Był synem Bronisława i Emilii z Majewskich[3]. Jego ojciec Bronisław Chwistek (1854 lub 1856–1922) był lekarzem klimatycznym w Krynicy i Zakopanem. Otworzył jeden z pierwszych zakładów wodoleczniczych w Zakopanem w wilii „Hygea” na Krupówkach oraz sanatorium dla chorych nerwowo w wilii „Adasiówka”. Matka była pianistką i malarką, uczennicą Jana Matejki i Karola Mikulskiego.
W latach 1903–1904 jako wolny słuchacz studiował na krakowskiej ASP u Józefa Mehoffera. W latach 1902–1906 Uniwersytecie Jagiellońskim studiował filozofię, psychologię i matematykę. W roku 1906 doktoryzował się rozprawą O aksjomatach, w roku 1907 złożył egzamin nauczycielski. Od tego roku, przez dwadzieścia lat z przerwami, nauczał matematyki i propedeutyki filozofii w Państwowym III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, które sam wcześniej ukończył. W latach 1908–1909 kontynuował studia filozoficzne w Getyndze, gdzie słuchał wykładów Henri Poincarégo. Tam też poznał swoją przyszłą żonę. W 1910 przebywał w Wiedniu, gdzie zafascynowało go weneckie malarstwo renesansowe. W latach 1913–1914 studiował w Paryżu rysunek i po raz pierwszy zetknął się z twórczością kubistów. Tam też stoczył słynny (wygrany) pojedynek na szable z malarzem Władysławem Dunin-Borkowskim, który publicznie obraził jego narzeczoną i późniejszą żonę Olgę Steinhausównę (jednym z sekundantów Chwistka był Bolesław Wieniawa-Długoszowski).
W 1917 był współzałożycielem krakowskiej grupy „Ekspresjoniści Polscy”, przemianowanej w roku 1919 na Formistów. Chwistek został jej czołowym teoretykiem[4].
Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez ZSRR pozostał na uczelni. Rozpoczął także współpracę z Czerwonym Sztandarem. We wrześniu 1940 wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[5]. W czerwcu 1941, tuż przed wkroczeniem wojsk niemieckich, ewakuował się ze Lwowa wraz z wojskami sowieckim w głąb Rosji. Od 1941 do 1943 mieszkał w Tbilisi, gdzie nauczał analizy matematycznej, od 1943 zaś w Moskwie. Działał w Związku Patriotów Polskich w ZSRR. Na wniosek ZPP został dokooptowany do Krajowej Rady Narodowej, choć pozostał bezpartyjny. Publikował w organie ZPP – „Wolna Polska”. Zmarł w 1944 w Barwisze k. Moskwy po długotrwałej chorobie. Jego prochy spoczywają w masowej mogile ofiar represji stalinowskich na Cmentarzu Dońskim w Moskwie; symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[6] (pas AA).
Grób symboliczny Leona Chwistka
Jego żoną była Olga (1892–1962) – siostra Hugona Steinhausa, siostrą – Anna Stożkowa, żona matematyka Włodzimierza Stożka, córką – Alina Dawidowiczowa (1918–2007), matematyczka, malarka i autorka wspomnień, zaś wnukami – architekt Agnieszka Mancewiczowa (1940-2021) i matematyk Antoni Leon Dawidowicz (1952–2022).
Kardynał Poniflet – powieść napisana w 1906 roku, a zniszczona w rękopisie w 1917 roku[7];
Pałace Boga – powieść napisał w latach 1932–1933. Przez następne lata bezskutecznie starał się wydać ją drukiem. Wydawcy obawiali się opublikować powieść ze względu na jej radykalizm społeczny, a autor nie chciał iść na żadne kompromisy. W 1934 w czasopiśmie „Czas” ukazało się kilka jej fragmentów. Latem 1939 Stefan Napierski zdecydował się drukować Pałace Boga w redagowanym przez siebie dwumiesięczniku Ateneum[8]. Po wojnie Ludwik Bohdan Grzeniewski na podstawie zachowanych fragmentów podjął się rekonstrukcji powieści[9].
Teoria sztuki
Był głównym teoretykiem formizmu. Teorię strefizmu można traktować jako rozwinięcie i kontynuację formizmu. Zgodnie z jego regułami, kompozycja obrazu była podzielona na strefy, charakteryzujące się dominantą jednej barwy i jednego zwielokrotnionego kształtu. W roku 1935 na łamach łódzkiego czasopisma Forma została opublikowana polemika Chwistka z Władysławem Strzemińskim. Spór dotyczył konfrontacji strefizmu i unizmu.
Twórczość malarska
W malarstwie opowiadał się za twórczością spontaniczną. Był zafascynowany miastem i jego dynamicznością. Jego obrazy często nosiły tytuły Miasto, Łódź. Znaczną popularność zyskał jego obraz Szermierka z 1920 roku. Artysta zajmował się również sztuką portretową. W latach 1926–1930 wykonał wizerunki około stu osobistości z naukowych i intelektualnych środowisk Krakowa.
↑A.Sz., Chwistek Leon, [w:] JadwigaJ.Czachowska, AlicjaA.Szałagan (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, t. 2, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 56, ISBN 83-02-05446-1.
↑Michał Asanka-Japołł (prof.), Nowe prądy w sztuce polskiej. Strefista polski, art. mal. Leon Chwistek; [w:] „Łódź w Ilustracji”, 2 VIII 1925, nr 31 bis [winno być: 9 VIII 1925, nr 32], s. 7): „(…) Dr Leon Chwistek, wraz z Tytusem Czyżewskim, to pierwsi i jedyni w Polsce formiści w swoich śmiałych teoriach i pracach, jako dążeniach par exellance nowej sztuki. Dali szereg wystaw, największą w r. 1918, I-ą wystawę formistów w Krakowie, od której poczyna się nowa era tej „nowej sztuki”. Czy i o ile zaważy na szali sztuki w jej rozwoju, szczególnie polskiej, trudno prorokować lub jednostronnie decydować; są to wysiłki, są to ewolucje, śmiałych poczynań fakta, z którymi warto zapoznać się abyśmy nie grzeszyli ignorancją, zwłaszcza że dr Chwistek należy tutaj do ludzi europejskiego znaczenia. Jest bowiem pionierem nie frazesu czy reklamy, ale wysiłku, pracy twórczej, artystycznej, może w najczystszej formie!”.
↑Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
Karol Estreicher (mł.), Leon Chwistek. Biografia artysty (1884–1944), Kraków: PWN, 1971.
Mieczysław Wallis, Secesja, Wydanie II, Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1974.
Zofia Baranowicz, Polska awangarda artystyczna 1918–1939, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
Zofia Jeżewska, Leon Chwistek (krótki zarys życia i twórczości), Warszawa: Epoka, 1980.
Joanna Pollakówna, Malarstwo polskie między wojnami 1918–1939, Warszawa: Auriga, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,1982, ISBN 83-221-0191-0.
Alina Dawidowiczowa, Zeschnięte liście i kwiat..., Kraków: Wydawnistwo Literackie, 1989.
Karol Chrobak, Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka, inter esse, Kraków 2004.
Karol Chrobak, What Plurality of Realities? Some Critical Remarks on the Philosophy of Leon Chwistek, „Polish Journal of Philosophy”, Vol. VI, No. 1 (Spring 2012), s. 7–25.
