Lipiennik Loesela

Lipiennik Loesela
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

epidendronowe

Rodzaj

lipiennik

Gatunek

lipiennik Loesela

Nazwa systematyczna
Liparis loeselii (L.) Rich.
De Orchid. Eur. 38. 1817[3]
Synonimy
  • Anistylis lutea Raf.
  • Cymbidium loeselii (L.) Sw.
  • Leptorkis loeselii (L.) MacMill.
  • Liparis bifolia St.-Lag.
  • Ophrys loeselii L.
  • Paliris loeselii (L.) Dumort.
  • Sturmia loeselii (L.) Rchb.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Lipiennik Loesela (Liparis loeselii (L.) Rich.) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Gatunek typowy. Występuje w Europie, Ameryce Północnej oraz Azji[3], niemal wyłącznie w obszarze klimatu umiarkowanego ciepłego. W Polsce wyłącznie na niżu, głównie na Pomorzu i Mazurach. Na terenie Europy gatunek rzadki, zagrożony wyginięciem, jedyny przedstawiciel rodzaju Liparis, który na świecie obejmuje 418 gatunków[5][6]. Nazwa gatunkowa upamiętnia niemieckiego botanika i lekarza – Johannesa Loesela[7].

Morfologia

Kwiaty
Pokrój
Niepozorna, mała i delikatna roślina o żółtawozielonej barwie, dorastająca do 20 cm wysokości. Łodyga wyrasta z okrągławej pseudobulwy otoczonej pochwami liściowymi. Pęd trójkanciasty, nagi, zwykle z dwoma lancetowatymi liśćmi[8].
Liście
Miękkie i lśniące[9], zwykle dwa (rzadko trzy[5]) lancetowate bądź eliptyczne o zaostrzonych wierzchołkach[8]. Wyrastają niemal naprzeciwlegle siebie.
Część podziemna
Posiada dwie pseudobulwy, zeszłoroczną i tegoroczną, otulone pochwami. Z zeszłorocznej wyrasta pęd nadziemny, tegoroczna gromadzi substancje zapasowe dla przyszłorocznego pędu.
Kwiaty
Na szczycie łodygi, małe i niepozorne, zielonkawe lub żółtobiałe, zebrane w 3–18 kwiatowy kwiatostan o długości do 8 cm. Kwiaty wyrastają na nieco skręconych szypułkach o długości 2-3 mm. Zewnętrzne listki okwiatu równowąskie, warżka tępa, bez ostrogi, o karbowanych brzegach i długości 4–5 mm. Długi na 3–4 mm prętosłup ma białawe pyłkowiny.
Owoce
Bardzo małe w stosunku do wielkości kwiatów, pękające podłużnym szwem. Zawierają bardzo drobne nasiona dorastające 0,34 mm długości i 0,16 mm szerokości[8].

Biologia i ekologia

Rozwój
Roślina światłolubna, geofit i hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca[5]. We wczesnych stadiach rozwojowych, roślina potrzebuje partnera mikoryzowego. W trzecim roku od infekcji grzybem, rozwija się stadium juwenilne z jednym niewielkim liściem, w kolejnych stadiach roślina rozwija po dwa liście. Najczęściej rozmnaża się generatywnie w wyniku samozapylenia, rzadziej wegetatywnie, przez tworzenie się w pochwach liści pąków przybyszowych. Kwiaty pojawiają się dopiero w siódmym roku od wykiełkowania nasion. Zwykle rośnie w skupiskach po kilka osobników[8].
Siedlisko (biologia)
Torfowiska i bagna między poduszkami mchów z podłożem węglanowym, na wysokości 0–1000 m n.p.m.[5]. Stwierdzany także na siedliskach antropogenicznych[8].
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetalia davallianae i Ass. Orchido-Schoenetum nigricantis[10].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n=26[11].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na 4 podgatunki[12]:

  • Liparis loeselii subsp. loeselii – występuje w całym zasięgu gatunku
  • Liparis loeselii subsp. orientalis Efimov – występuje w Ałtaju
  • Liparis loeselii subsp. sachalinensis (Nakai) Efimov – rośnie na Sachalinie

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce znanych jest ok. 200 stanowisk, z których znaczna część ma charakter historyczny[8]. Występuje w 4 parkach narodowych (Biebrzańskim, Drawieńskim, Poleskim, Wigierskim), oraz w ok. 20 rezerwatach. Najliczniejsze skupiska tej rośliny na Pojezierzu Sejneńskim i w Dolinie Rospudy nie są objęte ochroną obszarową. W 2008 roku jedno stanowisko odnaleziono na terenie miasta Krakowa[13].

Kategorie zagrożenia:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-02] (ang.).
  3. ↑ a b Liparis loeselii. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).
  4. ↑ The Plant List. [dostęp 2013-06-12].
  5. ↑ a b c d Peter H. Barthel: Storczyki – gatunki dziko rosnące. Warszawa: Multico, 1997, s. 72. ISBN 83-7073-145-7.
  6. ↑ Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).
  7. ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 99. ISBN 83-05-12868-7.
  8. ↑ a b c d e f Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2013-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 marca 2016)]. (pol.).
  9. ↑ Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák: Świat roślin skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1982, s. 188. ISBN 83-09-00462-1.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  11. ↑ IPCN Chromosome Reports. [w:] Liparis loeselii [on-line]. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).
  12. ↑ Liparis loeselii na eMonocot [dostęp 2013-12-04].
  13. ↑ Atlas roślinności rzeczywistej Krakowa. Kraków: Urząd Miasta Krakowa. Wydział Kształtowania Środowiska, 2008. ISBN 978-83-918196-1-6.
  14. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  15. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  16. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

Bibliografia

  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  • Natura 2000 – lipiennik Loesela. [dostęp 2008-03-20].