Mats Edén
Mats Edén (ur. 30 października 1957 w Södertälje[1]) – szwedzki muzyk, kompozytor i nauczyciel muzyki.
Życiorys
Artysta wychowywał się początkowo w Filipstad, w Värmland, od 1966 zamieszkał w Karlstad[2]. Zainteresowanie skrzypcami zawdzięcza swojemu ojczymowi Svenowi, który również grał na tym instrumencie. Edén zaczął pobierać lekcje gry na skrzypcach w 1968, w miejscowej szkole muzycznej. Uczył się tam do 1976 pod okiem Sigvarda Stenberga, wychowanka Konserwatorium Moskiewskiego[2].
W latach 70. Mats Edén zainteresował się muzyką ludową Skandynawii. Jego ojczym był członkiem miejscowego stowarzyszenia artystów grających muzykę ludową, dzięki czemu Edén mógł poznać skrzypków wielu pokoleń[2].
W 1971 roku muzyk bierze udział w obozie letnim dla młodych skrzypków, gdzie poznał członków swojego późniejszego zespołu Groupa, jak również innych wykonawców muzyki ludowej[2].
W latach 1976–1980 studiował muzykologię i etnologię na Uniwersytecie w Göteborgu[1].
W 1978 został wydany pierwszy ważniejszy album z udziałem Edéna – Lika Många Fötter I Taket Som På Golvet. Płyta zawierała w większości tradycyjne kompozycje ludowe: polki czy hallingi, ale także utwory zmierzające w stronę folku.
W 1979 Edén został mianowany riksspelmanem(inne języki)[3] – narodowym muzykiem ludowym, co stanowi zaszczytne honorowe wyróżnienie dla nielicznych muzyków Szwecji. Otrzymał srebrną odznakę – zornmärket(inne języki)[4]. W konkursie o ten tytuł zagrał na akordeonie diatonicznym melodie Oskara Anderssona, co było na swój sposób przełomowe, gdyż w owym czasie akordeon nie był uznawany za godny uwagi szwedzki instrument ludowy[2].
W 1980 założono istniejącą do dzisiaj Groupa[5], do której w pierwszym składzie należeli Mats Edén, Thomas Fabiansson, Leif Stinnerbom(inne języki), Inger Stinnerbom i Bill McChesney.
W latach 1983–1987 artysta studiował kompozycję na Norweskiej Akademii Muzycznej w Oslo.
W 2009 został wybrany do Szwedzkiej Królewskiej Akademii Muzycznej, a w latach 2011–2012 pracował jako profesor wizytujący w Królewskiej Szkole Muzycznej w Sztokholmie. Od 2012 pracuje jako adiunkt w Wyższej Szkole Muzycznej w Malmö, podlegającej pod Uniwersytet w Lund[4]. W 2015 artysta otrzymał pierwszą nagrodę w dziedzinie muzyki folkowej od Szwedzkiej Królewskiej Akademii Muzycznej w wysokości 100 000 koron[6]. W tymże roku został także laureatem wyróżnienia kulturalnego gminy Eslöv, do której należy Harlösa, gdzie muzyk mieszka od lat 90.[7]
Poza działalnością w obrębie Groupy, artysta nagrywa własne albumy solowe, bierze udział w licznych projektach muzyki folk, tworzy muzykę klasyczną, głównie na skrzypce i fortepian. Zajmuje się również prowadzeniem kursów i warsztatów muzycznych, zostaje także zapraszany na wyższe uczelnie muzyczne w charakterze nauczyciela i wykładowcy[8].
Instrumentarium
Instrumenty używane przez Matsa Edéna to głównie: skrzypce, nyckelharpa, hardingfele[9], bordunfiol[10], altówka, viola d'amore, akordeon i melodeon(inne języki)[11].
Instrumenty smyczkowe wykorzystywane do nagrań to m.in. skrzypce i viola d’amore autorstwa Andersa Norudde, skrzypce stworzone przez Jean Pierre’a Champevala, skrzypce z 1730 J. Christy, a także hardingfele zbudowane przez Sigvalda Rörliena[9].
Kolekcja instrumentów artysty obejmuje unikalne egzemplarze, wykonywane na zamówienie, jak np. viola d’amore autorstwa Pera Hardestama z pięcioma bazowymi strunami oraz pięcioma strunami sympatetycznymi, podobnie jak w przypadku esraja(inne języki). Instrument Hardestama uległ zniszczeniu, obecnie Mats Edén gra na zbliżonej konstrukcyjnie violi zbudowanej przez Andersa Norudde[8].
Melodeony należące do artysty to modele jedno- i dwurzędowe firm Dise, L’Imagineïre, Walter, Castagnari, Soprani, a także jednorzędowy magdeburgerspel marki Saltarello[8].
Dyskografia
Albumy solowe
Albumy z udziałem Matsa Edéna: projekty i płyty sesyjne
- Folkmusik I Sverige: Unga Spelmän Från Värmland (1977, Caprice Records – CAP 1122)
- Mats Edén, Inger Hallström, Leif Olsson – Lika Många Fötter I Taket Som På Golvet (1978, Oktober OSLP 522)
- Music in Sweden 5 – Young Folk Musicians (1979, Caprice Records – CAP 1141)
- Höppesving – Lekar och visor från Mangskogen (1980, Amigo)
- Värmländska Folkmusikstilar (1990, Cinnober CINLP-5)
- Folksamling (1991, Amigo)
- Scents – Poppy (1993, Snap Records SNAPC 11)
- Scents – Dandelion (1993, Snap Records SNAPC 16)
- Lena Willemark, Ale Möller – Nordan (1994, ECM 1536)
- Lena Willemark, Ale Möller – Agram (1996, ECM 1610)
- Niss Kerstin – Träd (1998, Amigo 739)
- Folk acts Sweden (1998, Folknet Sweden)
- Ellika Frisell, Sven Ahlbäck, Mats Edén – Tokpolska (1999, Giga GCD-36)
- Folk (1999, Amigo)
- Svensk folkmusik (2002, Hawk)
- Folk Music Sweden (2003, Amigo – AMCD 753)
- File under folk music Sweden (2003, Amigo)
- Mats Edén, Tina Quartey – Vägen In (2004, Amigo AMCD 755)
- Eva Åström Rune, Mattias Pérez – Allt Vad Jorden Bär – Kärlekssånger Från Enviken (2006, Enviken Grammofon – EGRAM3)
- Jonas Simonson – Crane dance (2007, Nordic Tradition)
- Tjo va' det viftar! (2008, Kulturföreningen Gÿssla – GY-0002)
- Mats Edén, Daniel Sandén-Warg, Leif Stinnerbom, Magnus Stinnerbom – Anno 2010 (2010, Giga)
- Claes Ottelid – Alonso's tune (2012, Euterpe Musica)
- Marja Mattlar – Kuu (2012, Isis Records – ISD-121)
- Näcklåtar (2012, Gammalthea)
- Martin Bagge & Trio Isagel – Vägen ut (2014, Footprint Records)
- Terje Isungset – Meditations (2015, All Ice Records 1407)
- Crane Dance Trio – Flyger igen (2015, Dimma)
- Gubbaduon – Quintonius (2015, Gammalthea)
Przypisy
- ↑ a b Höstdimma. Porträttkonsert: Mats Edén (program). [dostęp 2016-01-04]. (szw.).
- ↑ a b c d e Eelco Schilder. Mats Edén & Groupa. Part 1: The Early (Pre-Groupa) Days. „Folkworld”. 38, 2008-03. brak numeru strony
- ↑ Simon Broughton, Mark Ellingham, Richard Trillo: World Music: Africa, Europe and the Middle East. T. 1: Africa, Europe and the Middle East. London: Rough Guides, 2000, s. 301. ISBN 1-85828-635-2. (ang.).
- ↑ a b Mats Edén. Universitetslektor i folkmusik. Uniwersytet w Lund. [dostęp 2016-01-04]. (szw.).
- ↑ Jan Ling: A History of European Folk Music. Cz. Folk music ensembles. Rochester: University of ROchester Press, cop. 1997, s. 177. ISBN 1-878822-77-2. (ang.).
- ↑ Jonas Gillberg: Mats Edén får det första Folkmusikpriset. Sydsvenskan, 2015-11-09. [dostęp 2015-12-28]. (szw.).
- ↑ Lisa Winqvist: Speleman kulturprisad. Skånska Dagerbladet, 2016-01-07. [dostęp 2015-12-28]. (szw.).
- ↑ a b c Mats Edén. Strona oficjalna. [dostęp 2016-01-03]. (ang.).
- ↑ a b Notes on the songs to Pastern. [dostęp 2016-01-04]. (ang.).
- ↑ Allen Barnes: Mats Edén: Rooted in Tradition, Growing New Possibilities. Fiddler Magazine, 2010-05-14. [dostęp 2016-01-05]. (ang.).
- ↑ Mats Edén talks about the music of fiddler Oskar Andersson and how he came to play the melodeon. [dostęp 2015-12-29]. (ang.).
|
|