PROFILPELAJAR.COM

Matków
Матків
	; Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	turczański
Powierzchnia	12 km²
Wysokość	650–740 m n.p.m.
Populacja (2001); • liczba ludności; • gęstość	; 489; 39,08 os./km²
Nr kierunkowy	+ 380 3269
Kod pocztowy	82563
Tablice rejestracyjne	BC (od 2004)/ HC (od 2013)
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Matków
	Położenie na mapie Ukrainy Matków
	48°54′43″N 23°06′00″E/48,911944 23,100000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Matków (ukr. Матків, trb. Matkiw, trl. Matkiv) – wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, rejonie turczańskim, nad Stryjem. Najniższą jednostką administracji, której podlega Matków, jest rada wiejska (silska rada) w Mochnatem. W miejscowości zamieszkuje około 469 osób.

Historia

Miejscowość powstała prawdopodobnie w XV wieku, a najstarsza wzmianka na jej temat pochodzi z 1538, kiedy to królowa Polski Bona Sforza powołała komisję ds. rozgraniczenia wsi królewskich i szlacheckich. W latach 1772–1918 pod zaborem austriackim w składzie Królestwa Galicja i Lodomerii, od 1867 w ramach nowo powstałego powiatu turczańskiego. W regionie dobrze rozwinął się przemysł drzewny a wielki wpływ miała na to bliskość spławnych rzek, Dniestru oraz Stryja.

W 1885 w VI tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego tak pisano o Matkowie^[1]:

Matków – wś w pow. turczańskim, 30 kil. na płd.-wsch. od Turki, 20 kil. na płd.-wsch. od sądu powiat. w Boryni, 5 kil. na płd.-wsch. od urzędu poczt. w Wysocku wyżnem (...) W r. 1880 było mieszkańców w M. 836 (4 obr. rz.-kat. resta gr-kat) (...).

Według tego samego źródła ogół mieszkańców Matkowa stanowili Bojkowie. W miejscowości wzniesiono dwie świątynie: zabytkową cerkiew soborową Najświętszej Bogurodzicy z 1838 oraz przycmentarną cerkiew św. Trójcy z 1899^[2].

Według spisu powszechnego Monarchii Austro-Węgierskiej z 1900 w Matkowie mieszkało 1101 grekokatolików, 41 Żydów i 9 rzymskich katolików.

W latach 1919–1939 miejscowość administracyjnie należała do Polski. Znajdowała się w województwie lwowskim^[3], w powiecie turczańskim nieopodal granicy polsko-czechosłowackiej, a od marca 1939 polsko-węgierskiej (ok. 6 km). W 1920 znalazła się na terenie działań wojennych okresu wojny polsko-bolszewickiej. Według spisu powszechnego II RP z 1921 Matków liczył 1222 mieszkańców: 1135 grekokatolików, 83 Żydów i 4 rzymskich katolików.

W latach 1934–1939 istniała gmina Matków.

Według relacji Michała i Olgi Matkowskich Matków był zaściankiem szlacheckim polskiej szlachty zagrodowej herbu Sas (Matkowscy, Ilniccy, Komarniccy, Wysoczańscy) i liczył około 360 numerów. 80% mieszkańców stanowili wówczas Polacy, zaś 20% Ukraińcy – mieszkający we własnej kolonii na uboczu w dolnej północno-wschodniej części wsi^[4].

Podczas wyborów parlamentarnych w Polsce w 1922 frekwencja wyborcza w Matkowie i powiecie turczańskim była stosunkowo wysoka, bo wyniosła ok. 60% mimo bojkotu wyborów przez ludność ukraińską. We Lwowie i na Podolu frekwencja ta była znacznie niższa. Zwyciężył PSL „Piast” przed blokiem chadecko-endeckim.

Podczas wyborów parlamentarnych w Polsce w 1928 w Matkowie i powiecie turczańskim wygrały listy polskie (ok. 55%) przed ukraińskimi (ok. 25%), starorusińskimi (ok. 10%) i żydowskimi (ok. 5%).

Od II połowy września 1939 pod okupacją sowiecką, następnie od czerwca 1941 do września 1944 pod okupacją niemiecką (od 1 sierpnia 1941 w składzie Dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa). W czasie II wojny światowej okolice Matkowa były miejscem działania nacjonalistów ukraińskich. W latach 1943–1944 zamordowali oni tutaj 62 Polaków. W pobliskich wsiach Wysocko Wyżne, Komarniki i Dołżki też doszło do zbrodni na ludności cywilnej^[5]. Nieopodal wsi ukrywać się miał również szef pododdziału sowieckich spadochroniarzy oficer W. Sołowiow, ukrywany przed Niemcami przez miejscowego w jego własnym domu – I. Wysoczańskiego.

30 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie^[6]. Większość polskich mieszkańców, postawiona przed wyborem wyjazdu na Zachód lub przyjęcia obywatelstwa ZSRR, trafiła na tzw. Ziemie Odzyskane, m.in. do Słońska, Uradu, Lubina i Wrocławia. Najmłodszą mieszkanką Matkowa, która wyjechała w czasie fali przymusowych wysiedleń (1944−1946) była Maria Matkowska, która miała wówczas niespełna kilka miesięcy. Podróż trwała niezwykle długo, bo około 3-4 miesiące.

Spora część Polaków wyjechała na Zachód dopiero w czasie ostatniej fali masowych wysiedleń (1955−1959). Nieliczni pozostali na miejscu i musieli przyjąć obywatelstwo radzieckie.

W powojennym okresie USRR w Matkowie istniał oddział państwowego gospodarstwa rolnego „Karpaty” w Husnem Niżnem, który posiadał 450 ha gruntów rolnych. W 1967 we wsi postawiono obelisk ku pamięci ofiar wojny.

W 1989 Matków miał 411 mieszkańców (220 mężczyzn i 191 kobiet), a w 2011 – 469 mieszkańców.

Demografia

Komunikacja

Przez środek wsi przebiega droga lokalna T1423 prowadząca z okolic Boryni na północnym zachodzie właśnie do Matkowa, gdzie łączy się z drogą magistralną znaczenia międzynarodowego M06. W miejscowości brak przystanku kolejowego, a najbliższy znajduje się w Turce. Do Matkowa docierają również tzw. marszrutki, czyli prywatne busy, m.in. ze Stryja i Lwowa.

Ważniejsze obiekty

Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie (greckokatolicka) – 21 czerwca 2013 została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO, wspólnie z piętnastoma innymi cerkwiami z Polski i Ukrainy.

Związani z Matkowem

ród Matkowskich^[7], m.in.:
- Bazyli Matkowski – prezes Zrzeszenia Szlachty Herbu Sas
Andrzej Kuśniewicz – pisarz, jego rodzice mieli liczne majątki leśne (Matków, Mochnate i Iwaszkowce)

Przypisy

↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1883, tom VI, s. 174.
↑ [Wzmianka obu kościołów w serwisie Karpaty.info].
↑ Pierwotnie w województwie stanisławowskim, później cały powiat turczański włączono do województwa lwowskiego.
↑ Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939−1947, Wrocław 2006.
↑ SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1113, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-18)].
↑ Dr Aleksander Tarnawski, Szlachta zagrodowa w Polsce południowo-wschodniej, Lwów 1938, t. II, s. 122–123.

Bibliografia

Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, Warszawa 1928, s. 1537.
Matków, w: „Tygodnik Illustrowany”, nr 34, 1905 (II), s. 631.
Mapa WIG Pikuj Pas 53 Słup 36, Warszawa 1937.
SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
Aleksander Tarnawski, Szlachta zagrodowa w Polsce południowo-wschodniej, Lwów 1938, t. II.