Leon Manteuffel-Szoege

Leon Edward Manteuffel-Szoege
Pseudonim konspiracyjny: „Krab”
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 kwietnia?/5 maja 1904
Rzeżyca

Data i miejsce śmierci

26 marca 1973
Warszawa

Zawód, zajęcie

kardiochirurg

Miejsce zamieszkania

Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Wydział

Medyczny

Stanowisko

ordynator oddziału chirurgii w warszawskim Szpitalu Wolskim
kierownik kliniki chirurgii przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Krewni i powinowaci

Tadeusz, Edward (bracia)

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1950–1986) Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Multimedia w Wikimedia Commons

Leon Edward Manteuffel-Szoege (ur. 22 kwietnia?/5 maja 1904 w Rzeżycy, zm. 26 marca 1973 w Warszawie) – polski chirurg, twórca polskiej szkoły chirurgii klatki piersiowej i serca[1].

Życiorys

Urodził się w rodzinie barona Leona Jana Józefa Manteuffel-Szoege (1865–1951) i Anieli Tekli Marii z Zielińskich h. Ciołek (1871–1943). Był bratem Tadeusza (1900–1902), Tadeusza Juliusza Józefa i Edwarda Antoniego[2]. Ukończył studia lekarskie na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Zygmunta Radlińskiego. Podczas II wojny światowej był lekarzem działającym w konspiracji, używał pseudonimu „Krab”. Przez całą okupację pracował w klinice Szpitala Wolskiego, był jednym z trzech lekarzy, którzy przetrwali masakrę Woli[3][4]. Swoje przeżycia i przyjaźń z drugim z ocalonych lekarzy, Stefanem Wesołowskim, opisał w książce „Historia jednej przyjaźni”, bardzo wysoko ocenionej przez środowisko lekarskie[5][6].

Od 1945 roku pełnił funkcję ordynatora oddziału chirurgii w warszawskim Szpitalu Wolskim, który pięć lat później stał się kliniką chirurgii przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc. W roku 1954 obronił pracę doktorską, jednak już wcześniej zasłynął z wprowadzania pionierskich zabiegów chirurgicznych, których nie stosowano wcześniej w polskiej medycynie. W 1948 roku przeprowadził zabieg resekcji przełyku, osierdzia i podwiązania na stałe przewodu tętniczego (zwanego przewodem Botalla). Pięć lat później, w roku 1953, razem z Janem Mollem dokonał zwężenia ujścia żylnego lewego, a w 1954 roku z Janem Kossakowskim przeprowadził zabieg zwężenia ujścia aorty. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za osiągnięcia w leczeniu chirurgicznym chorób serca i dużych naczyń krwionośnych[7]. Przeprowadzając operacje na otwartym sercu związane z korektą wrodzonych i nabytych wad serca, od 1959 roku stosował krążenie pozaustrojowe[8]. Kierowana przez niego klinika była miejscem, gdzie po raz pierwszy w Polsce zastosowano urządzenie zwane płucosercem[9]. W 1967 roku przygotowywał do operacji wstawienia sztucznej zastawki poetkę Halinę Poświatowską[10].

Leon Manteuffel-Szoege był członkiem Francuskiej Akademii Chirurgicznej i wielu zagranicznych towarzystw naukowych. W roku 1964 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[11]. Był autorem ok. 130 prac naukowych dotyczących antropologii, onkologii i chirurgii. Część prac o charakterze filozoficznym przedstawiała poglądy Leona Manteuffla-Szoegego na temat etyki lekarskiej, pracy klinicysty i działalności społecznej[12].

Był mężem Barbary z Kampionich (1906–1988), doc. dr med., ftyzjatry. Mieli córkę Barbarę Marię Manteuffel-Devaris (1932–1989), architekt, zamieszkałą w Anglii[1][2].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 163-3-36)[13].

Dorobek naukowy

Grób Leona Manteuffla-Szoegego na cmentarzu Powązkowskim

Niektóre pozycje dorobku naukowego[14]:

  • (1973) Reflections on the mechanical function of the heart[15]
  • (1973) Some hemodynamic problems of extracorporeal circulation perfusion in relation to the hemodynamics of physiological circulation[16]
  • (1971) Paradoxes of hemodynamics (II)[17]
  • (1971) Paradoxes in hemodynamics (I)[18]
  • (1971) The Chalubiński legend?[19]
  • (1970) Mitral commissurotomy. Results in 1700 cases[20]
  • (1970) In memoriam: Docent Dr. med. Zbigniew Woźniewski (1914–1969)[21]
  • (1970) Morphology of blood flow in blood vessels. Preliminary report[22]
  • (1970) Zbigniew Woźniewski (1914–1969)[23]
  • (1970) Professor dr med. Stefania Chodkowska (4.8.1897–16.9.1969)[24]
  • (1969) Die Morphologie des Blutstroms in den Blutgefäßen. Erste Forschungsergebnisse[25]
  • (1969) Morphology of blood circulation in blood vessels. Preliminary studies[26]
  • (1969) Remarks on blood flow. (The problem of the specific haemodynamic properties of blood)[27]
  • (1967) Surgical treatment of tetralogy of fallot. Diagnosis, indications, surgery selection and results of operative treatment[28]
  • (1966) On the possibility of blood circulation continuing after stopping the heart[29]
  • (1966) Dr Edward Zieliński (1861–1921)[30]
  • (1965) An attempt to analyze hemodynamic changes during the use of extracorporeal circulation[31]
  • (1965) Paradoxical hemodynemic phenomena[32]
  • (1964) On mechanisms for circulatory arrest and restoration under various clinical and experimental conditions[33]
  • (1964) Clinical thought and clinical thinking (attempted characterization of the problem from the surgical point of view)[34]
  • (1964) On stopping and restarting of circulation in deep hypothermia[35]
  • (1963) Haemodynamic disturbances in normo and hypothermia with excluded heart and during acute heart muscle failure[36]
  • (1962) The problem of blood circulation in normo- and hypothermia[37]
  • (1962) Some new aspects about the haemodynamics of deep hypothermia[38]
  • (1961) Observations On Hemodynamics In Moderate And Deep Hypothermia[39]
  • (1961) A new view on the hemodynamics of deep hypothermia (role and significance of the „supplementary circulatory energy factor”)[40]
  • (1961) Sources of motor energy of the blood (contribution to the problem of blood circulation in hypothermia)[41]
  • (1961) Surgical therapy of aortic stenosis co-existing with mitral stenosis[42]
  • (1961) Clinical use of Crafoord-Senning’s apparatus for extra-corporeal circulation[43]
  • (1961) Experience with heart surgery with the use of extracorporeal circulation[44]
  • (1960) Problem of the source of energy in blood circulation[45]
  • (1960) Remarks on energy sources of blood circulation[46]
  • (1960) Energy sources of blood circulation and the mechanical action of the heart[47]
  • (1959) Influence of the lowering of temperature on blood viscosity and on the work of the circulatory system[48]
  • (1958) Esophageal reconstruction with the colon[49]
  • (1958) Nature of mechanical functions of the heart; The heart works like a hydraulic ram[50]
  • (1957) Essay on the clarification of mechanical function of the heart; Battering ram-like function of the heart[51]
  • (1956) Resection of the lung tissue in the treatment of pulmonary tuberculosis; Surgical technic and results[52]
  • (1956) Colostomy of the upper stomach[53]
  • (1955) Plastic surgery of the upper part of the stomach with a portion of the large intestine[54]
  • (1954) Surgical treatment of constrictive pericarditis; Ten case reports[55]
  • (1952) Results of surgical treatment of diseases of esophagus and gastric cardia[56]
  • (1952) 100 Cases of pulmonary resection[57]
  • (1952) Bronchial adenomas and their treatment[58]
  • (1951) Mechanism of healing of tuberculous cavity[59]
  • (1951) Surgical diathermy in the treatment of maxillary cancer[60]

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b Teresa Ostrowska: Leon Edward Manteuffel (Manteuffel-Szoege). [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny (iPSB) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny, Instytut Historii PAN. [dostęp 2015-07-25].
  2. ↑ a b Leon* Edward Manteuffel-Szoege [online], geni_family_tree, 24 lutego 2023 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  3. ↑ Manteuffel Leon, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2011-06-28].
  4. ↑ Lekarze w Powstaniu Warszawskim – Ocaleni. „Gazeta lekarska”. 2007-07/08, 2007. Naczelna Rada Lekarska. (pol.). 
  5. ↑ Leon Manteuffel-Szoege: Historia jednej przyjaźni. Wydawnictwo Polskiej Fundacji Europejskiej Szkoły Onkologii, 1998.
  6. ↑ Edward Rużyłło, oprac. Jarosław Kosiaty na podstawie „Z życia Akademii Medycznej w Warszawie” nr 1(80), 1999: Historia jednej przyjaźni. [w:] Historia, prawo i medycyna; Wypowiedź na zebraniu w Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie w dniu 4 września 1998 r. z okazji promocji wydawnictwa „Historia jednej przyjaźni” [on-line]. etyka.doktorzy.pl. [dostęp 2011-06-28]. (pol.).
  7. ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-14]. 
  8. ↑ Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu: Ważne daty historyczne w kardiologii – wiek XX, prof. dr hab. Janusz H. Skalski. www.sccs.pl. [dostęp 2011-06-18].
  9. ↑ Klinika Kardiochirurgii Dziecięcej w Krakowie: Historia kardiochirurgii. www.kardiochirurgiadziecieca.cm-uj.krakow.pl. [dostęp 2011-06-18].
  10. ↑ Kalina Błażejowska, Uparte serce. Biografia Poświatowskiej, 2014.
  11. ↑ Wielka Encyklopedia Powszechna, tom 7 Man–Nomi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, 1965, s. 24.
  12. ↑ J. Towpik. Profesor dr med. Leon Manteuffel jako człowiek i lekarz (Prof. Leon Manteuffel as a man and physician). „Gruźlica i choroby płuc; tuberculosis et pneumonologia”. 42 (4), s. 297–299, 1974. (pol.). 
  13. ↑ Cmentarz Stare Powązki: LEON SZOEGE MANTEUFFEL, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-04].
  14. ↑ The National Center for Biotechnology Information: Manteuffel-Szoege L. (wykaz 46. publikacji). [w:] PubMed [on-line]. PubMed U.S. National Library of Medicine National Institutes of Health. [dostęp 2011-06-28].
  15. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Reflections on the mechanical function of the heart], „Kardiologia Polska”, 16 (5), 1973, s. 391–398, ISSN 0022-9032, PMID: 4764019 (pol.).
  16. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Some hemodynamic problems of extracorporeal circulation perfusion in relation to the hemodynamics of physiological circulation], „Kardiologia Polska”, 16 (5), 1973, s. 385–390, ISSN 0022-9032, PMID: 4764018 (pol.).
  17. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Paradoxes of hemodynamics. II], „Kardiologia Polska”, 14 (1), 1971, s. 39–48, ISSN 0022-9032, PMID: 5552710 (pol.).
  18. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Paradoxes in hemodynamics. I], „Kardiologia Polska”, 14 (1), 1971, s. 33–38, ISSN 0022-9032, PMID: 5552709 (pol.).
  19. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [The Chalubiński legend?], „Archiwum Historii Medycyny”, 34 (1), 1971, s. 33–39, ISSN 0004-0762, PMID: 4928614 (pol.).
  20. ↑ L. Manteuffel-Szoege i inni, Mitral commissurotomy. Results in 1700 cases, „The Journal of Cardiovascular Surgery”, 11 (5), 1970, s. 350–354, ISSN 0021-9509, PMID: 5493249.
  21. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [In memoriam: Docent Dr. Med. Zbigniew Woźniewski (1914-1969)], „Gruzlica I Choroby Pluc; Tuberculosis Et Pneumonologia”, 38 (9), 1970, s. 945–949, ISSN 0017-4955, PMID: 4919665 (pol.).
  22. ↑ L. Manteuffel-Szoege, Morphology of blood flow in blood vessels. Preliminary report, „Polish Medical Journal”, 9 (2), 1970, s. 315–321, ISSN 0032-2938, PMID: 5422800.
  23. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Zbigniew Woźniewski (1914-1969)], „Archiwum Historii Medycyny”, 33 (2), 1970, s. 247–260, ISSN 0004-0762, PMID: 4925431 (pol.).
  24. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Professor Dr. Med. Stefania Chodkowska (4. 8. 1897--16.9.1969)], „Gruzlica I Choroby Pluc; Tuberculosis Et Pneumonologia”, 38 (8), 1970, s. 860–863, ISSN 0017-4955, PMID: 4918140 (pol.).
  25. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Morphology of the blood flowin the blood vessels. First research results], „Thoraxchirurgie, Vaskulare Chirurgie”, 17 (6), 1969, s. 557–563, DOI: 10.1055/s-0028-1099364, ISSN 0040-6384, PMID: 5275433 (niem.).
  26. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Morphology of blood circulation in blood vessels. Preliminary studies], „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, 42 (6), 1969, s. 845–852, ISSN 1897-9483, PMID: 5806670 (pol.).
  27. ↑ L. Manteuffel-Szoege, Remarks on blood flow. (The problem of the specific haemodynamic properties of blood), „The Journal of Cardiovascular Surgery”, 10 (1), 1969, s. 22–30, ISSN 0021-9509, PMID: 5775106.
  28. ↑ L. Manteuffel-Szoege, M. Waśniewska, [Surgical treatment of tetralogy of Fallot. Diagnosis, indications, surgery selection and results of operative treatment], „Kardiologia Polska”, 10 (2), 1967, s. 69–79, ISSN 0022-9032, PMID: 6078241 (pol.).
  29. ↑ L. Manteuffel-Szoege i inni, On the possibility of blood circulation continuing after stopping the heart, „The Journal of Cardiovascular Surgery”, 7 (3), 1966, s. 201–208, ISSN 0021-9509, PMID: 5938806.
  30. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Dr. Edward Zieliński (1861-1921)], „Archiwum Historii Medycyny”, 29 (1), 1966, s. 43–66, ISSN 0004-0762, PMID: 5330459 (pol.).
  31. ↑ J. Michalowski, L. Manteuffel-Szoege, [An attempt to analyze hemodynamic changes during the use of extracorporeal circulation], „Polski Tygodnik Lekarski (Warsaw, Poland: 1960)”, 20 (29), 1965, s. 1094–1095, ISSN 0032-3756, PMID: 5843165 (pol.).
  32. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Paradoxical hemodynemic phenomena], „Polski Tygodnik Lekarski (Warsaw, Poland: 1960)”, 20 (26), 1965, s. 948–950, ISSN 0032-3756, PMID: 5839362 (pol.).
  33. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [On mechanisms for circulatory arrest and restoration under various clinical and experimental conditions], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 36, 1964, s. 325–333, ISSN 0032-373X, PMID: 14178220 (pol.).
  34. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Clinical thought and clinical thinking (attempted characterization of the problem from the surgical point of view)], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 36, 1964, s. 261–266, ISSN 0032-373X, PMID: 14178213 (pol.).
  35. ↑ L. Manteuffel-Szoege, On stopping and restarting of circulation in deep hypothermia, „The Journal of Cardiovascular Surgery”, 5, 1964, s. 76–80, ISSN 0021-9509, PMID: 14109836.
  36. ↑ L. Manteuffel-Szoege, Haemodynamic disturbances in normo and hypothermia with excluded heart and during acute heart muscle failure, „The Journal of Cardiovascular Surgery”, 4, 1963, s. 551–555, ISSN 0021-9509, PMID: 14058369.
  37. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [The problem of blood circulation in normo- and hypothermia], „Casopis Lekaru Ceskych”, 101, 1962, s. 718–721, ISSN 0008-7335, PMID: 14469463 (cz.).
  38. ↑ L. Manteuffel-Szoege, Some new aspects about the haemodynamics of deep hypothermia, „Annales De Chirurgie Thoracique Et Cardio-Vasculaire”, 1, 1962, s. 571, ISSN 0066-2054, PMID: 14469461.
  39. ↑ L. Manteuffel-Szoege i inni, [Observations on hemodynamics in moderate and deep hypothermia], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 33, 1961, s. 1273–1283, ISSN 0032-373X, PMID: 14469460 (pol.).
  40. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [A new view on the hemodynamics of deep hypothermia. (Role and significance of the „supplementary circulatory energy factor”)], „Polski Tygodnik Lekarski (Warsaw, Poland: 1960)”, 16, 1961, s. 1412–1413, ISSN 0032-3756, PMID: 14469462 (pol.).
  41. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Sources of motor energy of the blood. (Contribution to the problem of blood circulation in hypothermia)], „Casopis Lekaru Ceskych”, 100, 1961, s. 740–742, ISSN 0008-7335, PMID: 13766329 (cz.).
  42. ↑ L. Manteuffel-Szoege, M. Wasniewska-Zielinska, [Surgical therapy of aortic stenosis co-existing with mitral stenosis], „Polski Tygodnik Lekarski (Warsaw, Poland: 1960)”, 16, 1961, s. 321–325, ISSN 0032-3756, PMID: 13766327 (pol.).
  43. ↑ J. Nowicki i inni, [Clinical use of Crafoord-Senning’s apparatus for extra-corporeal circulation], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 33, 1961, s. 1040–1043, ISSN 0032-373X, PMID: 14480650 (pol.).
  44. ↑ W. Sitkowski i inni, [Experience with heart surgery with the use of extracorporeal circulation], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 33, 1961, s. 1044–1047, ISSN 0032-373X, PMID: 13913500 (pol.).
  45. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Problem of the source of energy in blood circulation], „Polski Przegląd Chirurgiczny”, 32, 1960, s. 835–845, ISSN 0032-373X, PMID: 13766328 (pol.).
  46. ↑ L. Manteuffel-Szoege, C. Turski, J. Grundman, Remarks on energy sources of blood circulation, „Bulletin De La Societe Internationale De Chirurgie”, 19, 1960, s. 371–374, ISSN 0037-945X, PMID: 13766326.
  47. ↑ L. Manteuffel-Szoege, Energy sources of blood circulation and the mechanical action of the heart, „Thorax”, 15, 1960, s. 47–53, ISSN 0040-6376, PMID: 14420776, PMCID: PMC1018533.
  48. ↑ L. Manteuffel-Szoege, W. Sitkowski, S. Maczenski, [Influence of the lowering of temperature on blood viscosity and on the work of the circulatory system], „Minerva Cardioangiologica”, 7, 1959, s. 256–261, ISSN 0026-4725, PMID: 14420775 (fr.).
  49. ↑ L. Manteuffel-Szoege, W. Sitkowski, [Esophageal reconstruction with the colon], „Minerva Medica”, 49 (53), 1958, s. 2617–2620, ISSN 0026-4806, PMID: 13577539 (wł.).
  50. ↑ L. Manteuffel-Szoege, T. Gonta, [Nature of mechanical functions of the heart; the heart works like a hydraulic ram], „Minerva Cardioangiologica Europea”, 4 (2), 1958, s. 261–267, PMID: 13565460 (fr.).
  51. ↑ L. Manteuffel-Szoege, T. Gonta, [Essay on the clarification of mechanical function of the heart; battering ram-like function of the heart], „Polski Tygodnik Lekarski”, 12 (27), 1957, s. 1048–1052, ISSN 0860-8857, PMID: 13465433 (pol.).
  52. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Resection of the lung tissue in the treatment of pulmonary tuberculosis; surgical technic and results], „Gruzlica (Warsaw, Poland: 1926)”, 24 (8), 1956, s. 775–784, ISSN 0367-5149, PMID: 13397812 (pol.).
  53. ↑ L. Manteuffel-Szoege, W. Sitkowski, [Colostomy of the upper stomach], „Zentralblatt Fur Chirurgie”, 81 (33a), 1956, s. 1463–1467, ISSN 0044-409X, PMID: 13393425 (niem.).
  54. ↑ L. Manteuffel-Szoege, W. Sitkowski, [Plastic surgery of the upper part of the stomach with a portion of the large intestine], „Polski Tygodnik Lekarski”, 10 (51), 1955, s. 1653–1655, ISSN 0860-8857, PMID: 13310309 (pol.).
  55. ↑ L. Manteuffel-Szoege, M. Wasniewska, [Surgical treatment of constrictive pericarditis; ten case reports], „Kardiologia Polska”, 1 (1–2), 1954, s. 7–17, ISSN 0022-9032, PMID: 13272284 (pol.).
  56. ↑ L. Manteuffel-Szoege, T. Koszarowski, W. Wiechno, [Results of surgical treatment of diseases of esophagus and gastric cardia], „Polski Tygodnik Lekarski”, 7 (33–34), 1952, s. 1008–1014, ISSN 0860-8857, PMID: 13026540.
  57. ↑ L. Manteuffel-Szoege i inni, [100 cases of pulmonary resection], „Gruzlica (Warsaw, Poland: 1926)”, 20 (2), 1952, s. 202–206, ISSN 0367-5149, PMID: 14937412.
  58. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Bronchial adenomas and their treatment], „Gruzlica (Warsaw, Poland: 1926)”, 20 (1), 1952, s. 37–46, ISSN 0367-5149, PMID: 14937396.
  59. ↑ L. Manteuffel-Szoege, [Mechanism of healing of tuberculous cavity], „Gruzlica (Warsaw, Poland: 1926)”, 19 (2), 1951, s. 153–163, ISSN 0367-5149, PMID: 14880004.
  60. ↑ L. Manteuffel-Szoege, T. Koszarowski, [Surgical diathermy in the treatment of maxillary cancer], „Polski Tygodnik Lekarski”, 6 (7), 1951, s. 193–202, ISSN 0860-8857, PMID: 14864132.
  61. ↑ M.P. z 1954 r. nr 103, poz. 1312 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny”.
  62. ↑ Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Warszawa: 1938, s. 463
  63. ↑ M.P. z 1952 r. nr 47, poz. 645 „za zasługi w pracy zawodowej”.
  64. ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/113 - na wniosek Ministra Zdrowia.
  65. ↑ M.P. z 1953 r. nr 64, poz. 785 - Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 1953 r. w sprawie nadania odznaki „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”.
  66. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.

Bibliografia