Małpy Pana Boga – trzytomowy zbiór krytycznych tekstów (seria publicystyczna^[1]) dotyczących fantastyki, autorstwa polskiego pisarza i krytyka Macieja Parowskiego, wydany przez Narodowe Centrum Kultury w latach 2011 (tom I: Słowa) i 2013 (tom II: Obrazy) i Prószyński Media (2017, tom III: Retrospekcje)^[2][3]. Niekiedy za kontynuację tej serii uznaje się też podobny dwutomowy zbiór Parowskiego, Wasz cyrk, moje małpy, wydany przez Wydawnictwo SQN w 2019^[4].

Zbiór zawiera publicystykę (szkice, eseje, wywiady, recenzje i podobne teksty) Parowskiego, wcześniej publikowane na łamach różnych czasopism. Był to drugi z kilku podobnych zbiorów tekstów krytycznych Parowskiego; pierwszym był Czas fantastyki (1990). W Małpach... znalazły się w większości nowe teksty, a także kilka starszych, niepublikowanych jednak w Czasie fantastyki^[2][5].

Tom I: Słowa

Tom składa się z sekcji "Szkice i rozmowy o wyobraźni i rzeczywistości" i "Polemiki"; zawiera m.in. wspomnienia Parowskiego^[6]. W tomie są m.in. wywiady z Parowskim, wywiady przeprowadzone przez Parowskiego, jego recenzje tekstów beletrystycznych, i eseje naukowe, popularyzatorskie i filozoficzne. Teksty są poprzedzone wstępem - współczesnym komentarzem autora na temat danego tekstu, z okresu redagowania zbioru. Książka zawiera też 131 zdjęć z archiwum Parowskiego^[2].

Tom II: Obrazy

Tom składa się z sekcji "Z notatnika wędrownego popularyzatora", "Kino Nowej Przygody", "Komiksy", "Galerie", "Multimedia", "Sen przywiera do palców", "Co tydzień w kinie". W tym tomie Parowski pisze o ewolucji sztuk wizualnych i związkach z fantastyką, koncentrując się na grafice, komiksie i filmie fantastycznym^[7].

Tom III: Kukułka na koniu trojańskim. Retrospekcje

W tomie tym Parowski opisuje dokonania oraz losy formacji związanej z tygodnikiem studenckim „Politechnik” i miesięcznikiem „Fantastyka” (po roku 1989 „Nowa Fantastyka"). Porusza zagadnienia takie jak dorobek i strategie pisarzy we wczesnym PRL oglądany przez pryzmat dokonań dwu fal nowej SF – po 1981 i po 1989 roku. Książka zawiera także suplement do tomu poprzedniego - przegląd filmowych nowości z lat 2013–2016.^[4]

Tom I zrecenzował w 2012 roku Michał Cetnarowski dla "Czasu Fantastyki" (czasopisma, którego redaktorem był sam Parowski, na co Cetnarowski sam zwrócił uwagę, pisząc, że jego recenzja nie jest, w zamierzeniu, "laurką dla naczelnego", z którym nieraz polemizował, był krytykowany i sam go krytykował, pisząc też, że "Można się [z Parowskim] nie zgadzać, ale jeśli chce się zachować uczciwość intelektualną, nie sposób [go] zlekceważyć"). Zwrócił uwagę, że z książki widać "jak Parowski - na dobre i na złe - wpłynął na język krytyczny, środowiskową samoświadomość, zakreślił granice gatunkowych powinności, które można teraz przekraczać". Pochwalił autora za "umiejętność... programowego, całościowego i systemowego oglądu fantastyki", co uznał za coraz rzadsze podejście w dzisiejszych czasach, a tekst uznał za "[dla starszych czytelników] okazję do sentymentalnego powrotu do przeszłości" a dla "[młodszych] - kronikę z [dawnych] czasów]"; za najlepsze w tomie uznał tekstu pamiętnikarskie i wspomnieniowe, z których wyłania się obraz "człowieka instytucji, trampoliny dla innych pisarzy... samotnego sługi literatury i słowa"^[2].

W tym samym roku ten tom doczekał się kilku innych recenzji. Zrecenzował go Kazimierz Bolesław Malinowski dla czasopisma "Lampa". Książkę ocenił pozytywnie, pisząc, że mimo swojej dużej objętości (ponad 500 stron) "przefrunęła mi przez palce, okazała się świeża, treściwa informacyjnie i wysokokaloryczna mentalnie". Książkę opisał jako tekst ilustrujący "twórczy rdzeń [polskiego] fandomu [fantastyki]" i "serię tekstów-kadrów składających się na ruchomy obraz, jak [Parowski] prządł, tkał i przycinał, niczym Parka... nitki czołowych dziś autorów polskiej SF i fantasy". Za "wzruszające..." i "frapujące.." uznał teksty o historii polskiej fantastyki i jej fandomu, a za "warte uwagi", tekstu literaturoznawcze o fantastyce^[5].

Tom też zrecenzował w samym czasie Jacek Sobota dla "Wiedzy i Życia". Według Soboty, "w książce ciekawe są redaktorskie przygody Parowskiego"; za najciekawszy esej uznał "Boże igrzyska" i fantastyce religijnej, a za najbardziej wzruszający, Parowskiego wspomnienia osobiste pt. "Fantazje z płonącej sterówki"; książkę ocenił jako "rzecz dla miłośników gatunku niezbędna"^[8]. Sobota odniósł się także do tego tekstu w eseju o metafizyce w fantastyce dla portalu Katedra^[9]. Sobota w swoim eseju opisał Parowskiego jako będącego w tej książce "nieprzejednanym obrońcą pewnych wartości, biegłym szermierzem na ostre argumenty, upartym przy tym do bólu" a jego teksty "przesiąknięte... doraźnością"; zgodził się z "większością polemik środowiskowych" ale wyraził zastrzeżenia co do jego poglądów politycznych i ideologicznych, gdzie według Soboty Parowski jest zbyt "pryncypialny, jednowymiarowy", zwłaszcza w kontekście preferencji co do "prawicowej, konserwatywnej" wizji świata (w przeciwieństwie do lewicowej, ateistycznej)^[9].

W Katedrze książkę zrecenzował Adam Ł Rotter. Zwrócił uwagę na ostatni rozdział, zawierające polemiki Parowskiego z innymi autorami i krytykami, zwłaszcza z Rafałem Ziemkiewiczem i Klubem Tfurców. Rotter pozytywnie ocenił styl autora, zwracając uwagę, że jest on w stanie przyznać się do błędów, a także, że w swojej krytyce nie okazuje poczucia wyższości, choć jest w oczywisty sposób ekspertem w swej dziedzinie. Zbiór polecił wszystkim zainteresowanym fantastyką^[10].

Dla "Rzeczpospolitej" recenzję tomu napisał Piotr Gociek. Tom uznał za pozycję wyjątkową w polskiej krytyce, i trudną pozycję do sklasyfikowania, pisząc, że "to trochę prywatna encyklopedia polskiej fantastyki, trochę kronika bojów ideologicznych i artystycznych... a na pewno żarliwe wyznanie wiary w potęgę fantastyki". Odnosząc się do polemik Parowskiego z krytykami "głównonurtowymi", Gociek uznaje, że Parowski wychodzi tutaj zwycięsko, ukazując merytoryczną przewagę fantastyki nad innymi nurtami^[11].

Dla "Gazety Polskiej" tom zrecenzował Marcin Wolski. Wolski uznał Małpy... za "teraz i w przyszłości dzieło podstawowe, jeśli chodzi o historię polskiej fantastyki". Książkę opisał jako "witraż" różnorodnych tekstów, które "inteligentnie zestawione... układają się w przekonywującą całość". W książce dopatrzył się kilku głównych tez. Raz, że "właściwie wszystko jest fantastyką" (od Gilgamesza po Mistrza i Małgorzatę); dwa, że "fantastyka śmiało mierzy się z najważniejszymi problemami nurtującymi ludzkość", i robi to lepiej niż inne gatunki, ograniczone (dawniej) cenzurą, a później, "rozmaitymi poprawnościami, snobizmami i konwencjami". Książkę uznał za utwór w przekonywujący sposób wykazujący wartość literatury popularnej. Wolski zauważył także, że tytuł całości jest zaczerpnięty z recenzji Parowskiego o jego (Wolskiego) debiutanckiej powieści, Agent dołu^[a]. Zwrócił jednak uwagę, że w tomie brakuje indeksu nazwisk. Książce przyznał 5 na 6 gwiazdek^[12].

Tom zrecenzowali Bartłomiej Łopatka i Staszek Krawczyk dla portalu polter.pl^[13].

Tom zrecenzował też Wojtek Sedeńko na swoim blogu^[14].

W 2013 dla fanzinu "Esensja" tom zrecenzował Paweł Micnas^[15].

W 2013 tom II zrecenzowała Luiza Dobrzyńska dla portalu Paradoks^[16].

W 2017 tom III zrecenzował Łukasz Kucharczyk dla czasopisma "Fronda"^[17]. W 2018 tom zrecenzował Sławomir Grabowski dla portalu WPolityce.pl^[18].

• Recenzja serii w portalu Gotham w deszczu