórek; zdrobnieniu słowa munte – góra (porównaj łacińską parę monticellus – mons)[1][2][3]. Określenie to zostało następnie poddane procesowi onimizacji, czyli nadania wyrazowi pospolitemu charakteru nazwy własnej[2].

Nazwa ta jest szczególnie popularna wśród szczytów karpackich położonych na Rusi Zakarpackiej, w dorzeczu Białej i Czarnej Cisy[4].

Oprócz formy podstawowej, występuje przy tym w wielu regionalnych, gwarowych wariantach, m.in.: Menczuł, Munczel, Menczył, Mencził, a także Menczełyk czy Munczełyk, nierzadko stosowanych zamiennie. Popularna odmiana Menczuł powstała przez upodobnienie określenia Munczeł do innych nazw własnych utworzonych od rumuńskich wyrazów pospolitych zakończonych męskim rodzajnikiem określonym -ul[2].

Polska

Beskid Żywiecki
  • Muńcuł (lub Muńczoł, Muńcoł, d. też Menczoł) – 1165 m n.p.m.; grzbiet w Grupie Wielkiej Raczy
  • Munczolik – 1356 m n.p.m.; szczyt w grupie Pilska
Bieszczady Zachodnie
  • Menczył (lub Mińczoły) – 1008 m n.p.m.

Rumunia

Wyraz Muncel stanowi nazwę własną szczytów w Karpatach Marmaroskich (Muncel 1318, Muncelu Popii 1429, Muncelașu 1376 m n.p.m.)[1] oraz innych pasmach Karpat Rumuńskich.

Słowacja

 Zobacz też: Minčol.
Beskidy Orawskie
Góry Bukowskie
Góry Czerchowskie
Magura Orawska
Mała Fatra
Wielka Fatra

Ukraina

Beskidy Pokucko-Bukowińskie[4]
Beskidy Skolskie
  • Menczełyk[6] (ukr. Менчелик) – 1175 m n.p.m.
  • Menczełyk[6] (ukr. Менчелик) – 1078 m n.p.m.
  • Menczył[6] (ukr. Менчил) – 1215 m n.p.m.
  • Menczył[7] (ukr. Менчил lub Mencził, ukr. Менчіл) – 1126 m n.p.m.
  • Menczył[6] (ukr. Менчил) – 1072 m n.p.m.
  • Menczył Radycki[7] (ukr. Менчул Радицький – Menczuł Radyćkyj) – 1044 m n.p.m.
  • Menczył Zubrycki[7] (ukr. Менчил Зубрицький, – Menczył Zubryćkyj) – 1108 m n.p.m.
Bieszczady Wschodnie (Grzbiet Wododziałowy)
Czarnohora[10]
  • Menczuł (ukr. Менчул lub Munczeł, ukr. Мунчел, d. pol. Munczel[11]) – 1998 m n.p.m.
  • Menczył (ukr. Менчиль – Menczyl lub Manczuł, ukr. Манчул) – 1588 m n.p.m.
  • Munczeł (ukr. Мунчел lub Menczuł, ukr. Менчул lub Kwasiw-Menczuł, ukr. Квасів-Менчул) – 1305 m n.p.m.
Gorgany
Góry Czywczyńskie[13]
  • Menczyłek[14] (ukr. Мунчелик – Munczełyk) – 1316 m n.p.m.
Góry Rachowskie
  • Menczuł (ukr. Менчул) – 1385 m n.p.m.
  • Munczel (ukr. Мунчель, rum. Muncelu) – 1370 m n.p.m.
Połonina Borżawska[15]
  • Menczuł (ukr. Менчул) – 1247 m n.p.m.
  • Menczełyna (ukr. Менчелина) – 1210 m n.p.m.
  • Menczełyk (ukr. Менчелик) – 915 m n.p.m.
Połonina Czerwona[16]
  • Małyj Menczuł (ukr. Малий Менчул) – 1343 m n.p.m.
  • Menczełyna (ukr. Менчелина) – 1333 m n.p.m.
  • Menczuł (ukr. Менчул lub Manczuł, ukr. Манчул) – 1501 m n.p.m.
Połonina Równa
Połoniny Hryniawskie[13]
Świdowiec[18]
  • Menczuł (ukr. Менчул) – 1369 m n.p.m.
  • Menczuł (ukr. Менчул) – 1242 m n.p.m.
  • Munczeł-Małyj (ukr. Мунчел-Малий) – 1379 m n.p.m.
  • Małyj Mencził (ukr. Малий Менчіл lub Menczuł Małyj, ukr. Менчул Малий) – 1275 m n.p.m.
  • Tatulśkyj Menczuł (ukr. Татульський Менчул) – 1519 m n.p.m.
  • Wełykyj Mencził (ukr. Великий Менчіл lub Menczuł, ukr. Менчул) – 1291 m n.p.m.
Inne
  • Przełęcz Menczuł (Менчул) – na granicy Bieszczadów Wschodnich (Grzbiet Wododziałowy) oraz Połoniny Borżawskiej (618 m n.p.m.)

Przypisy

  1. ↑ a b muncel [online], dexonline.ro [dostęp 2023-02-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] (rum.).
  2. ↑ a b c Wasyl Łuczyk, Nota Bene! Етимологічний словник топонімів України, hasła „Мéнчил” i „Мунчéл”, Kijów: Wydawnyczyj centr „Akademija”, 2014, s. 324–325, 339, ISBN 978-966-580-454-3 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-05] (ukr.).
  3. ↑ Wojciech Krukar, Nazewnictwo terenowe Czarnohory (Karpaty Ukraińskie), [w:] Mateusz Troll (red.), Czarnohora. Przyroda i człowiek [PDF], Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006, s. 161, ISBN 978-83-88424-17-5 (pol.).
  4. ↑ a b Andrij Melnyk, Менчул, Iwan Dziuba, Arkadij Żukowski, Mykoła Żełezniak (red.) [online], Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny (online), 2018 [dostęp 2023-02-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] (ukr.).
  5. ↑ a b Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Mikuliczyn (pas 55, słup 39), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1933 (pol.).
  6. ↑ a b c d Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Sławsko (pas 53, słup 37), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1937 (pol.).
  7. ↑ a b c Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Turka (pas 52, słup 36), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1937 (pol.).
  8. ↑ a b Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Seneczów (pas 54, słup 37), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1937 (pol.).
  9. ↑ a b Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Pikuj (pas 53, słup 36), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1937 (pol.).
  10. ↑ Wasyl Hutyriak (red.), Чорногора / Chornohora, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2022, ISBN 978-617-7695-07-2 (ukr. • ang.).
  11. ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Żabie (pas 56, słup 39), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1933 (pol.).
  12. ↑ a b c d Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Porohy (pas 54, słup 38), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935 (pol.).
  13. ↑ a b Wasyl Hutyriak (red.), Гринявські та Чивчинькі гори / Hryniavy and Chyvchyny Mountains, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2018, ISBN 978-917-7695-02-8 (ukr. • ang.).
  14. ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Burkut (pas 57, słup 39), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1932–1938 (pol.).
  15. ↑ Wasyl Hutyriak (red.), Боржава / Borzhava, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2019, ISBN 978-966-97702-4-0 (ukr. • ang.).
  16. ↑ Wasyl Hutyriak (red.), Полонина Красна. Гору Хустщині / Polonyna Krasna. Mountains of the Khust region, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2018, ISBN 978-617-7695-02-7 (ukr. • ang.).
  17. ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Burkut (pas 57, słup 40), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1934 (pol.).
  18. ↑ Wasyl Hutyriak (red.), Свидовець / Svydovets, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2018, ISBN 978-617-7695-00-3 (ukr. • ang.).

Bibliografia