PROFILPELAJAR.COM

Krížna
Państwo	Słowacja
Położenie	Powiat Martin, Powiat Rużomberk, Powiat Bańska Bystrzyca
Pasmo	Wielka Fatra
Wysokość	1574 m n.p.m.
	Położenie na mapie Słowacji Krížna
	48°52′36″N 19°04′41″E/48,876667 19,078056
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krížna (1574 m) – trzeci co do wysokości nazwany szczyt w grupie górskiej Wielkiej Fatry w Karpatach Zachodnich na Słowacji^[1].

Topografia

Rozległy, całkowicie bezleśny masyw Krížnej wznosi się w południowej części Wielkiej Fatry, w jej części zwanej Halną Fatrą (słow. Hôľna Fatra)^[2]. Szczyt położony jest w głównym grzbiecie wododziałowym tej grupy górskiej, rozdzielającym dorzecza Wagu i Hronu. Jest zwornikiem dla czterech grzbietów:

grzbiet zachodni (Veľký Rigeľ), ciągnący się do Kráľovej skaly,
grzbiet północny, będący główny grzbietem Wielkiej Fatry, ciągnący się aż do Rużomberku,
grzbiet wschodni ze szczytami Repište, Veterný vrch, Podšturec,
grzbiet południowo-wschodni z wzniesieniami Líška i Majerova skala, opadający w widły dolin Hornojelenská i Turecká^[3].

Krížna wznosi się nad 4 dolinami: Dedošová dolina, Revúcka dolina, Hornojelenská dolina i Turecká dolina^[3].

Opis szczytu

Masyw Krížnej zbudowany jest głównie z margli należących do tzw. płaszczowiny kriżniańskiej – wielkiej jednostki geologicznej, występującej w wielu grupach górskich Karpat Zachodnich, która została sklasyfikowana na podstawie badań prowadzonych w tym rejonie i stąd uzyskała swą nazwę. Stosunkowo mało odporny budulec zadecydował o łagodnej rzeźbie masywu: zaokrąglonym szczycie, obłych grzbietach, gładko modelowanych stokach i łagodnie profilowanych dolinach^[2].

Szczyt pokryty jest różnymi odmianami łąk górskich. W południowej części masywu, w rejonie szczytów Malá Krížna (1319 m) i Liška (1445 m) spotkamy nieliczne już płaty kosodrzewiny. Niżej, w trudno dostępnych miejscach w zamknięciach dolin, zachowały się fragmenty pierwotnych lasów jodłowo-bukowych^[2].

Gładkie trawiaste stoki o dużej stromiźnie powodują, że zimą zsuwają się z nich duże lawiny. W 1924 r. na odległość 4 km zeszła lawina, która przywaliła górny koniec górskiej wioski Rybô. Zabiła 18 osób, w tym 15 dzieci^[4].

Krížna wraz z innymi szczytami widziana z okolic góry Zvolen

Na szczycie znajduje się ogrodzony ośrodek wojskowy z antenami i radarami. Dla turystów umieszczono kilka opisanych panoram widokowych.

Tuż pod szczytem, po jego północno-zachodniej stronie^[5], znajduje się niewielki, niski pomniczek ze złamanym śmigłem lotniczym. Upamiętnia on wypadek lekkiego, dwusilnikowego samolotu typu Let L-200A Morava (Československé státní aerolinie; nr rej. OK-OFG), który rozbił się tu 18 sierpnia 1961 r.^[6] Samolot leciał z Brna do Martina. Przy braku widoczności pilot przekonany, że znajduje się nad Kotliną Turczańską, rozpoczął zniżanie w poszukiwaniu lotniska w Martinie. Nie wziął pod uwagę, że silny wiatr zachodni zniósł go znacznie dalej na wschód, niżby to wynikało z jego obliczeń, aż pod główny grzbiet Wielkiej Fatry^[7]. Zginęły wszystkie cztery osoby, będące na pokładzie samolotu^[5].

Turystyka

Krížna jest prawdopodobnie najczęściej odwiedzanym spośród wysokich szczytów Wielkiej Fatry^[2]. Decyduje o tym stosunkowo (jak na warunki wielkofatrzańskie) łatwy dostęp oraz bliskość bazy noclegowej – Horský hotel Kráľova Studňa, Chata pod Borišovom i Salaš pod Súchym vrchom^[1]. Wielkim magnesem jest wspaniała, dookolna panorama ze szczytu, sięgająca na północy po granice Polski, zaś na południu – Węgier^[2]. Na szczyt wiodą znakowane szlaki turystyczne:

hotel górski Kráľova studňa – Kráľova studňa, prameň – Veľký Rigeľ - Krížna. Odległość 4 km, suma podejść 90 m, suma zejść 110 m, czas przejścia 50 min, z powrotem 45 min,

Ostredok – Frčkov – Krížna. Odległość 3 km, suma podejść 309 m, suma zejść 7 m, czas przejścia 1:20 h, z powrotem 1 h,

Vyšná Revúca. Odległość 9,3 km, suma podejść 912 m, suma zejść 45 m, czas przejścia 3:20 h, z powrotem 1 h,

Donovaly – Zwoleń – Motyčská hoľa - Veľký Šturec - Krížna. Odległość 16,3 km, suma podejść 1432 m, suma zejść 845 m, czas przejścia 6:10 h, z powrotem 5:35 h,

ze Starych Hor 3:30 h (z powrotem 2:30 h)

Stare Hory – Majerova skala – Pod Liškou – Líška – Krížna. Odległość 7,7 km, suma podejść 1094 m, suma zejść 2 m, czas przejścia 3:35 h, z powrotem 2:45 h,

Turecká – Salašky – Pod Liškou – Líška – Krížna. Odległość 5,4 km, suma podejść 961 m, suma zejść 2 m, czas przejścia 2:55 h, z powrotem 2 h^[1].

Na szczycie Krížnej krzyżują się dwa główne szlaki Wielkiej Fatry: Cesta hrdinov SNP i Magistrala Wielkofatrzańska (Veľkofatranská Magistrála)^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Turystyczna mapa Słowacji. [dostęp 2020-09-17].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Mirosław J. Barański, Wielkofatrzańska klasyczna, w: „Gazeta Górska” R. XX, nr 2 (78), wiosna 2012. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, s. 38-41
↑ ^a ^b ^c Veľká Fatra. Turistická a cykloturistická mapa 1:50 000, Banská Bystrica, wyd. Tatraplan, 2017, ISBN 978-80-89134-33-5
↑ Majerova skala – kamenná krásavica nad Starohorskou dolinou [online] [dostęp 2019-06-22] .
↑ ^a ^b Mapa turystyczna. [dostęp 2023-05-23].
↑ Incident Let L-200A Morava 18-AUG-1961. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
↑ Vznik podniku ČSA – LAO IV.. 31-05-2022. [dostęp 2023-05-23]. (słow.).