Lofoty

Kontynent	Europa
Państwo	Norwegia
Akwen	Morze Norweskie
Powierzchnia	1227 km²
Położenie na mapie Norwegii Lofoty
68,33306°N 14,66639°E/68,333056 14,666389
Multimedia w Wikimedia Commons

Lofoty (norw. Lofoten) – archipelag na Morzu Norweskim u północno-zachodnich wybrzeży Norwegii, ciągnący się na długości 112 km od maleńkiej wysepki Røst na południu po wąską cieśninę Raftsundet, oddzielającą go od archipelagu Vesterålen. Od stałego lądu oddzielony cieśniną Vestfjorden.

Górzyste ukształtowanie powierzchni (maks. wysokość 1146 m n.p.m.), linia brzegowa silnie rozwinięta. Klimat umiarkowany chłodny, wybitnie morski; łagodzący wpływ Prądu Zatokowego. Średnia temperatura stycznia i lutego –1 °C, lipca i sierpnia +12 °C. Od 27 maja do 17 lipca panuje tu dzień polarny i słońce nawet na chwilę nie kryje się za horyzontem. Zimą zdarzają się silne sztormy. Wokół wysp występuje zjawisko wiru wodnego, tzw. Malstrom.

Archipelag jest zbudowany ze skał pochodzenia wulkanicznego i metamorficznego, których wiek ocenia się na 3 miliardy lat (jedne z najstarszych na świecie). Skalne masywy, wystające z morza, mają strome, wysokie na kilkaset metrów ściany, ostro zarysowane wierzchołki i postrzępione granie. Pomiędzy nie wcinają się krótkie, wąskie i malownicze fiordy.

Łączna powierzchnia wysp 1 227 km²; największe z nich to: Austvågøy (526,7 km²), Vestvågøy (411,1 km²), Moskenesøya (185,9 km²), Flakstadøya (109,8 km²), Gimsøya (46,4 km²). Wyspy te połączone są między sobą mostami i podmorskim tunelem. Najwyższe wzniesienie – Higravstinden osiąga 1146 m n.p.m.

Liczba mieszkańców: ok. 24,5 tys. Główna osada i port Svolvær (ok. 5 tys. mieszkańców) znajduje się na wyspie Austvågøy i uzyskała prawa miejskie w 1996. Znajduje się tu również miejscowość Å o jednej z najkrótszych nazw geograficznych na świecie.

Tradycyjnym źródłem utrzymania mieszkańców jest rybołówstwo i przetwórstwo ryb, zwłaszcza dorszy (główny okres połowowy trwa w lutym i marcu), rolnictwo (uprawa zbóż i ziemniaków, mleczarstwo), turystyka (ok. 200 tys. odwiedzających rocznie). Drewniane domy mieszkańców (rorbuer) zbudowane są na skalnych półkach lub na palach wbitych w podłoże.

Archipelag Lofoty jest spornym punktem w konflikcie pomiędzy grupami norweskich ekologów a przedstawicielami przemysłu naftowego, którzy chcą rozpocząć proces poszukiwań nowych złóż ropy na obszarze wysp. W marcu 2011 norweski rząd postanowił wstrzymać się z wydobyciem, co najmniej do czasu kolejnych wyborów parlamentarnych w 2013 roku^[1].

Lofoten (Staronordyjski: Lófót) było pierwotną nazwą wyspy Vestvågøya. Pierwsza część to „ló” (ryś) a ostatnia część pochodzi od norweskiego „fótr” (stopa), jako że wyspa swoim kształtem przypomina stopę rysia. (Stara nazwa sąsiedniej wyspy Flakstadøya to Vargfót, „stopa wilka”, od słowa oznaczającego wilka – vargr. Zobacz także Ofoten.)

Pierwsze ślady osadnictwa sprzed około 8000 lat. Wyspy zapewniały dobre warunki do życia dzięki bogactwu zwierzyny łownej i ryb. Rolnictwo i ślady stałego osadnictwa pojawiło się około 3700 lat p.n.e^[2].

W średniowieczu osadnictwo wikingów. Od tego okresu datuje się również rozwój rybołówstwa na Lofotach (głównie produkcja suszonych i solonych ryb, przede wszystkim dorszy)^[2]. Od XIV w. stopniowe popadanie w zależność od Norwegii.

Współczesne osadnictwo od połowy XIX wieku. W początkach XX wieku liczba ludności osiągnęła około 20 000^[2]. W czasie II wojny światowej miejsce kilku operacji brytyjskich komandosów (m.in. Operacja Claymore i Operacja Anklet). Spłonął i zatonął tam w 1940 roku polski statek „Chrobry”.