Krążkówka żyłkowana

Krążkówka żyłkowana
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

kustrzebniaki

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

smardzowate

Rodzaj

krążkówka

Gatunek

krążkówka żyłkowana

Nazwa systematyczna
Disciotis venosa (Pers.) Arnould
Bull. Soc. mycol. Fr. 9: 111 (1893)
Multimedia w Wikimedia Commons
Starszy owocnik
Młode owocniki
Charakterystyczne żyłkowanie widoczne po wewnętrznej stronie

Krążkówka żyłkowana (Disciotis venosa Pers. (Pers.) Arnould) – gatunek grzybów należący do rodziny smardzowatych (Morchellaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Disciotis, Morchellaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Peziza venosa. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1893 r. Léon Arnould, przenosząc go do rodzaju Disciotis[1].

Niektóre synonimy[2]:

  • Discina reticulata (Grev.) Fr. 1822
  • Discina venosa (Pers.) Fr. 1822
  • Peziza reticulata Grev. 1825
  • Peziza venosa Pers. 1801

Polska nazwa według A. Chmiel[3].

Morfologia

Owocnik

Średnicy 5–15 cm, miseczkowaty, nieregularny, u starszych okazów płasko rozpostarty. Wewnątrz barwy szarobrązowej, żółtobrązowej do ciemno czerwonobrązowej. Powierzchnia delikatnie marszczona, pofałdowana. Zewnętrznie białawy o powierzchni omszonej, w dole żyłkowany. Brzeg podwinięty[4][5].

Trzon

Jasnoszary, krótki, słabo zaznaczony[5]

Miąższ

Kruchy, białawy, o wyraźnym zapachu chloru, smak łagodny[5]

Cechy mikroskopowe;

Zarodniki o rozmiarach 22–25 × 12–15 µm, elipsoidalne, gładkie, bez gutuli, z jednorodną zawartością. Worki 8-zarodnikowe. Wstawki mają szerokość do 10 µm, brązową zawartość i są septowane[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i Europie[7]. W Polsce gatunek rzadki. Do 2020 r. podano 6 stanowisk historycznych i 27 nowych[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[9]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[10]. W Polsce od 1983 r. podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[8][11].

Rośnie od kwietnia do maja, na ziemi, w lasach liściastych, parkach, najchętniej na podłożu wapiennym, pojedynczo lub w grupach; miejscami nierzadki[4].

Znaczenie

Saprotrof. Grzyb jadalny. Jest to smaczny grzyb, którego ostry zapach znika podczas przyrządzania[5].

Gatunki podobne

  • krążkownica wrębiasta Discina ancilis, która rośnie w lasach iglastych na próchniejącym drewnie, jest mniejsza i nie posiada chlorowego zapachu. Jej zarodniki są drobno brodawkowane[12],
  • piestrzenica tarczowata Gyromitra parma, która również występuje na drewnie drzew liściastych (głównie buka i jesionu),
  • wiele gatunków z rodzaju Peziza (kustrzebka), które jednak nie mają charakterystycznej dla krążkówki żyłkowanej sieci żyłek i ich miąższ nie ma zapachu chloru. Ponadto zazwyczaj tworzą owocniki później[8].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  3. ↑ Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4.
  4. ↑ a b Czesław Narkiewicz. Grzyby chronione Dolnego Śląska. Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, ISBN 83-89863-20-0.
  5. ↑ a b c d E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  6. ↑ Michael Kuo, Disciotis venosa [online], Mushroom Expert [dostęp 2017-04-25].
  7. ↑ Mapa występowania krążkówki żyłkowanej na świecie [online] [dostęp 2017-04-25].
  8. ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  9. ↑ Aktualne stanowiska krążkówki żyłkowanej w Polsce [online] [dostęp 2021-11-22].
  10. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  11. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
  12. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.