Maximilian Franck, Portret Michela Willmanna (1818)Krajobraz ze świętym Janem (1656)Koronacja Marii (1656)Modlitwa w Ogrójcu (ok. 1661)Męczeństwo św. Apolonii (1664)Św. Monika (1660-70)Koronowanie cierniem (1661)Orfeusz grający na harfie (ok. 1670)Oblubieniec prowadzący oblubienicę (ok. 1700)Portret Arnolda Freibergera (1672)Sąd nad Chrystusem (ok. 1678)Chrystus i niewiasty jerozolimskie (ok. 1682)Ucieczka do Egiptu (ok. 1685)Pocałunek św. Józefa (ok. 1675)Drzewo genealogiczne Chrystusa (1678)Przybicie Chrystusa do krzyża (ok. 1682)Pierwszy upadek Chrystusa pod krzyżem (ok. 1682)Obnażenie Chrystusa z szat (ok. 1682)Pokłon pasterzy (ok. 1682)Portret Bernarda Rosy (ok. 1684)Krajobraz ze snem Jakuba (1691)Św. Hieronim (1695)Wniebowzięcie NMP (1695-1700)Chrystus przy kolumnie (ok. 1701)Męczeństwo św. AdalbertaStudium kroczącego mężczyzny (1692)
Życiorys
Ojcem Michaela był królewiecki artysta malarz Christian Peter, a matką szlachcianka Maria Dirschow. Miał dziewięcioro rodzeństwa. Rodzina była wyznania kalwińskiego. Początkowo uczył się rzemiosła malarskiego u swego ojca[2]. Decydująca dla jego artystycznego rozwoju była podróż do Amsterdamu, którą odbył ok. 1650. Choć ze względów finansowych nie mógł zapisać się na naukę do któregoś z wielkich mistrzów holenderskich, to poznał w tym czasie ich dzieła i niektóre techniki m.in. malarstwo Rembrandta, a także malarstwo włoskie obecne w kolekcjach holenderskich. Stąd duży wpływ wywarło na Willmannie malarstwo tych twórców[3]. Ponadto poznał dzieła Rubensa oraz van Dycka, a duży wpływ na jego twórczość miało antwerpskie Zdjęcie z Krzyża Rubensa. W swoich najlepszych obrazach korzystał z rubensowskiego języka form: dynamicznej kompozycji, monumentalizmu, dosłowności przedstawiania szczegółów, bogactwa form ciała ludzkiego[4]. W trakcie pobytu w Amsterdamie wykonywał liczne rysunki i szkice oglądanych dzieł, kupował też odbitki różnych obrazów uznanych malarzy[3]. Po opuszczeniu Amsterdamu przez kilka lat podróżował studiując kolekcje malarskie w różnych miastach Niemiec (w tym we Wrocławiu, gdzie był w 1656 r.), Polski i zwłaszcza w Pradze, gdzie był po 1656 r. Pojawiające się w starszej literaturze informacje, że zajmował stanowisko malarza dworu berlińskiego i że podczas pobytu we Wrocławiu miał spór z tamtejszym cechem malarzy nie znajdują potwierdzenia w źródłach[5]. 21 X 1660 na zaproszenie opata miejscowego klasztoru cystersów osiedlił się w Lubiążu, gdzie otworzył pracownię malarską i przebywał już do końca życia, kupując tu dom z ogrodem (w 1687 dokupił jeszcze jedną działkę) i pracując głównie dla tego klasztoru[6]. Podejmował stąd krótkie podróże, m.in. był w Berlinie w 1699 oraz w Kłodzku, gdzie 22 V 1663 dokonał konwersji na katolicyzm. 26 XI 1662 ożenił się z mieszkającą w Lubiążu Heleną Lišką[7], z którą miał cztery córki (Maria Magdalena, Anna Sophia, Helena Regina, Anna Elisabeth) i syna Michaela Willmanna Młodszego[8].
Zmarł w związku z postępującą dną moczanową[9]. Zmumifikowane zwłoki Willmanna znajdują się w krypcie opatów kościoła w Lubiążu[10].
Twórczość
Pracownia Willmanna miała charakter niewielkiej firmy mieszczącej się na piętrze rodzinnego domu. Dodatkowe pomieszczenie (szopa lub stodoła) służyło do produkcji dzieł wielkoformatowych. Uczniami i współpracownikami artysty byli członkowie najbliższej rodziny: pasierb Johann Christoph Lischka, córka Anna Elisabeth, syn Michael Leopold oraz wnuk Georg Wilhelm Neunhertz. Czasowo z artystą współpracowali także: Johann Philipp Kretschmer z Głogowa, Johann Jacob Eybelwieser z Wrocławia oraz Jacob Arlet z Henrykowa. Po śmierci Willmanna warsztatem kierowali kolejno Lischka i Neunhertz. Pracownia działała do 1723 r.[11]
W obrazach Willmanna uzyskuje odbicie barokowy pogląd na miejsce człowieka w świecie. Nie stoi on już w centrum, jak u renesansowych artystów-badaczy, ale staje się jednym z elementów niespokojnej, otaczającej go przyrody. Początkowe, mniej samodzielne dzieła, wykazują zależność od renesansowych kompozycji i ówczesnych mistrzów. Z czasem jednak rozwinął swoje umiejętności, w czym pomogła mu duża liczba zamówień malarskich. Całkowitą niezależność artystyczną osiągnął w cyklu Męczeństwa apostołów.
W 2008 roku powstał Szlak Sakralnej Sztuki Barokowej im. Michaela Willmanna mający na celu realizację idei „Barok w Służbie Rozwoju Lokalnego”, czyli wykorzystanie dzieł malarzy środkowoeuropejskiego baroku do szeroko rozumianego rozwoju lokalnego.
Malował głównie obrazy religijne, ale także portrety, sceny mitologiczne i alegoryczne oraz pejzaże ze sztafażem figuralnym i motywami animalistycznymi.
Był artystą bardzo płodnym. Do naszych czasów przetrwało 298 dzieł jego autorstwa, w tym 202 obrazy sztalugowe na płótnie lub drewnie oraz 96 malowideł freskowych. Zachowały się ponadto 123 obrazy olejne i malowidła freskowe autorstwa jego pomocników i następców. Co najmniej 280 dzieł Willmanna i jego współpracowników potwierdzonych źródłowo uważa się za zaginione. Tylko w samym Lubiążu powierzchnia dzieł Willmanna w przypadku obrazów na płótnie wynosiła 300 m², w przypadku fresków – aż 620 m².
Swoje prace sygnował nazwiskiem i inicjałem imienia M. Willman (z jedną literą n na końcu) lub jedynie inicjałami M. W., często dodając datę powstania dzieła[16].
Cykle malarskie
Cykl Męczeństwa apostołów – 16 monumentalnych (ok. 4 × 3 m) płócien stanowiących główny element wyposażenia kościoła klasztornego Cystersów pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Lubiążu. Przedstawiał w niezwykle ekspresyjny i drastyczny sposób sceny męczeństwa 12 apostołów (zamiast Judasza jest św. Maciej), św. Szczepana, św. Pawła i św. Wawrzyńca oraz obejmował związane z nimi tematycznie i formatowo Podniesienie krzyża. Cykl powstawał z przerwami w latach 1661–1700 na zlecenie trzech opatów klasztoru: Arnolda Freibergera, Johanna Reicha oraz Ludwika Baucha. Dzieła oprawione w marmoryzowane ramy z bogatą snycerką były umieszczone w prezbiterium, transepcie oraz w nawie głównej powyżej arkad i poniżej linii sklepień. W październiku 1943 r. zostały ewakuowane z kościoła w Lubiążu do skrytki w kościele Benedyktynek w Lubomierzu, w połowie 1945 r. przewiezione do składnicy w Pałacu Paulinum w Jeleniej Górze. W 1952 r. przekazano je Warszawskiej Kurii Metropolitarnej jako trwały depozyt. Obecnie obrazy rozproszone są w siedmiu kościołach Warszawy, połowa (8 płócien) znajduje się w kościele Wszystkich Świętych[17].
Cykl pięciu wielkoformatowych (ok. 345 × 530 cm) i wielofigurowych obrazów w kształcie półtonda o tematyce chrystologicznej w kościele klasztornym Cystersów pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Henrykowie. Trzy pierwsze powstały w latach 1677–1678 na zamówienie opata Melchiora Welzela, dwa pozostałe dopiero w 1704 roku na zlecenie opata Tobiasa Ackermanna. Obrazy przedstawiają epizody z życia, działalności publicznej i śmierci Chrystusa: Pokłon Trzech Króli, Chrystus uzdrawiający chorych i obłąkanych, Św. Magdalena namaszczająca olejkiem stopy Chrystusa, Sąd nad Chrystusem oraz Ukrzyżowanie. Scena sądu, oparta na źródłach apokryficznych, opatrzona została licznymi inskrypcjami zawierającymi listę dwudziestu sędziów Wysokiej Rady oraz teksty ich oskarżeń[18].
Cykl 11 pejzaży ze sztafażem figuralnym o tematyce biblijnej powstały w latach 1692–1696 na zamówienie opata Balthasara Nietsche z przeznaczeniem do letniego refektarza w Pałacu Opatów w Lubiążu. Poza formatem (ok. 87 × 106 cm) łączyła je podobna kompozycja: scena tytułowa umieszczona w dolnej części obrazu, rozciągający się poza horyzont drugi plan w połowie płótna oraz górna część wypełniona niebem i chmurami. Do naszych czasów zachowały się trzy dzieła: Krajobraz z prorokiem Elizeuszem, Krajobraz ze snem Jakuba oraz Krajobraz z Tobiaszem i aniołem. Za zaginione uważa się osiem pozostałych obrazów, przedstawiających sceny biblijne zaczerpnięte ze Starego Testamentu: Kain i Abel, Prorok Bileam, Sprzedanie Józefa, Rachela przy studni, Hagar i Ismael, Ukaranie proroka z Judy, Znalezienie Mojżesza, Mojżesz przed krzakiem gorejącym[19].
Zestaw 17 obrazów ołtarzowych zamówionych przez opata Johannesa Reicha w latach osiemdziesiątych XVII w. w ramach drugiej fazy barokizacji kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Lubiążu po zniszczeniach i rabunkach w czasie wojny trzydziestoletniej. W ołtarzu głównym znalazły się dwa malowidła: monumentalne Wniebowzięcie NMP (486 × 296 cm) w dolnej kondygnacji oraz Oczekiwanie na Marię w górnym piętrze nastawy. Na drzwiach ołtarzowych bramek umieszczono wizerunki Aarona i Melchizedecha. Do ołtarzy bocznych w prezbiterium i obejściu kościoła trafiło dziewięć mniejszych płócien: Śmierć św. Barbary, Pokłon pasterzy, Chrzest Chrystusa, Wizja św. Bernarda z Clairvaux, Śmierć św. Benedykta, Św. Jan Ewangelista na wyspie Patmos, Zmartwychwstanie Chrystusa, Dysputa św. Katarzyny oraz wykonany znacznie później Anioł Stróż. Pierwsze obrazy do kościoła klasztornego wykonał Willmann w I połowie lat 60. XVII w. na zlecenie opata Arnolda Freibergera w ramach I etapu barokizacji świątyni: Wizja św. Augustyna, Cierniem koronowanie, Modlitwa w Ogrójcu, Wizja św. Bernarda z Clairvaux, Ciało Chrystusa podtrzymywane przez aniołów, Św. Hieronim (dzieło zaginione), Ostatnia Wieczerza. Ostatnie znane i sygnowane obrazy tworzące tryptyk Ukrzyżowanie Chrystusa namalowane zostały w 1702 r. i umieszczone w południowym ramieniu transeptu. Obecnie cykl jest rozproszony po różnych kościołach i muzeach w Warszawie i we Wrocławiu[20].
Cykl malowideł freskowych na sklepieniu refektarza letniego w Pałacu Opatów w Lubiążu wykonany na zamówienie opata Balthasara Nietsche w latach 1692–1693. Obejmował centralny plafon w kształcie wydłużonego prostokąta i przedstawiał Triumf bohatera cnót – scenę gloryfikującą życie w cnocie jako jedyną drogę do wiecznej sławy. Otaczało ją siedemnaście medalionów w stiukowych ramach o charakterze moralizatorskim przedstawiającym sceny mitologiczne i alegoryczne: Drzewo o silnych korzeniach, Miłość niebiańska pokonująca miłość ziemską, Drzewo laurowe, Diogenes, Krzew róży gubiący płatki kwiatów, Marsjasz obdzierany ze skóry, Nocne zwierzęta pierzchające przed promieniami słońca, Apollo w rydwanie wśród gwiazd, Słoneczny pejzaż, Pan ujeżdżany przez Amosa, Lilia wśród ostów, Odyseusz i śpiewające syreny, Zielona jodła wśród suchych i bezlistnych drzew, Apollo i Dafne, Ziemia i Niebo połączone łańcuchem i ręka Boga trzymająca wieniec, Satyr jadący wozem zaprzęgniętym w osła, Putto. Wszystkie przedstawienia wykonane zostały w technice fresku mokrego. W 1898 zostały zasłonięte drewnianym stropem. Odsłonięto je dopiero w 1972 r.[21][19]
Cykl 49 malowideł[22] wykonanych w latach 1692–1696 w technice fresku mokrego, o różnym formacie i wymiarach, które zostały umieszczone w nawie, prezbiterium i kaplicach bocznych na sklepieniach i ścianach bocznych w kościele brackim w Krzeszowie. Freski ujęte zostały w stiukowe lub malowane ramy oraz ornamenty w formie liści akantu. W realizacji przedsięwzięcia pomagali Willmannowi pasierb Johann Christoph Lischka oraz syn malarza Michael Leopold. Program ikonograficzny wystroju opracował zleceniodawca przedsięwzięcia opat Bernard Rosa. Inspirację czerpał z przedstawień św. Józefa w austriackim kościele Lilienfeld – ważnym ośrodku kultu świętego w Monarchii Habsburskiej – oraz propagowanej przez siebie mistyki Trójcy Stworzonej. Motywem przewodnim fresków stała się rola św. Józefa w boskim dziele Odkupienia. Dominują trzy cykle przedstawień: Przodkowie Świętej Rodziny (15 fresków na sklepieniu), Siedem Radości św. Józefa (kaplice zachodnie) oraz Siedem Boleści św. Józefa (kaplice wschodnie). Główne wątki dekoracji spaja monumentalne malowidło na trzech ścianach prezbiteriumPokłon Trzech Króli: dwa przedstawienia orszaku zdążającego do Betlejem na tle skalistego krajobrazu oraz właściwe przedstawienie Pokłonu na ścianie zamykającej prezbiterium. W pracy wykorzystał Willmann graficzne pierwowzory ze swojej warsztatowej kolekcji oraz wzorował się na cyklu fresków z kościoła kolegiackiego w Otmuchowie wykonanym przez Karola Dankwarta. Wśród malowideł można rozpoznać trzy kryptoautoportrety malarza: jako karczmarza odmawiającego noclegu św. Rodzinie w Poszukiwaniu noclegu w Betlejem, gapia na fresku Obrzezanie oraz przysłuchującego się nauce Jezusa w scenie Odnalezienia. W opinii badaczy malarska dekoracja kościoła w Krzeszowie uznawana jest za jedną z najlepszych freskowych realizacji powstałych w II połowie XVII w. na północ od Alp.[23][24][25][26]
W czternastu kościołach warszawskich znajdują się obrazy pochodzące z kościoła klasztornego w Lubiążu, wśród nich monumentalny cykl „Męczeństwa apostołów”. W lipcu 1952 roku decyzją ówczesnego ministra kultury przekazano je pod zarząd Kurii Metropolitarnej w Warszawie i ulokowano w stołecznych kościołach jako stały depozyt[29].
Koronacja NMP przez Trójcę Świętą – 1688, 120 × 65 cm, Jawor, kościół parafialny pw. św. Marcina
Maria jako Królowa Niebios w otoczeniu świętych cysterskich – 1686-88, 445 × 325 cm, ołtarz główny, Jelenia Góra – Cieplice Śląskie-Zdrój, kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela
Trójca Stworzona (Pocałunek Marii ze sceną zaślubin św. Józefa) – ok. 1700, 261 × 166 cm, Jemielnica, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
Św. Jadwiga jako opiekunka chorych i ubogich – ok. 1700, 218 × 120 cm, Jemielnica, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
Matka Boska Zwycięska – ok. 1700, 216 × 119 cm, Jemielnica, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, ołtarz boczny
Wniebowzięcie NMP – 1705, ok. 520 × 320 cm, Kamieniec Ząbkowicki, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego, ołtarz główny
Święta Trójca – 1705, 270 × 230 cm, Kamieniec Ząbkowicki, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego, ołtarz główny
Dwunastu proroków – 1679, 220 × 270 cm, Krzeszów, kościół opacki pw. Łaski NMP, kaplica Loretańska
Dwanaście Sybilli – ok. 1679, 220 × 270 cm, Krzeszów, kościół opacki pw. Łaski NMP, kaplica Loretańska
Anioł Stróż – 1695-1700, 192 × 123 cm, Legnica, Kuria Biskupia
Madonna z Dzieciątkiem na chmurach w kwiatach – 200 × 145 cm, Legnica, Kuria Biskupia
Św. Andrzej – 1667, 102,5 × 74 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Juda Tadeusz – 1667, 103 × 74,5 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Paweł – 1667, 103 × 74 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Tomasz – 1667, 103,5 × 74 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Bartłomiej – 1667, 102,5 × 74 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Walenty uzdrawiający chorego – 1667, 137,5 × 106 cm, Lubiąż, kościół parafialny pw. św. Walentego
Św. Jerzy walczący ze smokiem – pocz. XVIII w., 117 × 77,5 cm (owal), Lubomierz, plebania parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia NMP i św. Maternusa
Św. Mikołaj błogosławiący morskich rozbitków – 1696, 486 × 267 cm, Otmuchów, kościół parafialny pw. św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego
Wniebowzięcie NMP – 1695-1700, 182,5 × 123,5 cm, Przychowa k. Ścinawy, kościół filialny pw. św. Wawrzyńca
Pokutująca św. Maria Magdalena – 1685, 152 × 88 cm, Racibórz, plebania kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP
Wniebowzięcie NMP – 223 × 170 cm, Siciny, kościół parafialny pw. św. Marcina
Męczeństwo św. Barbary – 117 × 80,5 cm, Świdnica Polska, kościół parafialny pw. św. Jadwigi
Śmierć i apoteoza św. Wacława – 1668, ok. 370 × 270 cm, Świdnica, kościół parafialny pw. św. Stanisława i św. Wacława
Męczeństwo św. Bartłomieja – 1685, 209 × 110 cm, Trzebnica, kościół parafialny pw. św. Jadwigi i św. Bartłomieja Apostoła
Św. Krystyna – 153,5 × 94,5 cm, Trzebnica, kościół klasztorny Cysterek pw. św. św. Jadwigi i Bartłomieja Apostoła
Wniebowzięcie NMP – 1685-1690, 128 × 79 cm, Trzebnica, kościół klasztorny Cysterek pw. św. św. Jadwigi i Bartłomieja Apostoła
Chrystus niesiony przez anioły – 1655–1660, obraz ołtarzowy, 198,5 × 166 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Św. Hieronim słucha trąby Sądu Ostatecznego – ok. 1664, 233 × 143 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Św. Józef z Dzieciątkiem Jezus – ok. 1665, 80,5 × 60,3 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Czternastu Wspomożycieli – ok. 1687, szkic do nieznanego obrazu ołtarzowego, 109 × 88 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Uwolnienie Andromedy – ok. 1695, 171 × 108 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Św. Maria Magdalena jako pokutnica – 1693, 81,5 × 59,5 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Św. Andrzej na krzyżu – 1701-1702, obraz ołtarzowy, 250 × 145,5 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Męczeństwo św. św. Filipa i Jakuba Młodszego – 1700–1701, szkic do obrazu w kościele pocysterskim Wniebowzięcia NMP w Sedlcu, 49,5 × 33,2 cm, Galeria Narodowa w Pradze
Św. Barbara – 1685–1690, 120,5 × 104,4 cm, Brno, Moravská galerie
Św. Jan Chrzciciel – 1695, 179 × 102 cm, Chrast, kościół parafialny pw. Świętej Trójcy
Święta Rodzina ze św. Janem Chrzcicielem – 1695, 180 × 102 cm, Chrast, kościół parafialny pw. Świętej Trójcy
Strącenie zbuntowanych aniołów – 1693-94, 475 × 292,5 cm, Litvínov, kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, ołtarz główny
Trójca Święta – 1693-94, 225 × 182 cm (owal), Litvínov, kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, ołtarz główny
Uzdrowienie paralityka – 1653, 55,5 × 81,5 cm, Nelahozeves, Lobkoviczké Sbírky (zamek)
Męczeństwo św. Bartłomieja – 1692–1693, ok. 300 × 150 cm, Pardubice, kościół parafialny pw. św. Bartłomieja, ołtarz główny
Znalezienie Krzyża Świętego – 1701-1702, 443 × 296 cm, Praga, kościół klasztorny pw. św. Franciszka, ołtarz boczny
Wypędzenie przekupniów ze świątyni – 1702, 291 × 487 cm, Praga, kościół klasztorny Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą pw. św. Franciszka
Pokłon pasterzy – 180 × 98 cm, Praga, kościół klasztorny Premonstratensów pw. Wniebowzięcia NMP, ołtarz boczny
Portret opata Arnolda Freibergera – 46 × 37,8 cm, Praga, klasztor Premonstratesów na Strahovie
Św. Otmar – 107,2 × 80 cm, Rajhrad, klasztor Benedyktynów
Św. Benon – 107 × 80 cm, Rajhrad, klasztor Benedyktynów
Umierający św. Benedykt – 107 × 80 cm, Rajhrad, klasztor Benedyktynów
Umierająca św. Scholastyka – ok. 1700, 107,2 × 80,5 cm, Rajhrad, klasztor Benedyktynów
Męczeństwo św. Filipa i św. Jakuba Młodszego – 1700-1701, 351 × 238,5 cm, Sedlec, kościół klasztorny Cystersów pw. Wniebowzięcia NMP
Męczeństwo św. Wacława – 1702-1703, 242 × 178 cm, Sedlec, kościół klasztorny Cystersów pw. Wniebowzięcia NMP
Męczeństwo 500 cystersów i kartuzów w Sedlcu w 1421 roku – 1703, 330 × 210 cm, Sedlec, kościół klasztorny Cystersów pw. Wniebowzięcia NMP
Św. Wiktoria – 94 × 65 cm (owal), Uherské Hradiště, kościół parafialny pw. św. Franciszka Ksawerego, supraporta
Św. Józef z lilią – 98 × 68 cm (owal), Uherské Hradiště, kościół parafialny pw. św. Franciszka Ksawerego, supraporta
Wniebowzięcie NMP – 1692, 520 × 335 cm, Zdziar nad Sazawą, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, ołtarz główny
Oczekiwanie na Marię – 1692, śr. ok. 180 cm (tondo), Zdziar nad Sazawą, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, ołtarz główny
Freski w kościele św. Józefa w Krzeszowie
Abraham, Izaak, Sara, Jakub, Juda i Tamar – sklepienie nawy, pierwsze przęsło
Dawid – sklepienie nawy – luneta, pierwsze przęsło
Aaron – sklepienie nawy – luneta, pierwsze przęsło
Kleofas, Symeon, Zebedusz, Józef Barsaba, Maria Kleofasowa, Maria Jakubowa, Salome – sklepienie nawy, drugie przęsło
Matatiasz – sklepienie nawy – luneta, drugie przęsło
Mattan – sklepienie nawy – luneta, drugie przęsło
Św. Jan Chrzciciel, św. Elżbieta, św. Zachariasz – sklepienie nawy, trzecie przęsło
Cesarz August i Sybilla przepowiadająca mu narodziny Jezusa – nawa, zachodnia kaplica boczna
Ofiarowanie w świątyni – nawa, zachodnia kaplica boczna
Józef przynosi Dzieciątko do świątyni – nawa, zachodnia kaplica boczna
Odnalezienie Jezusa nauczającego w świątyni – nawa, zachodnia kaplica boczna
Powrót Świętej Rodziny do Nazaretu – nawa, zachodnia kaplica boczna
Wniebowzięcie Józefa – nawa, zachodnia kaplica boczna
Józef ukazujący się Matce Boskiej w dzień zmartwychwstania – nawa, zachodnia kaplica boczna
Zmartwienie Józefa – nawa, ściana tęczowa po wschodniej stronie
Herb zakonu cystersów na tle pejzażu – nawa, ściana tęczowa po wschodniej stronie
Poszukiwanie miejsca w gospodzie – nawa, wschodnia kaplica boczna
Józef i Maria w rzymskiej kancelarii Cyriaka – nawa, wschodnia kaplica boczna
Obrzezanie Jezusa – nawa, wschodnia kaplica boczna
Powrót ze świątyni po obrzezaniu – nawa, wschodnia kaplica boczna
Ucieczka do Egiptu – nawa, wschodnia kaplica boczna
Rzeź Niewiniątek – nawa, wschodnia kaplica boczna
Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu – nawa, wschodnia kaplica boczna
Powrót z Egiptu – nawa, wschodnia kaplica boczna
Zaginięcie Jezusa w Jeruzalem – nawa, wschodnia kaplica boczna
Jezus modlący się w świątyni – nawa, wschodnia kaplica boczna
Śmierć Józefa – nawa, wschodnia kaplica boczna
Józef poddający się woli Boga – nawa, wschodnia kaplica boczna
Józef ukazujący się przodkom w czyśćcu – nawa, sklepienie pod emporą
Pokłon Trzech Króli – prezbiterium, ściany boczne
Gloria Coelestis – prezbiterium, sklepienie
Św. Piotr – prezbiterium, zachodnia ściana boczna
Św. Paweł – prezbiterium, wschodnia ściana boczna
Św. Mateusz, św. Marek, św. Łukasz, św. Jan Ewangelista – nawa, ściana czołowa nad emporą
Wystawy
Jubiläums Ausstellung Michael Willmann 1630–1930. – Breslau, Schlesische Museum der bildenden Kunste (V-IX 1930) – pierwsza monograficzna wystawa z okazji 300. rocznicy urodzin malarza przygotowana przez Ernsta Klossa[30].
Malarstwo Michała Willmanna (1630–1706). – Wrocław, Muzeum Śląskie (X–XI 1959) – 24 obrazy[31].
Michael Willmann (1630–1706), Królewiec – Lubiąż. – Salzburg, Residenzgalerie (15 VI – 25 IX 1994); Wrocław, Muzeum Narodowe (22 X – 11 XII 1994) – ponad 100 eksponatów, m.in. 31 obrazów olejnych i 11 rysunków[32].
Willmann – rysunki. Warsztat barokowy artysty. – Stuttgart, Staatsgalerie (5 IX –18 XI 2000); Wrocław, Muzeum Narodowe (1 XII 2000 – 6 I 2001) – 50 rysunków, wzorowane na nich liczne grafiki i starodruki oraz związane z nimi obrazy[33].
Obrazy Michaela Willmanna ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Lubiąż, dawne opactwo cystersów (18-24 IX 2006) – 9 obrazów pokazanych w ramach „Tygodnia Willmannowskiego” w Jadalni Opata z okazji 300-lecia śmierci artysty[34].
Barokowy warsztat Michaela Willmanna pod lupą. – Jawor, Muzeum Regionalne (8 X – 31 XII 2010). Kuratorzy: Teresa Chołubek-Spyt, Arkadiusz Muła – wybrane dzieła malarza[35]
Dwie adoracje z Barda – Wrocław, Muzeum Narodowe (5-30 XI 2014) – 2 odnowione obrazy z bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bardzie: Święta Jadwiga i Pokłon Trzech Króli[36].
Jeszcze raz Willmann. – Wrocław, Muzeum Narodowe (6-9 I 2016) – 7 obrazów sprowadzonych z magazynów Muzeum Narodowego w Warszawie[37].
Willmann. Opus magnum. – Wrocław, Muzeum Sztuki Współczesnej w Pawilonie Czterech Kopuł – Oddziale Muzeum Narodowego (22 XII 2019 – 26 IV 2020[38]). Kurator: Piotr Oszczanowski – 92 obrazy[39].
Ponadto dzieła Willmanna pokazywano na kilkunastu wystawach tematycznych w kraju i za granicą[40]:
Portret na Śląsku XVI–XVIII w. (Wrocław 1984).
Nowożytne malarstwo śląskie XVI–XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Jelenia Góra 1986).
Z kolekcji malarstwa śląskiego Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Środa Śląska 1991).
Musica sacra. Motywy muzyczne w sztuce śląskiej XIII–XVIII w. (Wrocław 1997).
Sztuka cenniejsza niż złoto. Obrazy, rysunki i ryciny dawnych mistrzów europejskich ze zbiorów polskich (Warszawa 1999).
Barok na Śląsku. Rzeźba i malarstwo ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Legnica 2001).
Op nederlandse manier. Inspiracje niderlandzkie w sztuce śląskiej XV–XVIII w. (Legnica 2001).
Michael Willmann und sein Kreis: Johann Christoph Liśka, Georg Wilhelm Neunhertz und Johann Jakob Eybelwieser. Zeichnungen (Salzburg – Stuttgart – Wrocław 2001/2002).
Thetrum sacrum. Et arte barroco de Silesia de los siglos XVII–XVIII (Salamanka 2005). – Die Blume Europas. Meisterwerke aus den Nationalmuseum Breslau (Kolonia 2006).
Śląsk – perła w Koronie Czeskiej. Trzy okresy świetności w relacjach artystycznych Śląska i Czech (Legnica – Praga 2006/2007).
Mali i wielcy mistrzowie. Obrazy śląskie XVI–XVIII wieku (Wrocław 2009)[41].
Dürer, Gysbrechts, Willmann z kolekcji Tadeusza Wierzejskiego (Toruń 2016)[42].
Nieznane arcydzieła, nieznani mistrzowie. Malarstwo barokowe na Śląsku na nowo odkryte (Gliwice 2017)[43].
Silesia rediviva. Barok na Śląsku. Kolekcja sztuki i rzemiosła artystycznego z Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Pekin 2018/2019)[44].
Monografie
Augustin Knoblich, Leben und Werke des Malers Michael Lukas Leopold Willmann, 1629-1706. Ein Beitrag zur Kunstgeschichte Schlesiens, Breslau 1868.
Erich Klossowski, Michael Willmann, Breslau 1902
Hugo Cimbal, Michael Willmann. Sein Leben und seine Werke, [b.m.w.] 1903.
Dietrich Maul, Michael Willmann. Ein Beitrag zur Barockkunst Schlesiens, Strasburg 1914.
Ernst Kloss, Michael Willmann. Leben und Werke eines deutschen Barockmalers, Breslau 1934.
Hubertus Lossow, Michael Willmann (1630–1706). Meister der Barockmalerei, Würzburg, 1994.
Andrzej Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław 2013.[45]
Przypisy
↑W opracowaniach historyków sztuki najczęściej spotyka się określenie „śląski Apelles”. Po raz pierwszy użył go kronikarz klasztorny zaraz po śmierci Willmanna w 1706 r., przyrównując go do największego malarza starożytności. (Willmann. Opus magnum, Wrocław 2019, s. 14.) W publicystyce dominuje „śląski Rembrandt”.
↑A. Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław 2013, s, 9.
Bibliografia
Andrzej Kozieł, Michael Willmann (1630–1706) – śląski mistrz malarstwa barokowego, Wrocław: Via Nova, 2019. ISBN 978-83-64025-49-5.
Andrzej Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2013. ISBN 978-83-229-3356-5.
Malarstwo barokowe na Śląsku, red. Andrzej Kozieł, Wrocław: Via Nova, 2017. ISBN 978-83-86766-74-1.
Malarstwo śląskie 1520–1800. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, red. Ewa Hołuszka, Wrocław: Muzeum Narodowe, 2009. ISBN 978-83-86766-74-3.
Opactwo cystersów w Lubiążu i artyści, pod red. Andrzeja Kozieła, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008, – ISBN 978-83-229-2900-1.
Tomasz Pieńkowski, Willman Michał, Willmann Michael, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2014, łamy 635-637.
Marek Pierzchała, Willmann Michael Lucas Leopold, [w:] Encyklopedia Wrocławia, red. nauk. Jan Harasimowicz, wyd. 3 popr. i uzup., Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 959.
Willmann. Opus magnum, pod red. Piotra Oszczanowskiego, Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2019. ISBN 978-83-65563-90-3.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
