Mała Niedźwiedzica (łac.Ursa Minor, dop.Ursae Minoris, skrót UMi) – 56. co do wielkości, słabo widoczna, ale mimo to ogólnie znana konstelacja okołobiegunowa, ze względu na najjaśniejszą w niej Polaris (α UMi), północną Gwiazdę Polarną. Obecnie jest odległa o 44 minuty kątowe od północnego bieguna nieba, za 100 lat, wskutek ruchu precesyjnego osi ziemskiej, zbliży się do niego na niecałe 28′. Za dwa tysiące lat rolę północnej gwiazdy polarnej przejmie Gamma Cephei, podczas gdy przed pięcioma tysiącami lat pełniła ją Alfa Draconis. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 20. W Polsce widoczny przez cały rok[2].
Konstelację Małej Niedźwiedzicy podobno wyodrębnił około 600 roku p.n.e. grecki uczony Tales z Miletu[3]. W mitologii greckiejArkas był synem nimfyKallisto, zamienionej w niedźwiedzicę przez Herę, żonę Zeusa. Kiedy miał 15 lat, natrafił na niedźwiedzicę podczas polowania. Chociaż niedźwiedzica zachowywała się dziwnie i patrzyła mu w oczy, to Arkas nie rozpoznał matki i uniósł oszczep, by ją zabić. Na szczęście Zeus przeszkodził Arkasowi, zamieniając go również w niedźwiedzia. Syn i Matka zostali przeniesieni na niebo jako gwiazdozbiory Małej i Wielkiej Niedźwiedzicy. Hera, wściekła z powodu takiego uhonorowania obojga, zaplanowała zemstę. Przekonała Posejdona, by nie pozwolił im się zanurzać w morzu – z tego powodu obie konstelacje znalazły się w pobliżu bieguna. Przez tysiąclecia nie zniknęły za horyzontem, oglądane z północnych szerokości geograficznych[1][2].
Zgodnie z inną wersją Zeus po urodzeniu został ukryty przed swym okrutnym ojcem Kronosem w jaskini na Krecie. Opiekowały się nim dwie nimfy Adrastea i Ida. Z wdzięczności Zeus umieścił je później na niebie jako Wielką i Małą Niedźwiedzicę[1].
W innych kulturach widziano w niej skrzydło Smoka.
Gwiazdy Małej Niedźwiedzicy
Gwiazdy te w żaden sposób nie przypominają niedźwiedzia, bo ten musiałby składać się głównie z ogona. Tworzą natomiast kształt podobny do asteryzmuWielkiego Wozu w Wielkiej Niedźwiedzicy i są nazywane Małym Wozem.
Kochab (β UMi), jasność 2,07m, pomarańczowy olbrzym w odległości około 126 lat świetlnych.
Pherkad (γ UMi) ma jasność 3,0m, niebieskobiały olbrzym położony w odległości 480 lat świetlnych od Ziemi. Nieuzbrojonym okiem lub przez lornetkę można dostrzec w pobliżu pomarańczowego olbrzyma 11 UMi o piątej jasności. Gwiazdy te nie są związane fizycznie[3].
δ UMi, jasność 4,4, barwy niebiesko-białej, oddalona o 183 lata świetlne.
NGC 3172 (Polarissima Borealis) jest spośród skatalogowanych galaktyk najbliżej północnego bieguna niebieskiego. Amatorzy mogą ją zobaczyć przy pomocy 25-centymetrowego teleskopu. W zasadzie tylko po to, by zobaczyć gwiazdę najbliższą bieguna.[1].
Rój meteorów
Z gwiazdozbiorem związany jest rój meteorówUrsydów, pochodzący od komety 8P/Tuttle, a promieniujący w drugiej połowie grudnia w liczbie około 10 meteorów na godzinę[3]. Zanotowano dwa wybuchy aktywności roju w 1945 i 1986. Rój miał bardzo wysoką aktywność, sięgającą ponad sto meteorów na godzinę[4]. Nieco podwyższoną aktywność o liczbach godzinnych około 30–35 zaobserwowano kilkakrotnie w latach: 1988, 1994, 2000, 2006, 2007 i 2008[5].
↑ abPrzewodnik po gwiazdozbiorach. W: Jan Desselberger, Jacek Szczepanik: Tablice astronomiczne z przewodnikiem po gwiazdozbiorach.. Bielsko-Biała: PPU „PARK” Sp. z o.o., 2002, s. 120. ISBN 83-7266-156-1.
↑ abcdePrzemysław Ridpath: Niebo. Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2008, s. 175. ISBN 978-83-60887-76-9.
