Królowa wieszczek

Strona tytułowa Królowej wieszczek

Królowa wieszczek (The Faerie Queene) – nieukończony epos angielskiego renesansowego poety Edmunda Spensera[1][2]. Z zaplanowanych dwudziestu czterech ksiąg poeta ukończył i wydał tylko sześć[3]. Mimo że dzieło stanowi zaledwie jedną czwartą pierwotnego zamysłu, jest ono jednym z najobszerniejszych utworów wierszowanych w literaturze angielskiej. Pierwsze trzy księgi zostały opublikowane w 1590[4], kolejne trzy w 1596[4]. Z zamierzonej księgi siódmej istnieje tylko urywek[4]. Poemat został wydany przy wsparciu Waltera Raleigha.

Charakterystyka ogólna

Witraż z wizerunkiem Britomart, dziewicy-wojowniczki

Poemat liczy około trzydziestu pięciu tysięcy wersów[5]. Jest nazywany nawet najdłuższym angielskim eposem. Stwierdzenie to, jakkolwiek nieprawdziwe (dłuższy jest Król Alfred Johna Fitchetta, mający wraz z uzupełnieniami wydawcy ponad 131 000 wersów[6]), jest trafne o tyle, że żadne z arcydzieł poezji brytyjskiej nie jest obszerniejsze. Izrael w Egipcie Edwina Atherstone'a ma prawie dwadzieścia tysięcy wersów[7], a Pierścień i księga Roberta Browninga przekracza tę liczbę[8].

Forma

Utwór został napisany dziewięciowersową strofą rymowaną ababbcbcc, nazwaną później dla uczczenia poety strofą spenserowską[9]. Zwrotka taka jest zbudowana z ośmiu wersów jambicznych pięciostopowych i jednego sześciostopowego (aleksandrynu)[4]. Według Przemysława Mroczkowskiego[3] wywodzi się ona z siedmiowersowej strofy Geoffreya Chaucera, rymowanej ababbcc, znanej powszechnie jako rhyme royal, czyli strofa królewska. Zaproponowana przez Spensera strofa była później stosowana przez wielu poetów angielskich i amerykańskich, w tym zwłaszcza największych romantyków[10]. W Polsce wykorzystywali ją Juliusz Słowacki i Jan Kasprowicz[11].

Bohaterowie

George Frederic Watts, Una i Rycerz Czerwonego Krzyża

Poemat Spensera ma charakter alegoryczny[3][12]. Bohaterem każdej księgi eposu jest rycerz uosabiający jakąś cnotę[3]. Poszczególne księgi są skoncentrowane na cnotach świętości, wstrzemięźliwości, czystości, przyjaźni, sprawiedliwości i dworności[3]. Bohaterem księgi pierwszej jest Rycerz Czerwonego Krzyża (Knight of the Red Cross):

A Gentle Knight was pricking on the plaine,
Y cladd in mightie armes and silver shielde,
Wherein old dints of deepe wounds did remaine,
The cruell markes of many a bloudy fielde;
Yet armes till that time did he never wield:
His angry steede did chide his foming bitt,
As much disdayning to the curbe to yield:
Full jolly knight he seemd, and faire did sitt,
As one for knightly giusts and fierce encounters fitt.[13]

Przekład

Jan Kasprowicz w 1901
Dedykacja eposu

Na język polski przełożony został, przez Jana Kasprowicza tylko krótki fragment księgi pierwszej eposu. Przekład ten został opublikowany w autorskiej antologii poezji angielskiej, wydanej przez poetę we Lwowie w 1907. Brak informacji o innych próbach przyswojenia dzieła Spensera, poza drobnymi urywkami.

Zaledwie ujrzy mężny Elf potwora,
Tak się na niego bez namysłu rzuci,
Jak lew na zdobycz, co w ucieczce skora;
Zajdzie mu drogę, od jamy zawróci,
Że ten, przerażon, ciszę rykiem skłóci,
Ku walecznemu swój ogon wymierzy,
By weń zatopić żądło, pełne truci,
Lecz ostrym mieczem ten pierwszy z rycerzy,
Aż łeb w ramiona skryje, tak smoka uderzy.

Przypisy

  1. ↑ Edmund Spenser (1552-1599). luminarium.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
  2. ↑ Edmund Spenser, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Przemysław Mroczkowski: Historia literatury angielskiej. Zarys. Wrocław: Ossolineum, 1981, s. 128-132. ISBN 83-04-00784-3.
  4. ↑ a b c d Edmund Spenser. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
  5. ↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene. foliosociety.com. [dostęp 2016-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-24)]. (ang.).
  6. ↑ Charles William Sutton: Fitchett, John. W: Dictionary of National Biography. T. 19. Smith, Elder & Co, 1889. (ang.).
  7. ↑ Arthur Henry Bullen: Atherstone, Edwin. W: Dictionary of National Biography. T. 2. Smith, Elder & Co, 1885. (ang.).
  8. ↑ The Ring and the Book, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  9. ↑ The Faerie Queene, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  10. ↑ Spenserian stanza, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  11. ↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Milośników Języka Polskiego, 2003, s. 152-153. ISBN 83-900829-6-9.
  12. ↑ The Poetry of Spenser. § 12. Allegory in The Faerie Queene.. Bartleby.com. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
  13. ↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene: Book I, Canto I. PoetryFoundation.org. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

Linki zewnętrzne