Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej / Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Церква Успіння Пресвятої Богородиці / костел Внебовзяття Преcвятої Діви Марії

nr rej. 61-242-0004
cerkiew parafialna
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Miejscowość	Monasterzyska
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Kościół Prawosławny Ukrainy
Eparchia	tarnopolsko-buczacka
Wezwanie	Zaśnięcia Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	15/28 sierpnia
Historia Data zakończenia budowy XVIII w. Data poświęcenia 29 września 1751 Data zamknięcia 30 listopada 1945 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji ok. 1990 Poprzednie wyznanie rzymskokatolickie (do 1945) Fundator Józef Potocki
Dane świątyni Architekt Bernard Meretyn (mała architektura) Wieża kościelna • liczba wież 2
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej / Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Położenie na mapie Ukrainy Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej / Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
49°05′29,6″N 25°10′15,0″E/49,091556 25,170833
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, obecnie prawosławna cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej – dawny zabytkowy rzymskokatolicki kościół w Monasterzyskach, mieście na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, siedzibie rejonu monasterzyskiego. Najokazalsza ze świątyń miasta, cerkiew parafialna Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego do grudnia 2018, obecnie Kościoła Prawosławnego Ukrainy.

Murowany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wybudowano w połowie XVIII wieku w miejscu wcześniejszego drewnianego. Fundatorem kościoła był dziedzic miasta Józef Potocki, kasztelan lwowski (lub Bazyli Potocki^{[potrzebny przypis]}).

Konsekrowany 29 września 1751 przez biskupa sufragana krakowskiego Michała Kunickiego^[1].

Struktura ołtarza głównego w kościele powstała przed 1754 r.^[2]

W 1761 r. z funduszu pozostawionego przez ks. Franciszka Kielarskiego zapłacono za pracę przy ołtarzach Janowi Jerzemu (Johannowi Georgowi) Pinzlowi i za obrazy Antoniemu Sztylowi.

Układ przestrzenny budowli wywodzi się z architektury Francesco Borrominiego^[3].

Zbigniew Hornung uważał, że autorem figur w ołtarzu głównym był Antoni Osiński. Jan K. Ostrowski uważa natomiast, że figury w ołtarzu głównym w kościele nie mają nic wspólnego z udokumentowanymi źródłowo dziełami Antoniego Osińskiego w kościołach w Zbarażu i Leżajsku^[3].

Zdaniem Piotra Krasnego i Jakuba Sity architekt Bernard Meretyn był autorem projektu ołtarza głównego w kościele, oraz ten projekt mógł być źródłem inspiracji dla ołtarza głównego w kościele Franciszkanów w Przemyślu^[4].

Przed dewastacją sowiecką w kościele znajdowały się trzy ołtarze: główny (Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny), św. Rozalii (na zamknięciu zach. nawy bocznej) oraz Matki Boski Bolesnej (na zamknięciu wsch. nawy bocznej)^[5].

Przez pewien czas w ścianie kościoła była tablica pamiątkowa ku czci Zygmunta Krasińskiego^[6].

Obiekt został zamknięty przez władzę sowiecką 30 listopada 1945 i zamieniony na magazyn^[7].

Mimo próśb rzymskich katolików obiekt został przekazany prawosławnym.

• Zbigniew Hornung. Na marginesie ostatnich badań nad rzeźba lwowską XVIII wieku. „Buletyn Historii Sztuki”. VII, s. 131—149, 1939. [dostęp 2017-01-31]
• Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Monasterzyskach. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 4. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, Drukarnia narodowa, 1996, 211 s., 402 il., ss. 84–94. ISBN 83-85739-34-3.
• Zbigniew Żyromski. Jubileusz pobytu Matki Boskiej Bolesnej z Monasterzysk w Bogdanowicach. „Głos Buczaczan”. 4 (47), Wrocław, 2003, s. 5–8.

• Monasterzyska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 658 .
• Sanktuarium Kresowianki.