Kolumna Matki Boskiej w Raciborzu

Kolumna Matki Boskiej
Zabytek: nr rej. 175 z 10 czerwca 1949
Ilustracja
Kolumna Maryjna
Państwo

 Polska

Miejscowość

Rynek, Racibórz

Ukończenie budowy

1727

Położenie na mapie Raciborza
Mapa konturowa Raciborza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolumna Matki Boskiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kolumna Matki Boskiej”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kolumna Matki Boskiej”
Położenie na mapie powiatu raciborskiego
Mapa konturowa powiatu raciborskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kolumna Matki Boskiej”
Ziemia50°05′31″N 18°13′11″E/50,091944 18,219722
Multimedia w Wikimedia Commons

Kolumna Matki Boskiej w Raciborzu – późnobarokowa kolumna maryjna wykonana w Raciborzu w latach 1725–1727 przez austriackiego artystę Johanna Melchiora Österreicha[1].

Opis

Kolumna, wykonana z piaskowca znajduje się na środku Rynku[2]. Na dwustopniowej podstawie stoi trójboczny, regularny piedestał o wklęsłych bokach i ściętych narożach, które są opięte płaskimi esownicami. Cokół pokrywa rzeźbiona dekoracja akantowa. W górę wznosi się nastawa z rzeźbionymi kartuszami herbowymi oraz aniołkami. Zwieńczeniem kolumny jest posąg Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia, która ma koronę 12 gwiazd oraz księżyc u stóp. Depcząc węża (szatana) stoi na słupie w kształcie kłębiących się chmur, które wznoszą anioły[3][2].

Na nadstawie znajdują się herby fundatorów. Cokół na trzech narożach zwieńczony jest rzeźbami trzech orędowników[1]. Są to po stronie wschodniej św. Florian - patron od pożarów, na zachodniej św. Sebastian - patron od morowego powietrza, od północy - św. Marceli papież, który jest patronem Raciborza[1][4]. Niektóre źródła mówią, iż patronem miasta jest św. Marceli biskup[5][2]. Na kolumnie postać jednak trzyma w ręce laskę zwieńczoną trójramiennym krzyżem papieskim, a nie jak biskup pastorał, który kończy spirala. Dodatkowo nad świętym widoczna jest papieska tiara, a inskrypcja umieszczona na kolumnie wszystko wyjaśnia: SANCTISQVE MARCELLO PAPAE[6][2].

Na postumencie kolumny umieszczone są trzy tablice erekcyjne, które mówią o fundatorach i oddaniu miasta pod opiekę Matki Boskiej. Jedna z tablic mówi: PIA DILECTAE MATRIS IVSSA FILIO PIE EXEQVENTE ILLVSTRISSIMO DOMINO CAROLO LVDOVICO S.R.I COMITE DE GASCHIN, NOBILI DOMINO DE ROSENBERG, HEREDITARIO DOMINO IN REICHWALD, FREISTADT ET KATSCHER[7], co znaczy: Pobożne życzenie kochanej matki spełnił dziecięco posłuszny syn, pan Karol Ludwik, Świętej Rzeszy Rzymskiej hrabia de Gaschin, szlachetny pan na Oleśnie, dziedziczny pan na Rychwałdzie, Karwinie i Kietrzu.

Historia

W 1724 roku zmarła Maria Elżbieta von Gaschin pozostawiając testament, w którym zobowiązała swojego syna Karola Ludwika do sprzedania swojego domu, a za otrzymaną sumę ma zbudować na Rynku kamienną kolumnę poświęconą Matce Boskiej Niepokalanego Poczęcia oraz spowodować odprawienie nabożeństw. Miało to być wotum dziękczynne za opuszczenie zarazy, która dotknęła miasto w 1715 roku. 24 kwietnia 1726 roku została zawarta umowa między magistratem a Johannem Melchiorem Österreichem, który za sumę 600 guldenów miał wykonać pomnik według opisu. Z tych pieniędzy artysta miał opłacić materiał oraz wynagrodzenia dla kamieniarzy i pracowników kamieniołomów. Rzeźba została ukończona w 1727 roku, a powstała na miejscu średniowiecznego domu kupców[8].

W 1827 roku, w setną rocznicę poświęcenia pomnika magistrat chciał przeprowadzić renowację pomnika. Znalazło się wielu fundatorów, w tym prawnuk Franciszek von Gaschin, a także rajca Franciszek Bordollo, który przeznaczył na ten cel 32 talary. Podczas tej renowacji pomalowano figurę, odnowiono złocenia oraz powstał żeliwny płot, który pochodził z odlewni z Gliwic. Postawiono również trzy metalowe latarnie, które zniknęły po II wojnie światowej. Kolejna renowacja została wykonana przez rzeźbiarza Ferdynanda Weichta w 1850 roku, a także później w 1963 roku.

Ostatnią renowację wykonano w 1993 roku, ponieważ cały pomnik był pokryty warstwą ciemnego nalotu powstałego wskutek zanieczyszczenia powietrza. Piaskowiec, z którego wykonano pomnik musi oddychać, a woda, która znajdowała się w nim nie mogła odparować. Pomnik został oczyszczony i osuszony oraz pokryto go specjalną warstwą, która nie dopuszcza wilgoci z zewnątrz, ale pozwala się ulatniać parze wodnej z kamienia. Zostało również wymienione spoiwo łączące kolejne elementy pomnika, bowiem pomnik mógł runąć. Wszystkie prace wykonała krakowska firma Sima-Art, a koszt tego przedsięwzięcia pokryła Fundacja Haus Oberschlesien z Ratingen w Republice Federalnej Niemiec.

W godzinach wieczornych 15 maja 1993 roku biskup pomocniczy opolski ks. biskup Jan Kopiec w asyście ks. dziekana Mariana Żagana i proboszcza miejskiego ks. Gintera Kurowskiego dokonał poświęcenia odrestaurowanej kolumny.

Od sierpnia do października 2021 roku trwała kolejna renowacja kolumny. Została oczyszczona z brudu oraz wtórnych uzupełnień kamienia z lat 90. XX wieku. Wykonano nowe złocenia[9].

Legendy

Kolumnie Maryjnej przypisuje się nadprzyrodzone właściwości, legenda głosi, że jej zniszczenie zapowiadać będzie koniec świata. Ruszenie cokołu lub kopanie wokół niego spowoduje z kolei zatopienie miasta, ponieważ kolumna przykrywa prące z wielką siłą źródło lub kanał, który łączy raciborski Rynek z Odrą. Kolumna przetrwała wszystkie zrządzenia losu, wyszła nawet cało z ostatniej wojny choć znajdujące się wokół niej kamienice zostały zniszczone w 80%. Niektóre osoby wiążą powódź z lipca 1997 roku z pracami archeologicznymi, które odbywały się rok wcześniej na raciborskim rynku[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 64-65. ISBN 978-83-89802-36-1.
  2. ↑ a b c d Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 1996. ISBN 83-903389-004-1.
  3. ↑ Wzorem do takiego przedstawienia Maryi są słowa z Objawienia św. Jana 12,1: I ukazał się wielki znak na niebie: Niewiasta odziana w słońce i księżyc pod stopami jej, a na głowie korona z dwunastu gwiazd
  4. ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 14. ISBN 83-917453-4-1.
  5. ↑ Marian Kutzner, Racibórz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, s. 126; Szkice z dziejów Raciborza, Katowice 1967, s. 414; Alojzy Nowara, Racibórz, Historia w nazwach ulic, pomnikach i tablicach pamiątkowych, Racibórz 1979, s. 16
  6. ↑ Wszyscy trzej święci przedstawieni są również w ołtarzu głównym kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  7. ↑ W łacińskich tekstach wyróżniano niektóre litery, poprzez chronogramy, które czytane jako rzymskie liczby i dodane do siebie określają pewną datę. Jeżeli dodamy jako liczby wyróżnione litery w tekście otrzymamy: pierwsze słowo (I) - 1, drugie (I + L + C) - 151, trzecie (M + I) - 1001, czwarte (I + V) - 6, piąte (I + L + I) - 52, szóste (I) - 1, siódme (X + V) - 15, ósme (D) - 500, co razem daje 1727
  8. ↑ Grzegorz Wawoczny: The Best of Racibórz. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 19. ISBN 978-83-89802-54-5.
  9. ↑ Barbara Kubica-Kasperzec, Kolumna Maryjna na rynku już po remoncie. Pięknie się prezentuje [online], raciborz.naszemiasto.pl, 2 listopada 2021 [dostęp 2022-01-11] (pol.).

Bibliografia

  • Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 1996. ISBN 83-903389-004-1.
  • Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 64-65. ISBN 978-83-89802-36-1.
  • Grzegorz Wawoczny: The Best of Racibórz. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 19. ISBN 978-83-89802-54-5.
  • Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 14. ISBN 83-917453-4-1.

Zobacz też