Maria Czubaszek

Maria Czubaszek (2015)
Pełne imię i nazwisko	Maria Alicja Czubaszek-Karolak
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1939 Warszawa
Data i miejsce śmierci	12 maja 2016 Warszawa
Zawód, zajęcie	pisarka, satyryczka, dziennikarka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Maria Alicja Czubaszek-Karolak z domu Bacz (ur. 9 sierpnia 1939 w Warszawie, zm. 12 maja 2016 tamże) – polska pisarka i satyryczka, autorka tekstów piosenek, scenarzystka, felietonistka, dziennikarka, komentatorka życia społecznego i politycznego oraz jurorka licznych przeglądów kabaretowych.

Urodziła się i mieszkała w Warszawie^[1]. Jej rodzice, Stanisław Bacz i Urszula z d. Łagoda, pochodzili ze Lwowa^[2]; matka była bibliotekarką, a ojciec, z wykształcenia inżynier, pracował w Banku Gospodarstwa Krajowego^[3]. Miała młodszą o 12 lat siostrę Ewę, z którą w dorosłym życiu nie utrzymywała kontaktu^[4][5].

Uczęszczała do Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, jednak maturę zdała w żeńskim Liceum im. Narcyzy Żmichowskiej^[6]. Przeniosła się tam na pół roku przed końcem szkoły, po groźbie niedostania się na studia wskutek sprzeczki z klasowym kolegą, synem działacza partyjnego^[3][7]. Studiowała filologię angielską i dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim, lecz żadnego z tych kierunków nie skończyła^[8]. Na studiach dziennikarskich odbyła praktyki zawodowe w „Gazecie Krakowskiej” i „Przeglądzie Sportowym”^[8]. Studia porzuciła na czwartym roku nauki dla pracy w Programie I Polskiego Radia^[9].

W 1960 rozpoczęła karierę zawodową w Programie I Polskiego Radia, gdzie pracowała najpierw jako sekretarka w biurze reklamy, a następnie jako opiekun techniczny. Zadebiutowała jako autorka tekstów reklamowych sloganem: Jeśli chcesz mieć radio, to sobie kup w audycji reklamowej Kabarecik Reklamowy w reż. Jerzego Dobrowolskiego^[10][11]. W 1966, na zaproszenie Jacka Janczarskiego, przeszła do redakcji Programu III Polskiego Radia, dla którego tworzyła słuchowiska emitowane w Ilustrowanym Tygodniku Rozrywkowym^[12]. Stworzyła także audycje: Dym z papierosa, Serwus, jestem nerwus i Dzień dobry, jestem z Kobry^[13][14]. Jej audycje satyryczne wykonywali m.in. Irena Kwiatkowska, Bohdan Łazuka, Wojciech Pokora i Jerzy Dobrowolski. Sama w swoich audycjach nie występowała^[14], dlatego wśród słuchaczy pojawiła się plotka, że w ogóle nie istnieje, a jej nazwisko jest pseudonimem innego autora; plotka stała się tematem felietonów Jerzego Urbana w „Szpilkach”^[15]. Prowadziła cykl audycji Bieg przez plotki, pojawiała się także w programach Ilustrowany Magazyn Autorów i Powtórka z rozrywki.

Od 1965 pisała teksty piosenek dla innych wykonawców; pierwszy tekst – do utworu „Kochać można byle jak” – napisała na zlecenie Andrzeja Dąbrowskiego do muzyki Wojciecha Karolaka^[16]. Oprócz utworów pisanych z mężem, pisała też do muzyki kompozytorów, takich jak Janusz Koman, Andrzej Dąbrowski, Henryk Majewski, Jacek Malinowski, Jerzy Milian, Zbigniew Namysłowski, Ryszard Poznakowski czy Jan Ptaszyn Wróblewski. Piosenki z jej tekstami śpiewali m.in. Alibabki, Ewa Bem, Kasia Cerekwicka, Andrzej Dąbrowski, Renata Kretówna, Ewa Kuklińska, Grażyna Łobaszewska, Grzegorz Markowski, Krystyna Prońko, Ryszard Rynkowski, Trubadurzy czy Vox^[17]. W 1972 została członkinią sekcji Autorów Utworów Literackich Małych Form Stowarzyszenia Autorów ZAiKS^[18].

Od maja 1976 była etatowym członkiem redakcji literacko-satyrycznego tygodnika „Szpilki”, dla którego początkowo pisała satyryczne felietony, a następnie przeprowadzała wywiady^[19][20]. W latach 70. okazjonalnie pisała teksty do programów Bajka dla dorosłych i Ekspres^[21].

Od 1977 była jurorką w Lidzbarskich Wieczorach Humoru i Satyry, poza tym kilkakrotnie jurorowała na Tarnowskim festiwalu kabaretowym PAKAdemia i Ogólnopolskim Festiwalu Kabaretowym Trybunały Kabaretowe w Piotrkowie Trybunalskim, Ogólnopolskim Festiwalu Skeczu i Małych Form Teatralnych „Kadr” w Warszawie oraz była przewodniczącą jury podczas Ogólnopolskich Spotkań z Piosenką Kabaretową w Ostrołęce^[22].

W 1980 ukazała się książka pt. Na wyspach Hula-Gula, będąca zbiorem tekstów pisanych przez Czubaszek dla radia, telewizji i „Szpilek”. Również w 1980 premierę miała sztuka Kwadrat, którą napisała z okazji jubileuszu pięciolecia w Teatru Kwadrat w Warszawie^[23]. Na początku lat 80. współtworzyła spektakl kabaretowy Włącz kolor wystawiany w Teatrze „Studio Buffo” w Warszawie^[24]. W 1981 premierę miały dwa filmy, do których napisała dialogi: Filip z konopi^[25] i Murmurando. Pod koniec lat 90. napisała scenariusz do serialu Lot 001 (1998–1999). W 2003 współtworzyła scenariusz do serialu Psie serce, w latach 2004–2005 pracowała przy serialu Na Wspólnej^[26]. W latach 2005–2010 była członkiem redakcji programu HBO na stojaka, pełniła funkcję kierownika literackiego^[27][28].

W 2006 zaczęła prowadzić Blog niecodzienny dla Wirtualnej Polski^[29], w którym komentowała bieżące wydarzenia w formie dialogów z „córką swojej sąsiadki”. Blog cieszył się dużą popularnością w sieci i znajdował się w czołówce najchętniej czytanych blogów w Polsce^[30]. Zaczęła także pisać felietony dla magazynu „Mój Pies” i serwisu internetowego Psy.pl^[31][32]. 8 marca 2007 uczestniczyła w spotkaniu z Marią Kaczyńską w Pałacu Prezydenckim, podczas którego wraz z innymi przedstawicielkami świata kultury i mediów apelowała o niezmienianie przepisów Konstytucji RP dot. ochrony życia^[33]. W lipcu 2007 była jurorką podczas 7. edycji Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku^[34]. W styczniu 2008 została felietonistką magazynu „Zwierciadło”^[35], a od września 2008 prowadziła program Magia magla, przegląd prasy kolorowej w portalu WP Kultura^[36]. W latach 2008–2009 współtworzyła scenariusz serialu BrzydUla – odpowiadała m.in. za teksty Violetty Kubasińskiej (granej przez Małgorzatę Sochę), które spotkały się z ciepłym odbiorem wśród widzów. W 2009 została komentatorką w programie Włodzimierza Zientarskiego Męski interes emitowanym w Polsat Play^[37].

20 maja 2009 z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odebrała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[38].

W latach 2009–2010 pisała felietony do magazynu „Kawa”^[39][40]. Od 2010 występowała w roli babci Maggie Mekintosz Owens w improwizowanym serialu Spadkobiercy^[41]. Od kwietnia 2010 jej felietony ukazywały się w miesięczniku „Sukces”^[42]. Felietony pisała także do pisma „Pani”^[43]. Przez wiele lat pracowała jako dziennikarka i przygotowywała wywiady m.in. dla „Przekroju” i „Vivy”^[44]. Również od 2010 występowała regularnie w programie śniadaniowym Pytanie na śniadanie, w którym komentowała bieżące wydarzenia w świecie show-biznesu w cyklu Alicji Resich-Modlińskiej Bita śmietanka towarzyska^[45], następnie pokazywanym jako cykl Czubaszek na śniadanie^[46]. W październiku 2010 zajęła pierwsze miejsce w plebiscycie „Vivat Nienajpiękniejsi”, będącym parodią wyborów Viva! Najpiękniejsi^[33]. W 2011 występowała w programie 66 – dobre, bo polskie realizowanego w ramach cyklu 66... dla TVN Style^[47], była także nominowana do nagrody „Serce dla zwierząt”^[48]. We wrześniu 2011 została stałą komentatorką Szkła kontaktowego nadawanego w TVN24^[49][50]. We wrześniu 2012 za programy Szkło kontaktowe i Czubaszek na śniadanie była nominowana do Róż Gali w kategorii „media”^[51].

W 2012 ukazała się jej książka biograficzna pt. Każdy szczyt ma swój Czubaszek, będąca wywiadem-rzeką przeprowadzonym przez Artura Andrusa. Dopełnieniem rozmów są fragmenty satyrycznej i literackiej twórczości Czubaszek oraz liryczne, a zarazem ironiczne, ilustracje jej męża, Wojciecha Karolaka^[52]. W 2013 ukazała się kontynuacja książki – Boks na Ptaku, czyli każdy szczyt ma swój Czubaszek i Karolak, zawierająca rozmowy z Wojciechem Karolakiem^[53]. Również w 2013 użyczyła głosu postaci babci w polskiej wersji językowej filmu animowanego Rysiek Lwie Serce^[54][55], a 1 kwietnia zapowiadała pociągi na stacji kolejowej Warszawa Wschodnia w ramach akcji „Pociągi pod Trójkowym nadzorem”^[56]. W 2014 była gościem XX Przystanku Woodstock w ramach „Akademii Sztuk Przepięknych”^[57], a do sprzedaży trafiła książka pt. Blog niecodzienny, będąca zbiorem jej felietonów pisanych dla WP od 2006.

W listopadzie 2014 zaczęto emitować reklamy telewizyjne w ramach kampanii bożonarodzeniowej sklepów Empik pod hasłem „Empik każdego inspiruje inaczej” z udziałem m.in. Czubaszek^[58]. Jej udział w spotach był krytykowany przez część klientów salonów oraz prawicowe media, które przypominały, że Czubaszek otwarcie opowiadała o poddaniu się aborcji oraz deklarowała, iż nie obchodzi świąt Bożego Narodzenia^[59]. W grudniu prezes Empiku Olaf Szymanowski przeprosił klientów urażonych reklamami z udziałem Czubaszek^[60].

We wrześniu 2015 premierę miała jej książka autobiograficzna pt. Dzień dobry, jestem z kobry. Czyli jak stracić przyjaciół w pół minuty i inne antyporady^[61]. Kilka dni po śmierci Czubaszek, 17 maja 2016, do sprzedaży trafiła autobiografia Czubaszek pt. Nienachalna z urody^[62].

Zmarła 12 maja 2016 w Warszawie, w wieku 76 lat^[63]. Przyczyną śmierci było wycieńczenie organizmu oraz komplikacje związane z funkcjonowaniem układu krążenia^[64]. Pogrzeb odbył się 18 maja 2016, jej prochy zostały złożone na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (Q kol. 7-2-3)^[65]. Zgodnie z jej wolą pogrzeb miał charakter świecki. Mowę pożegnalną wygłosił dziennikarz Artur Andrus. Przytoczył fragment epitafium, które Jonasz Kofta napisał dla Louisa Armstronga.

25 maja 2013 podczas Sobotniej Wielkiej Majówki w gdańskim Teatrze Leśnym odbył się koncert Czubaszki, czyli Maria Czubaszek i jej piosenki z piosenkami napisanymi do tekstów Czubaszek^[67].

We wrześniu 2014 była jedną z bohaterek książki Krzysztofa Feusette’a pt. Alfabet salonu, w którym autor opisał 80 postaci kojarzonych z mediami^[68].

Od 10 do 12 października 2014 w Polanicy-Zdroju odbywał się pierwszy 1. Festiwal Marii Czubaszek, którego pomysłodawcą, organizatorem i reżyserem był Hirek Wrona^[69][70]. Kolejne festiwale, organizowane pod nazwą Cały Kazio, odbyły się w 2015 i 2016^[71].

Stała się bohaterką pracy magisterskiej pt. „Dowcip językowy w słuchowisku radiowym Marii Czubaszek »Dym z papierosa«” obronionej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego^[72].

W 2021 Prószyński i S-ka wydało jej biografię "Maria Czubaszek. W coś trzeba nie wierzyć" pióra Violetty Ozminkowski.

5 maja 1959 wyszła za Wiesława Czubaszka^[73][74], z którym rozwiodła się po 10 latach małżeństwa^[75]. Przez kilka lat pozostawała w nieformalnym związku z Jackiem Janczarskim^[76]. Jej drugim mężem został muzyk Wojciech Karolak, z którym związana była aż do śmierci^[77]. W 2009 stacja TVN przedstawiła o nich film z cyklu filmów dokumentalnych „Taka miłość się nie zdarza...”, w 2010 otrzymali Srebrne Jabłko (nagrodę przyznawaną „najwspanialszym polskim parom” w plebiscycie czytelników miesięcznika „Pani”)^[78], a 28 października 2013 w Muzycznym Studiu Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie odbył się ich benefis^[79].

Nie miała dzieci^[80]. Dokonała dwóch aborcji, co ujawniła w 2012 podczas realizacji programu Uwaga! Kulisy sławy^[81][82]. Również w 2012 otrzymała Okulary Równości, nagrodę przyznawaną przez Fundację im. Izabeli Jarugi-Nowackiej, za „osobistą odwagę w głoszeniu poglądów, niezłomność w przełamywaniu tabu dotyczącego aborcji i obronę prawa kobiet do świadomego wyboru w kwestii posiadania dzieci”^[83].

Określała się jako ateistka^[84][85]. W książce Dzień dobry, jestem z Kobry z 2015 wyznała, że dwa razy próbowała popełnić samobójstwo^[86]. Opowiadała się za eutanazją^[87]. Przez ponad 50 lat paliła papierosy^[88][89].

• 1968: Nagroda Komitetu ds. Radia i TV za cykliczną audycję rozrywkowo-reklamową „Niedzielne rendez-vous”
• 1971: Nagroda prezesa Komitetu ds. Radia i TV
• 1975: Złoty Mikrofon
• 2009: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[90]
• 2014: laureatka Nagrody Osobowości i Sukcesy Roku w kategorii osobowość telewizyjna^[91][92]

W 2011 została nominowana w studenckim plebiscycie MediaTory w kategorii „AkumulaTOR” oraz do Nagrody Akademii Telewizyjnej Wiktory 2010 w kategorii Wiktor Publiczności. 20 sierpnia 2011 podczas XXXII LWHiS w Lidzbarku Warmińskim odsłoniła swoją tablicę pamiątkową w Alei Gwiazd Kabaretu, alei wzorowanej na słynnej Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach^[93].

14 czerwca 2019 w alei pamięci na ul. Najświętszej Marii Panny w Legnicy odsłonięto tablicę Marii Czubaszek^[94].

• Z wizytą u Kazia
• Serwus, jestem nerwus
• Dym z papierosa
• Ciocia i Kazio
• Cały Kaczor, cały on!
• Dialogi małżeńskie
• Dzień dobry, jestem z Kobry
• Dzyń, dzyń
• Jemiołuszki
• Kobieta i mężczyzna
• Małgorzaty jego życia
• Maria i Jerzy
• Maria w kawiarni
• Przez łzy do szczęścia
• Przygody Holmesa
• Różne skecze i monologi
• Udane małżeństwa
• Życie w zachwycie

• Piosenki na boku (1982)
• Z blondynką w tle, reż. Anna Barcikowska (1997)^[95]

• „Kochać można byle jak” (muz. Wojciech Karolak, wyk. Andrzej Dąbrowski) (1965)
• „Odkładana miłość” (muz. Jan Ptaszyn Wróblewski, wyk. Alibabki) (1975)
• „Miłość jest jak niedziela” (muz. Wojciech Karolak, wyk. Ewa Bem) (1975)
• „Rycz, mała, rycz” (muz. Ryszard Rynkowski, wyk. grupa VOX) (1977)
• „Długo i szczęśliwie” (muz. Edmund Berg, wyk. Grzegorz Markowski) (1978)
• „Tak mało chcę” (muz. Zbigniew Namysłowski, wyk. Ewa Bem) (1980)
• „Wyszłam za mąż – zaraz wracam” (muz. Wojciech Karolak, wyk. m.in. Ewa Bem, Krystyna Sienkiewicz) (1980)
• „Bądź mężczyzną” (muz. Henryk Majewski, wyk Ewa Bem) 1981
• „Tylko dni” (muz. Zbigniew Jaremko, wyk. Ewa Bem) (1981)
• „Zakochany musi grać” (muz. Jerzy Słota, wyk. grupa VOX) (1985)
• „Tico Tico” (muz. Zequinha de Abreu, wyk. m.in. Iga Cembrzyńska, Ewa Kuklińska) (1986)
• „Nie lubię żonatych mężczyzn” (muz. Ryszard Poznakowski, wyk. Renata Kretówna, Irena Woźniacka) (1987)
• „Z blondynką w tle” (muz. Zbigniew Gniewaszewski) (1997)
• „Krótki metraż” (muz. Wojciech Karolak, wyk. Ewa Bem)
• „Każdy as bierze raz” (muz. Wojciech Karolak, wyk. Ewa Bem)

• Na wyspach Hula-Gula, wyd. Czytelnik i PiK (1980), ISBN 83-85264-43-4
• Dziewczyny na ścianę i na życie, wyd. ROK Corporation, Warszawa (1991), ISBN 83-85344-12-8
• Pytania tendencyjne i jeszcze jedno, wyd. Świat Książki (2004), ISBN 83-7391-785-3
• Każdy szczyt ma swój Czubaszek (wraz z Arturem Andrusem), wyd. Prószyński, Warszawa (2011), ISBN 978-83-7648-950-6
• Boks na Ptaku, czyli każdy szczyt ma swój Czubaszek i Karolak (wraz z Arturem Andrusem i Wojciechem Karolakiem), wyd. Prószyński, Warszawa (2013), ISBN 978-83-7839-625-3
• Blog niecodzienny, wyd. Prószyński, Warszawa (2014), ISBN 978-83-7961-060-0
• Dzień dobry, jestem z kobry – czyli jak stracić przyjaciół w pół minuty i inne antyporady, wyd. Czerwone i Czarne, Warszawa (2015), ISBN 978-83-7700-197-4
• Nienachalna z urody, wyd. Prószyński, Warszawa (2016), ISBN 978-83-8069-350-0

• Kwadrat (pierwotny tytuł brzmiał Nie truj, kochanie) reż. Andrzej Zaorski, Teatr Kwadrat w Warszawie (1984)^[96]
• Włącz kolor – reż. Maria Czubaszek, II Ogólnopolskie Spotkania Estradowe OSET w Rzeszowie (1984)
• Roxy – teksty piosenek, reż. Tadeusz Pluciński, Teatr Syrena Warszawa (1989)
• Sprawa Romana K. Zbigniewa Korpolewskiego – teksty piosenek, reż. Janusz Bukowski, Teatr Syrena Warszawa (1989)
• Żona pana ministra Branislava Nusica – przekład z serbskiego, reż. Hanka Bielicka, Lubuski Teatr im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Górze (1991)
• Przepraszam czy tu straszy (2008)

Role teatralne

• Trójka do potęgi Grzegorza Miecugowa jako chora pani, reż. Wojciech Malajkat, Teatr Syrena Warszawa (2012)
• Dużo kobiet, bo aż trzy – program składany, Teatr 6. piętro Warszawa (2015)^[97]

Scenariusze

• Lot 001 – serial fabularny (odcinki: 1, 2, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12) (1999)
• Psie serce – cykl fabularny (odcinek „Bimber”) (2002–2003)
• Na Wspólnej – serial fabularny (członek zespołu storylinerów i edytorów serialu od odcinka 376) (2003–2016)
• Brzydula – serial fabularny (odcinki: 55, 123-125, 128, 130-131, 134-135, 154, 182, 198, 201, 203, 208) (2008–2009)

Dialogi

• Telefon to twój przyjaciel – film animowany (1980)
• Murmurando – film fabularny – telewizyjny (1981)
• Filip z konopi – film fabularny (1981)

Role filmowe

• Spadkobiercy jako Maggie Mekintosz Owens, matka Jonathana Owensa (2010–2014)

Dubbing

• Rysiek Lwie Serce jako babcia (2013)

• Ryszard Wolański, Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej, s. 34, 35. Agencja Wydawnicza Morex, Warszawa 1995, ISBN 83-86848-05-7.
• MariaM. Czubaszek MariaM., ArturA. Andrus ArturA., Każdy szczyt ma swój Czubaszek, Prószyński i S-ka, 2011, ISBN 978-83-7648-950-6 .
• MariaM. Czubaszek MariaM., Dzień dobry, jestem z kobry. Czyli jak stracić przyjaciół w pół minuty i inne antyporady, Czerwone i Czarne, 2015, ISBN 978-83-7700-197-4 .
• Maria Czubaszek, culture.pl
• Maria Czubaszek, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
• Maria Czubaszek w bazie filmpolski.pl

• Blog Marii Czubaszek. mariaczubaszek.bloog.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-29)].
• Ludzie Trójki wspominają Marię Czubaszek. Trójka / Polskie Radio SA
• Będziemy pamiętać – poświęcony Marii Czubaszek, specjalny odcinek programu „Szkło kontaktowe”, emisja 12 maja 2016
• Katarzyna Troszczyńska: Wspomnienie o Marii Czubaszek. „Jakby wyglądało twoje niebo? Siedzę i palę, aniołki podają popielniczki, a ja myślę: po co się tak męczyłam” 13 maja 2016
• Anna Sobańda: "Pośmiejmy się czasem z siebie". Kochała parówki, papierosy i Woody'ego Allena. Wspomnienie o Marii Czubaszek dziennik.pl, 13 maja 2016
• "Puszczę dymek jeszcze po śmierci". Cytaty z Marii Czubaszek tvn24.pl, 13 maja 2016
• Grzegorz Markowski: Pani Maria. Wspomnienie Marii Czubaszek, wyborcza.pl, 14 maja 2016
• wywiady:
  • Rozmowa na cztery pety (rozmowa Cezarego Łazarewicza z Marią Czubaszek), polityka.pl, 2011
  • Maria Czubaszek wywiad w magazynie „Playboy” nr 7, 2011
  • "Czubaszek – okropne nazwisko..." www.nasze.fm, 31 maja 2011
  • Kosmici, czyli małżeństwo Marii Czubaszek i Wojciecha Karolaka. polska.newsweek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-18)].. Fragment wywiadu z mężem Wojciechem Karolakiem dla Newsweek 2012
  • Czubaszek: Z facetem żyje się lepiej wyborcza.pl, 12 września 2012
  • Maria Czubaszek: Nawet niepalący żyją tylko do śmierci. Wywiad przeprowadzony przez dziennikarkę Styl.pl Annę Piątkowską, 2015.
  • Mąż Marii Czubaszek: Kiedyś złamała mi dwa żebra. Fragment wywiadu z mężem Wojciechem Karolakiem dla Newsweek
  • Maria Czubaszek: Piekielnie (nie)boję się śmierci. Wywiady i sylwetki, gala.pl, marzec 2016
  • Niepublikowany wcześniej wywiad z Marią Czubaszek. Komputer i telefon miała z przymusu wp.pl, 13 maja 2016