Kazimierz Deczyński (ur. 5 marca 1800 w Brodni, zm. 27 grudnia 1838 w Mâcon we Francji[1]) – polski pamiętnikarz pochodzenia chłopskiego, uczestnik powstania listopadowego, jeden z najbardziej znanych burzycieli chłopskich[2].
Życiorys
Urodził się w rodzinie chłopskiej. Edukację rozpoczął od nauki w szkole elementarnej w Brodni a kontynuował od 1813 w Warcie. Z powodów finansowych w 1815 został zmuszony do przerwania nauki i powrotu do domu. Po złożeniu egzaminu 1 stycznia 1818 został nauczycielem szkoły parafialnej w Brodni[3]. Pracując jako nauczyciel w latach 1818–1828, angażował się w sprawy chłopskie będąc ich doradcą i opiekunem, stając się jednym z najbardziej znanych tzw. burzycieli chłopów. Stosunek szlachty do pańszczyzny i chłopów widział następująco: Każdy szlachcic polski woli stracić połowę swego majątku jakimkolwiek bądź sposobem, niżeli pozwolić na to, ażeby chłopi w jego wsi od odrabiania mu pańszczyzny wolnymi być mieli. Każdy szlachcic polski woli jednego momentu stracić sto dukatów, aniżeli widzieć przed sobą chłopa polskiego z nakrytą głowa stojącego, gdyż to byłaby obraza honoru szlacheckiego, ażeby chłop nie zdejmował czapki przed szlachcicem i nie kłaniał mu się aż do samych stóp[4].
W 1829 pomimo uznania za niezdolnego do służby wojskowej wcielony został do 2 pułku piechoty liniowej stacjonującego w Końskich[5]. W szeregach pułku walczył w powstaniu listopadowym awansując w 1831 do stopnia podporucznika[6]. Awans miał miejsce po przekroczeniu przez pułk granicy z Prusami. Dowódca pułku podpułkownik Zalewski docenił udział Deczyńskiego w powstaniu, miał też na uwadze to, że jako oficer będzie lepiej traktowany w pruskiej niewoli[7][8].
Po powstaniu wyemigrował do Francji, gdzie napisał Opis życia wieśniaka polskiego. Książka opatrzona tytułem Żywot chłopa polskiego na początku XIX wieku[9] została wydana w 1907 roku. Za napisanie tej książki Kazimierz Deczyński był krytykowany przez środowisko emigracyjne, gdyż wyrażał się w niej negatywnie o ustroju feudalnym i szlachcie polskiej[10]. Pamiętnik ten stał się kanwą powieści Leona Kruczkowskiego pt. Kordian i cham[11].
Upamiętnienie
Od 1946 r. imię Kazimierza Deczyńskiego nosi ulica w Łodzi na osiedlu Marysin.[12] W 2000 r. imię Kazimierza Deki-Deczyńskiego otrzymała Szkoła Podstawowa w Pęczniewie.[13]
Przypisy
- ↑ Deczyński Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-12-07] .
- ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973, s. 47.
- ↑ Pamiętnik chłopa 1949 ↓, s. 3,5.
- ↑ Lewandowski 1959 ↓, s. 115.
- ↑ Pamiętnik chłopa 1949 ↓, s. 38.
- ↑ Pamiętnik chłopa 1949 ↓, s. 46.
- ↑ Lewandowski 1959 ↓, s. 119, 120.
- ↑ Jędrzejewicz 1974 ↓, s. 380.
- ↑ KazimierzK. Deczyński KazimierzK., Żywot chłopa polskiego na początku XIX stulecia, Warszawa ; Lwów: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1907 . Brak numerów stron w książce
- ↑ Pamiętnik chłopa 1949 ↓, s. V-XXXVI.
- ↑ Adolf Nowaczyński, Pan minister z Plewisk. Kurjer Poznański, niedziela, 23 sierpnia 1936, s. 3.
- ↑ DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [online], Łódzki Ośrodek Geodezji [dostęp 2023-03-29] .
- ↑ Historia szkoły w Pęczniewie [online], Szkoła Podstawowa w Pęczniewie wraz z Filią w Brzegu, 2 sierpnia 2017 [dostęp 2023-03-28] .
Bibliografia
Linki zewnętrzne
