Kult jednostki

Jeden z przejawów kultu jednostki. Pomnik przywódców Korei Północnej: Kim Ir Sena (z lewej) i jego syna Kim Dzong Ila na wzgórzu Mansudae w Pjongjangu

Kult jednostki – kult pojedynczej osoby występujący w imperialnym, autorytarnym, autokratycznym lub totalitarnym systemie władzy, prowadzący do wyidealizowania, niejednokrotnie do deifikacji władcy (na przykład Cesarz Cesarstwa Wielkiej Japonii do 1 stycznia 1946 roku był bóstwem[1]) lub przywódcy[2].

Cechy

Przywódca otaczany takim kultem jest przedstawiany przez państwową propagandę jako osoba nieprzeciętnie utalentowana, nieomylna, której cały naród/narody jest winien wdzięczność. Jego wizerunek jest powielany w niezliczonych pomnikach (związany z kultem osoby jest kult posągu/ów przedstawiającego czczoną osobę), obrazach (kult obrazu/ów pokazującego czczoną osobę) itd., a przypisywane mu myśli i wypowiedzi są nieustannie cytowane w książkach i innych mediach. Jakakolwiek próba kwestionowania geniuszu osoby otaczanej kultem bądź dewastowania jej wizerunków w totalitarnym państwie jest karana surowymi represjami.

Czasami kult przybiera formę religijną bądź parareligijną z rytuałami na cześć przywódcy, modlitwami do niego i medytowaniem jego wypowiedzi. Ciało przywódcy może zostać zabalsamowane i wystawione na widok publiczny w mauzoleum, np. Mauzoleum Mao Zedonga.

Kult jednostki jest typowym elementem oficjalnej propagandy politycznej państw, rządzonych przez dyktaturę, jak np. Gwinea Równikowa w czasach rządów Francisco Macíasa Nguemy[3], czy Zair pod rządami Josepha-Désiré Mobutu, który własne nazwisko zmienił na Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga, oznaczające „Wszechpotężny wojownik, który nie zaznał porażki z powodu swej niezwykłej wytrzymałości i niezłomnej woli i który, krocząc od zwycięstwa do zwycięstwa, pozostawia za sobą zgliszcza”[4].

Pochodzenie nazwy

Program obchodów imienin Stalina w Ostrowie Wlkp. w 1945 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

Termin „kult jednostki” został spopularyzowany pod wpływem języka rosyjskiego (культ личности), w którym po raz pierwszy użyty został przez Nikitę Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR w 1956 r. W wygłoszonym tam referacie O kulcie jednostki i jego następstwach Chruszczow potępił Józefa Stalina za błędy w przywództwie, wypaczenie komunizmu i otaczanie swojej osoby kultem[5][6]. Określenie to było jednak używane już w XIX wieku w odniesieniu do kultu jaki wyrósł wokół władców starożytnych imperiów[7].

Inne przykłady

Za przykładem Stalina, kult wokół własnej osoby budowali także inni przywódcy komunistyczni: Mao Zedong, Kim Ir Sen, Enver Hoxha, Nicolae Ceaușescu, Kim Dzong Il[6], jak również niekomunistyczni dyktatorzy tacy jak Saddam Husajn, Francisco Macías Nguema, Saparmurat Nijazow czy Józef Piłsudski[8] (patrz kult Józefa Piłsudskiego).

We wczesnych latach funkcjonowania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kult jednostki budowano wokół Bolesława Bieruta.

W państwach o ustrojach opartych na ideologii narodowo-socjalistycznej oraz faszystowskiej, kultem otaczano Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego i Francisco Franco.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Pod wpływem zwycięskiego supermocarstwa zrzekł się statusu.
  2. ↑ Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944–1997 2003 ↓, s. 101.
  3. ↑ Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 978-83-247-1548-0, s. 276.
  4. ↑ Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, wyd. Świat Książki, s. 285 (rozdz. Mobutu Sese Seko), tłum. Jerzy Korpanty.
  5. ↑ Robert Service, Stalin: A Biography, wyd. 1st Harvard University Press pbk. ed, Cambridge, Mass.: Belknap Press, 2006, s. 362, ISBN 978-0-674-02258-4, OCLC 802292165.
  6. ↑ a b Kult jednostki. [w:] Portal Wiedzy [on-line]. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-27)].
  7. ↑ Heller, Klaus (2004). Personality Cults in Stalinism. s. 23–33. ISBN 978-3-89971-191-2.
  8. ↑ SKAZUJĘ WAS NA WIELKOŚĆ Legenda Józefa Piłsudskiego [online], archive.is, 9 grudnia 2012 [dostęp 2021-01-01].

Bibliografia