Kontrola (językoznawstwo)

Kontrola – konstrukcja, w której (domyślny) podmiot danej predykacji jest określony przez pewne wyrażenie w kontekście. Stereotypowe przypadki kontroli obejmują czasowniki. Czasownik nadrzędny kontroluje argumenty czasownika podrzędnego w bezokoliczniku. Na przykład w zdaniu:

(1) Marysia postanowiła kupić nowy zegarek.

mamy do czynienia z dwoma czasownikami: postanowić i kupić, ale tylko z jednym (Marysia) powierzchniowym podmiotem. Biorąc pod uwagę fakt, że każdy argument czasownika powinien być wypełniony, postuluje się istnienie pewnego rodzaju „podmiotu domyślnego” bezokoliczników. Jest to element o charakterze bliskim zaimkowi – podobnie jak zaimki charakteryzuje się on koreferencją (odnoszeniem się do tego samego desygnatu, czy mówiąc prościej – do tej samej osoby lub rzeczy, co jakiś rzeczownik). W wypadku zdania (1) wykonawcą obu czynności (postanowić i kupić) jest Marysia.

Omawiany element jest konwencjonalnie oznaczany symbolem PRO. Pełni funkcję „ukrytego” podmiotu czasownika kupić. PRO jest koindeksowane z kontrolerem „Marysia” (podmiot zdania głównego) z indeksem dolnym „i” wskazującym, że oba składniki odnoszą się do tego samego referenta (obiektu pozajęzykowego). Koindeksowanie uświadamia również, że PRO nie może wskazywać innego odniesienia.

(2) [Marysiai postanowiła [PROi kupić nowy zegarek]]

Jedyna poprawna interpretacja semantyczna tego zdania to taka, że osoba kupująca zegarek jest tożsama z osobą podejmującą postanowienie.

W konstrukcji z kontrolą mamy do czynienia z dwoma czasownikami. Jeden – w formie osobowej ma argument rzeczownikowy, zachowujący się jak semantyczny podmiot obu czasowników, oraz uzupełnienie, którym jest zdanie podrzędne.

Czasownik, który występuje w konstrukcji kontrolującej nazywany jest czasownikiem kontrolującym, natomiast argument rzeczownikowy jest kontrolerem. Czasownikiem kontrolującym jest w podanym przykładzie „postanowiła”, zakłada on dwa argumenty (ktoś + postanowić + coś): jednym z nich jest podmiot oraz kontroler – „Marysia”, a drugim podrzędne bezokolicznikowe zdanie kupić nowy zegarek.

Rozróżniamy kontrolę podmiotową i dopełnieniową.

(3) Janeki obiecał PROi pomóc. – kontrola podmiotowa wymagana przez czasownik pomagać
(4) Basiai próbowała PROi odejść. – kontrola podmiotowa wymagana przez czasownik odejść
(5) Dowódca rozkazał żołnierzomi PROi strzelać. – kontrola dopełnieniowa wymagana przez czasownik rozkazać.

Czasowniki kontrolne determinują, które wyrażenie jest interpretowane jako podmiot czasownika w bezokoliczniku. Zdanie (1) i (2) są przykładami kontroli podmiotowej, ponieważ podmiot czasownika kontrolującego jest również podmiotem domyślnym predykatu zdania podrzędnego. Zdanie (3) jest przykładem kontroli dopełnieniowej, ponieważ dopełnienie czasownika kontrolującego jest podmiotem czasownika zdania podrzędnego (wykonawcami czynności strzelania są żołnierze (dopełnienie dalsze), a nie podmiot – dowódca).

Kontrola arbitralna pojawia się, gdy kontroler jest rozumiany dowolnie, może nim być każda osoba (uogólnienie), np.:

Czytać książki jest przyjemnie

Zobacz też

Bibliografia

Read other articles:

Liga Super Wanita

Liga Super WanitaNegaraInggrisKonfederasiUEFADibentuk22 Maret 2010; 13 tahun lalu (2010-03-22)Menggantikan Liga Utama Nasional sebagai divisi 1Jumlah tim12Tingkat pada piramida1Degradasi keTidak ada (2011–2012)FA WSL 2 (2013–2018)Kejuaraan Wanita FA (2018–sekarang)Piala domestikPiala FACommunity ShieldPiala ligaPiala Liga WanitaPiala internasionalLiga Champions UEFAJuara bertahan ligaChelsea (2021–2022)Klub tersuksesArsenal (12 gelar)Televisi penyiarSky SportsBBC SportSitus webwo...

 

 

Globalisasi kontra-hegemoni

Globalisasi Budaya Demokratis Ekonomi Historis Garis besar Istilah Portal Studi Commons Kategorilbs Globalisasi kontra-hegemoni adalah gerakan sosial berbasis globalisasi yang menolak pandangan globalisasi saat ini, yaitu globalisasi neoliberal. Globalisasi kontra-hegemoni menolak ide globalisasi neoliberal bahwa sistem dominasi (sebagai akibat dari perkembangan jaringan, transportasi, dan komunikasi transnasional) adalah sesuatu yang alamiah dan cara yang tak terhindarkan lagi dalam globalis...

 

 

Cointiger

artikel ini perlu dirapikan agar memenuhi standar Wikipedia. Tidak ada alasan yang diberikan. Silakan kembangkan artikel ini semampu Anda. Merapikan artikel dapat dilakukan dengan wikifikasi atau membagi artikel ke paragraf-paragraf. Jika sudah dirapikan, silakan hapus templat ini. (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari...

The Gift (band)

Portuguese band This article is about the Portuguese band. For the English band, see From the Jam. This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Gift band – news �...

 

 

عامل نمو الأعصاب

nerve growth factor المعرفات الأسماء المستعارة nerve growth factor (beta polypeptide), beta-nerve growth factor, NGF, pro-nerve growth factor long, nerve growth factor, beta subunit معرفات خارجية نمط التعبير عن الحمض النووي الريبوزي المزيد من بيانات التعبير المرجعية أورثولوج الأنواع الإنسان الفأر أنتريه n/a Ensembl n/a n/a يونيبروت n/a n/a RefSeq (مرسا�...

 

 

Sistem manajemen transportasi

Sistem manajemen transportasi (bahasa Inggris: transportation management system) adalah rangkaian sistem yang dipasang pada kendaraan agar dapat dilacak oleh pemilik kendaraan atau pihak ketiga lainnya. Sistem pelacakan kendaraan modern umumnya menggunakan sistem pemosisi global (GPS) untuk menentukan lokasi kendaraan. Selain GPS, sistem ini juga dapat menggunakan frekuensi radio untuk menentukan posisi, seperti yang digunakan pada sistem LORAN dan LoJack. Sistem ini juga biasanya memiliki ko...

الدوري الأسترالي لكرة القدم

الدوري الأسترالي لكرة القدم (A-League)   الجهة المنظمة اتحاد أستراليا لكرة القدم  تاريخ الإنشاء 2004  الرياضة كرة القدم  البلد أستراليا نيوزيلندا  الإتحاد الاتحاد الآسيوي لكرة القدم مسابقات متعلقة دوري أبطال آسيا الكأس المحلي كأس الاتحاد الأسترالي الراعي هيونداي ا...

 

 

الاتحاد العربي

  لاتحادات وفدراليات وكونفدراليات عربية أخرى، طالع الاتحاد العربي (توضيح). الاتحاد العربي الاتحاد العربي الهاشمي   1958   الاتحاد العربيالعلم عاصمة عمان وبغداد نظام الحكم ملكية كونفدرالية اللغة الرسمية العربية  لغات مشتركة العربية الديانة الإسلام رئيس الاتحاد ...

 

 

Species distribution modelling

Algorithmic prediction of the distribution of a species across geographic spaceThis article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Species distribution modelling – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2018) (Learn how and when to remove this template message) Example of simple correlative specie...

Reklamasi daratan

Palm Jumeirah di Dubai, UEA merupakan salah satu contoh hasil reklamasi daratan Reklamasi daratan, umumnya dikenal dengan sebutan reklamasi saja atau juga land fill (bahasa Inggris dari “penimbunan tanah”), adalah proses pembuatan daratan baru di laut, sungai atau danau. Daratan hasil reklamasi dikenal sebagai tanah reklamasi atau tanah timbunan. Salah satu proyek reklamasi berskala besar yang paling awal adalah Beemster Polder di Belanda, yang direalisasikan pada tahun 1612 dengan menamb...

 

 

Operator jaringan seluler

Artikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. Infografik Jaringan Telpon Bergerak dan Badan Usahanya di Indonesia Sebuah operator telepon seluler atau operator nirkabel adalah perusahaan telepon yang menyediakan layanan untuk pengguna telepon seluler. Operator memberikan kartu SIM ke pelanggan yang memasukkan ke ponsel untuk mendapatkan akses ke layanan tersebut. ...

 

 

Victoria Gate (Valletta)

City gate in Valletta, MaltaVictoria GateIl-Bieb VictoriaVictoria Gate after restorationGeneral informationStatusIntactTypeCity gateArchitectural styleVictorianLocationValletta, MaltaCoordinates35°53′45.6″N 14°30′49.2″E / 35.896000°N 14.513667°E / 35.896000; 14.513667Named forQueen VictoriaConstruction started1884Completed1885OwnerGovernment of MaltaTechnical detailsMaterialLimestoneDesign and constructionArchitect(s)Emanuele Luigi Galizia Victoria Gate (M...

Skirt

Clothing worn from the waist or hips For other uses, see Skirt (disambiguation). SkirtTypeClothing worn from the waist or hips. The Evolution of the Skirt, Harry Julius, 1916 A skirt is the lower part of a dress or a separate outer garment that covers a person from the waist downwards.[1] At its simplest, a skirt can be a draped garment made out of a single piece of fabric (such as pareos). However, most skirts are fitted to the body at the waist or hips and fuller below, with the ful...

 

 

Wisconsin Highway 54

Highway in Wisconsin State Trunk Highway 54Wisconsin Firefighters and Emergency Medical Technicians HighwayWIS-54 highlighted in redRoute informationMaintained by WisDOTLength243.12 mi[1][2] (391.26 km)Major junctionsWest end MN 43 west of MarshlandMajor intersections US 53 / WIS 93 in Galesville US 12 / WIS 27 in Black River Falls I-94 in Black River Falls I-39 / US 51 in Plover US 10 / WIS 22...

 

 

National American Woman Suffrage Association

National American Woman Suffrage AssociationHistoireFondation 1890Successeur League of Women VotersCadrePays  États-Unismodifier - modifier le code - modifier Wikidata Peinture murale du Capitole mettant en scène les dirigeantes de la NAWSA : Anna Howard Shaw et Carrie Chapman Catt. La National American Woman Suffrage Association (NAWSA) (Association nationale pour le suffrage des femmes américaines) était une association américaine de promotion du droit de vote des femmes, cr�...

2016年美國總統選舉

2016年美國總統選舉 ← 2012 2016年11月8日 2020 → 538個選舉人團席位獲勝需270票民意調查投票率55.7%[1][2] ▲ 0.8 %   获提名人 唐納·川普 希拉莉·克林頓 政党 共和黨 民主党 家鄉州 紐約州 紐約州 竞选搭档 迈克·彭斯 蒂姆·凱恩 选举人票 304[3][4][註 1] 227[5] 胜出州/省 30 + 緬-2 20 + DC 民選得票 62,984,828[6] 65,853,514[6]...

 

 

Christopher Chase-Dunn

20th and 21st-century American scholar, sociologist, and educator This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if po...

 

 

Dryden Spring

New Zealand businessman (born 1939) Spring in 2017 Sir Dryden Thomas Spring (born 6 October 1939) is a New Zealand businessman, who was chairman of the New Zealand Dairy Board from 1989 to 1998, chairman of New Zealand Dairy Group from 1982 to 1987, and chairman of ANZ New Zealand from 2007 to 2012. Early life and family Spring was born in Waitara on 6 October 1939 into a farming family, and was educated at Matamata College.[1][2] After leaving school, he worked various jobs a...

Mwave

For the sporting arena, see M-Wave. This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Mwave – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2016) (Learn how and when to remove this message) MwaveDesignerInternational Business Machines Corporation (IBM)Bits16-bitIntroducedNovember 1992 (1992-11) ...

 

 

United States farm bill

Primary agricultural and food policy instrument of the federal government 2008 Farm Bill logo In the United States, the farm bill is comprehensive omnibus bill that is the primary agricultural and food policy instrument of the federal government.[1] Congress typically passes a new farm bill every five to six years.[2][3] Congress makes amendments to provisions of permanent law, reauthorizes, amends, or repeals provisions of preceding temporary agricultural acts, and pu...