PROFILPELAJAR.COM

Mateusz Mieses
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	30 czerwca 1885 ; Przemyśl
Data śmierci	18 stycznia 1945
	Specjalność: językoznawstwo; Historia Żydów w Polsce
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński

Mateusz Mieses (ur. 30 czerwca 1885 w Przemyślu, zm. 18 stycznia 1945) – żydowski historyk, językoznawca i publicysta, autor książek i artykułów na temat historii Żydów polskich, rasizmu i języka jidysz.

Życiorys

Urodził się w rodzinie kupców żydowskich związanej z haskalą. Jego rodzicami byli: Jakub Ozjasz i Chaja Lea z Gansów, a jednym z braci Józef Mieses, naczelny rabin Wojska Polskiego. Początkowo uczył się w chederze rabina Glazera, potem ukończył Gimnazjum Klasyczne w Przemyślu, a następnie studia filozoficzne na Uniwersytecie Wiedeńskim. Od 1910 roku pracował naukowo we Lwowie, Krakowie, Wiedniu i Berlinie, w zakresie religioznawstwa, historii i etnografii Żydów. W czasie I wojny światowej służył w wojsku austriackim. Od 15 sierpnia 1926 jego żoną była Ada Jakeles^[1]^[2]. W latach 1928–1934 był ławnikiem Zarządu Miejskiego i przewodniczącym Związku Kupców w Przemyślu^[3]^[4].

Gdy rozpoczęła się II wojna światowa przebywał w Przemyślu. Pod okupacją niemiecką kontynuował tam badania i planował opublikować encyklopedię religii w 16 tomach (twórczość z tego okresu nie zachowała się). Po likwidacji getta w Przemyślu jesienią 1943 roku został deportowany do obozu pracy w Szebniach. W lutym 1944 roku wysłany do obozu w Płaszowie, gdzie wraz z innymi żydowskimi intelektualistami został zatrudniony przy katalogowaniu książek z bibliotek żydowskich. 18 stycznia 1945 roku zmarł z wyczerpania podczas marszu śmierci do obozu w Gliwicach^[5].

Poglądy

Był uważany za głównego przedstawiciela jidyszyzmu. W obronie jidysz żarliwie stanął podczas przełomowej konferencji w Czerniowcach w 1908 roku, gdy zwolennicy tego języka wygrali z rzecznikami hebrajskiego. Opublikował kilka ważnych prac na temat jidysz, który miał rozwijać się, jego zdaniem, jako język własny Żydów aszkenazyjskich. Jedyny sposób rozwiązania „kwestii żydowskiej” widział w „rozsądnym oświeceniu”^[2]. Szeroko badał pozytywną rolę Żydów w historii Polski, szczególne zainteresowanie czytelników wzbudziła jego praca o Polakach-chrześcijanach pochodzenia żydowskiego^[5].

Opublikował, w latach 1904–1939, kilkaset artykułów w językach: polskim, niemieckim, jidysz i hebrajskim, m.in. w czasopismach: Kurier Lwowski, Ateneum Polskie, Nasz Przegląd, Chwila, Gazeta Wieczorna, Nowy Dziennik, Opinia, Miesięcznik Żydowski, Wschód, Głos Gminy Żydowskiej, Ha-Olula, Ha-Micpe, Ha-Olam, Ha-Jarden, Ba-Derech. Używał też formy imienia i nazwiska: Matthias Mieses, Matatiahu Mieses i Matityahu Mizes, pseudonimu Mateusz Przemyski oraz podpisywał się inicjałami MM^[3]^[4]^[5].

Książki

Ha-Polanim ve-ha-Yehudim (1905) – Polacy i Żydzi
Ha-‘Amim ha-‘atikim ve-Yisra’el (1909) – Narody starożytne a Izrael
W kwestii nienawiści rasowej (1912)
Die Entstehungsursache der jüdischen Dialekte (1915)
Germanen und Juden (1917)
Zur Rassenfrage; eine stammes- und kulturgeschichtliche Untersuchung (1919)
Die Gesetze der Schriftgeschichte; Konfession und Schrift im Leben der Völker (1919)
Der Ursprung des Judenhasses (1923)
Die jiddische Sprache. Eine historische Grammatik des Idioms der integralen Juden Ost- und Mitteleuropas (1924)
Psychologische Rudimente : Glossen zur Kenntnis d. Einzel- u. Massenseele (1928)
Les juifs et les établissements puniques en Afrique du Nord (1933)
Etyka żydowska a Europa (1933)
Judaizanci we wschodniej Europie (1933)
Rasa aryjska a semicka (1934)
Żydzi w obronie granic Polski przedrozbiorowej (1935)
Nauka o rasach w służbie polityki (1937)
Żydzi jako rolnicy w dawnej Polsce (1938)
Polacy-chrześcijanie pochodzenia żydowskiego (tom 1–2, 1938)
Udział Żydów w wojnach Polski przedrozbiorowej (1939)
Udział Żydów polskich w nauce
Z rodu żydowskiego: Zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej (1991)

Przypisy

↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 199. [dostęp 2021-08-16].
↑ ^a ^b Deutsche Biographie ↓.
↑ ^a ^b Polski Słownik Judaistyczny ↓.
↑ ^a ^b Wirtualny Sztetl ↓.
↑ ^a ^b ^c The Yivo Encyclopedia ↓.

Bibliografia

MarianM. Fuks MarianM., Mieses Mateusz [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2018-07-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-30] (pol.).
Mieses Mateusz [online], Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Wirtualny Sztetl [dostęp 2018-07-30] (pol.).
PeterP. Freimark PeterP., Mieses Matthias [w:] Neue Deutsche Biographie [online], Deutsche Biographie [dostęp 2018-08-05] (niem.).
NathanN. Cohen NathanN., Mieses Matthias [online], The Yivo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [dostęp 2018-08-05] (ang.).