Morela japońska, mume (Prunus mume Siebold & Zucc.) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Pochodzi z południowo-środkowych Chin i Laosu. Rozpowszechniony został już w starożytności na pozostałym obszarze Chin, w Korei, Japonii i na Tajwanie[4][5].
Morfologia
Kwiaty moreli japońskiejOdmiana o czerwonych kwiatachOwoce moreli japońskiej
Pokrój
Drzewo o wysokości do 6–9 m, żyjące kilkadziesiąt lat. Korona ma kulisty pokrój.
W zależności od odmiany – od białych poprzez różowe do czerwonych, pięciokrotne, zwykle pojedyncze lub w parach, lekko pachnące. Najczęściej średnica korony ma 1–3 cm. Kwitnie bardzo wcześnie, przed pojawieniem się liści na południu Japonii lub USA już w styczniu lub na początku lutego.
Pestkowiec o długości 2–3 cm, prawie okrągły, z wyraźną bruzdą wzdłuż owocu, zielonawy lub żółtawy, o omszonej skórce, czasem z czerwonawym rumieńcem. Mdły w smaku, prawie niejadalny, o miąższu żółtym, przyrośniętym do pestki. Dojrzewa wcześnie, w Japonii już w czerwcu. W Chinach dojrzewanie zwiastuje początek pory deszczowej[6][7].
Zmienność
W Japonii jest ponad 300 odmian uprawnych ume, które dzieli się na trzy grupy:
yabai (dzika morela japońska) – uprawiana z przeznaczeniem na podkładki do szczepienia dla moreli, śliw i innych Prunus sp.,
hibai (japońska morela purpurowa) – uprawiana jako roślina ozdobna o okazałych kwiatach i czerwono zabarwionych pędach,
bungo (morela bungo, od nazwy dawnej prowincji Bungo, Prunus mume var. bungo) – uprawiana głównie jako roślina owocowa, są także odmiany powstałe ze skrzyżowania z morelą zwyczajną, charakteryzujące się smaczniejszymi owocami.
'Alboplena' – odmiana wczesna o półpodwójnych białych kwiatach,
'Benishidori' – o małych podwójnych kwiatach o purpurowej barwie i późnym kwitnieniu,
'Dawn' – o dużych jasnoróżowych, podwójnych kwiatach z poskręcanymi płatkami, późno kwitnąca,
'Matsubara Red' – o ciemnoczerwonych podwójnych kwiatach, ma bardziej wyniosły charakter wzrostu i może dorastać do 10 m wysokości,
'Pendula' – nieduży krzew o zwisających pędach z pojedynczymi jasnoróżowymi kwiatami i bardzo wczesnym kwitnieniu.
Prunus mume skrzyżowana z czerwonolistną odmianą ałyczy (Prunus cerasifera 'Atropurpurea') dała czerwonolistną Prunus x blireiana André., uprawianą także w Polsce jako gatunek ozdobny.
Owoc wykorzystuje się w chińskiej medycynie tradycyjnej pod nazwą 'wu mei'. Stosowany jako środek przeciwko pasożytom i wrzodom, dla poprawy funkcjonowania systemu trawiennego oraz jako środek na serce. W Korei sok moreli japońskiej jest sprzedawany jako środek wzmacniający o dużych walorach zdrowotnych[potrzebny przypis].
W Japonii produkuje się napój alkoholowy umeshu otrzymywany poprzez zalanie zielonych owoców mocną, klarowną wódką shōchū – zwany błędnie także winem śliwkowym. Ma słodki i łagodny smak. Smak umeshu mogą polubić osoby, którym zwykle nie smakują napoje alkoholowe. Produkty podobne do umeshu produkuje się także w Korei[potrzebny przypis].
Owoce ume są suszone i marynowane w soli oraz „kolorowane” na czerwono przyprawą w postaci liści pachnotki zwyczajnej (odmiany czerwonej Perilla frutescens var. crispa f. purpurea i odmiany zielonej P. frutescens var. crispa f. viridis) używane są m.in. do sashimi i sushi. Umeboshi mają smak intensywnie słono–kwaśny. Z tego powodu spożywa się je w małych ilościach, często jako pikle do ryżu[potrzebny przypis].
Znaczenie kulturowe
Drzewo moreli japońskiej jest bardzo wysoko cenione w kulturze chińskiej. Dotyczy to w szczególności jego kwiatów. Mume kwitnie w najzimniejszej porze roku i z tego względu uznawane jest jako symbol witalności i umiejętności przeciwstawiania się niesprzyjającym warunkom[potrzebny przypis].
21 lipca 1964 roku parlament Tajwanu nadał mume status kwiatu państwowego. Z tego względu na samolotach linii China Airlines widnieje symbol tego kwiatu. Ponieważ namalowanie kwiatu ze względu na jego wygląd wymaga dużo pracy – a pracę tę wykonuje się ręcznie – wizerunki kwiatu na samolotach różnią się między sobą. Symboliczny wizerunek kwiatu moreli znajduje się także na dolarach tajwańskich[potrzebny przypis].
W Wietnamie ze względu na piękno drzewa i jego kwiatów słowo 'mai' – oznaczające morelę japońską – jest imieniem nadawanym dziewczętom. Największy szpital w Hanoi nazywa się Bạch Mai co oznacza 'biały kwiat moreli', a ponadto wiele innych miejsc w tym mieście nawiązuje w swoich nazwach do tej rośliny.
Bardzo wiele wierszy poświęconych jest tej roślinie[potrzebny przypis].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2. Brak numerów stron w książce
↑Michael A. Dirr: Dirr's Trees and Shrubs for Warm Climates. Portland, Oregon: Timber Press, 2002. ISBN 0-88192-525-X. Brak numerów stron w książce
↑ Ernie Wasson (Chef Consultant). The Complete Encyclopedia of Trees (2003). Thunder Bay Press, San Diego. ISBN 1-59223-055-5
↑Ernie Wasson: The Complete Encyclopedia of Trees and Shrubs: Descriptions, Cultivation Requirements, Pruning, Planting. San Diego: Thunder Bay Press (CA), 2001, s. 816. ISBN 1-59223-055-5.
