PROFILPELAJAR.COM

János Kádár
	; János Kádár (1977)
Imię i nazwisko po urodzeniu	János József Csermanek
Data i miejsce urodzenia	26 maja 1912 ; Rijeka, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1989 ; Budapeszt, Węgry
	Sekretarz generalny KC Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej
Okres	od 25 października 1956; do 22 maja 1988
Poprzednik	Ernő Gerő
Następca	Károly Grósz
	Przewodniczący Rady Ministrów Węgierskiej Republiki Ludowej
Okres	od 4 listopada 1956; do 28 stycznia 1958
Przynależność polityczna	Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza
Poprzednik	Imre Nagy
Następca	Ferenc Münnich
Okres	od 13 września 1961; do 30 czerwca 1965
Przynależność polityczna	Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza
Poprzednik	Ferenc Münnich
Następca	Gyula Kállai
	Minister spraw wewnętrznych
Okres	od 5 sierpnia 1948; do 23 czerwca 1950
Przynależność polityczna	Węgierska Partia Pracujących
Poprzednik	László Rajk
Następca	Sándor Zöld
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

János Kádár, właśc. János József Csermanek (ur. 26 maja 1912 w Rijece, zm. 6 lipca 1989 w Budapeszcie) – sekretarz generalny KC Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej, sprawujący władzę na Węgrzech w latach 1956–1988.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w 1912 jako János József Csermanek^[1]. Jego rodzicami byli żołnierz János Krezinger i Borbála Csermanek, obydwoje pochodzenia chłopskiego. Para nie była małżeństwem, a po urodzeniu dziecka Borbála została osamotniona^[2]. W wieku czternastu lat ze względu na ciężką sytuację finansową rodziny János opuścił szkołę i rozpoczął pracę jako robotnik^[3]. Z marksizmem zetknął się po raz pierwszy w 1928 r., gdy przeczytał jedną z prac Friedricha Engelsa. We wrześniu 1930 współorganizował strajk robotniczy. Manifestacja została rozbita przez rząd, a wielu jego towarzyszy zostało aresztowanych. W trakcie trwania wielkiego kryzysu stracił pracę^[4] i po raz pierwszy nawiązał kontakt z nielegalną Komunistyczną Partią Węgier, do której dołączył w 1931. W czerwcu 1931 wstąpił do Komunistycznego Stowarzyszenia Młodych Robotników. Jako członek młodzieżowej komórki imienia Jakowa Swierdłowa przyjął pseudonim János Barna^[5]. W lipcu tego samego roku wraz z kilkoma innymi komunistami został aresztowany przez policję i pobity. Po wypuszczeniu na wolność został poddany inwigilacji przez policję. W maju 1933 został członkiem komitetu komunistycznej młodzieżówki w Budapeszcie. Partia zaoferowała mu wówczas studia na Uniwersytecie Lenina w Moskwie, ten jednak odmówił, twierdząc, że nie chce opuszczać rodziny^[6]. W dalszym ciągu żył w ubóstwie. Do więzienia trafił jeszcze kilkukrotnie. W trakcie odbywania jednego z wyroków poznał Mátyása Rákosiego. Rákosi będący byłym komisarzem Węgierskiej Republiki Rad stał się w okresie międzywojennym jednym z najbardziej znanych węgierskich więźniów politycznych. Obydwaj działacze zaprzyjaźnili się. Pod koniec lat 30. w obliczu faktycznego rozbicia ruchu komunistycznego wraz z kilkoma znajomymi János dołączył do Węgierskiej Partii Socjaldemokratycznej, pozostając jednak zwolennikiem ideologii komunistycznej^[7].

Czasy II wojny światowej

W maju 1942 został członkiem nowo powstałego Komitetu Centralnego partii komunistycznej. Szybko awansował do Sekretariatu^[8]. Po masowych zatrzymaniach członków partii został pierwszym sekretarzem^[9]. W czerwcu 1943 w miejsce partii komunistycznej utworzył mniej radykalną Partię Pokoju^[10], co zostało poddane krytyce przez węgierskich działaczy komunistycznych przebywających w Moskwie, w tym przez Rákosiego^[11]. Po rozpoczęciu okupacji hitlerowskiej w 1944 został jednym z przywódców i organizatorów ruchu oporu. Skontaktował się z przywódcą partyzantki jugosłowiańskiej Josipem Broz Tito, którego poprosił o pomoc w formowaniu partyzantki^[12]. W końcowej fazie wojny został aresztowany pod fałszywym nazwiskiem, nie został zidentyfikowany. Kiedy skazany został na karę więzienia, zbiegł i powrócił do Budapesztu^[13]. Na miejscu stanął na czele Komitetu Wojskowego partii^[14].

Okres powojenny

Po wojnie przyjął nazwisko János Kádár – jedno ze swoich konspiracyjnych nazwisk okresu okupacji hitlerowskiej^[14]. Na stanowisku sekretarza generalnego partii zastąpił go przybyły z ZSRR Rákosi^[15]. W 1946 został zastępcą sekretarza generalnego^[16], a w latach 1948–1950 był ministrem spraw wewnętrznych. Odgrywał ważną rolę w utworzeniu Węgierskiej Partii Pracujących^[17]. W latach 1951–1954 więziony i torturowany jako domniemany zwolennik Tito i współpracownik kilku wywiadów. Skazany został na dożywotnie więzienie^[18]. Po zwolnieniu z więzienia na drugorzędnych stanowiskach partyjnych^[19].

Od lipca 1956 po zmianie I sekretarza ponownie w centralnych władzach partii – Biurze Politycznym i Komitecie Centralnym. Podczas powstania węgierskiego w 1956 wicepremier i minister w rządzie, którym kierował premier Imre Nagy oraz przewodniczący nowej partii, utworzonej w miejsce rozwiązanej Węgierskiej Partii Pracujących. 1 listopada Kádár, razem z Ferencem Munnichem, poleciał do Moskwy. Tam dowiedział się, że władze radzieckie podjęły decyzję o powstrzymaniu powstania i że albo stanie na czele nowego rządu albo zastąpi go Mátyás Rákosi. Po interwencji zbrojnej Armii Radzieckiej został premierem utworzonego w Szolnoku „Rewolucyjnego Rządu Robotniczo-Chłopskiego”. 7 listopada 1956 przybył wraz z rządem do Budapesztu i przejął władzę^[20].

Rządy

Początkowo jego rządy charakteryzowały ostre represje wobec uczestników powstania, stopniowo jednak liberalizował swoją politykę, zwłaszcza w zakresie gospodarki – później także w sferze politycznej. Polityka ta, określana potocznie jako „gulaszowy komunizm” („gulasz-komunizm”^[21]), podniosła na stosunkowo wysoki poziom standard życia (jak na kraj bloku wschodniego) i przyniosła mu spory autorytet i popularność wśród Węgrów. Ogłosił amnestię, w ramach której z więzień wyszli więźniowie polityczni oraz uczestnicy powstania z 1956 roku^[22]. W 1966 Komitet Centralny zatwierdził wprowadzający elementy wolnego rynku Nowy Mechanizm Ekonomiczny (węg. új gazdasági mechanizmus), który rozluźnił restrykcje związane z handlem międzynarodowym, dał ograniczoną wolność pracującym w handlu i pozwolił ograniczonej liczbie ludzi działać w sektorze usług^[23]. Szczególny okres liberalizacji przypadł na czas, gdy premierem kraju był Jenő Fock. Okres ten uważany jest za jeden z najbardziej wolnorynkowych w historii państw członkowskich Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej^[24]^[25].

W 1972 został odznaczony Orderem Lenina^[26], a w 1987 Orderem Rewolucji Październikowej (ZSRR)^[27].

Koniec kariery politycznej

W maju 1988 został usunięty ze stanowiska sekretarza KC MSZMP przez Miklósa Németha, który rozpoczął na Węgrzech proces transformacji ustrojowej^[28].

Przypisy

↑ Gough 2006, s. 2.
↑ Gough 2006, s. 1.
↑ Gough 2006, s. 8.
↑ Gough 2006, s. 10.
↑ Gough 2006, s. 11.
↑ Gough 2006, s. 12.
↑ Gough 2006, s. 14.
↑ Gough 2006, s. 19.
↑ Gough 2006, s. 20.
↑ Gough 2006, s. 20–21.
↑ Gough 2006, s. 21.
↑ Gough 2006, s. 22–23.
↑ Gough 2006, s. 23.
↑ ^a ^b Gough 2006, s. 25.
↑ Gough 2006, s. 27.
↑ Gough 2006, s. 28.
↑ Gough 2006, s. 34.
↑ Gough 2006, s. 50–51.
↑ Gough 2006, s. 55.
↑ Lendvai, Paul (2003). The Hungarians: 1000 Years of Victory in Defeat. Princeton: Princeton University Press. s. 463. ISBN 0-691-11406-4.
↑ Bernd Jordan, Aleksander Lenz, Księga 100 polityków stulecia, tłum. A. Sąpoliński, wyd. Interart, Warszawa 1997, ISBN 83-7060-508-7.
↑ Kadarism – Is it Here to Stay?. [dostęp 2012-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-14)].
↑ Gale Stokes, The Walls Came Tumbling Down: The Collapse of Communism in Eastern Europe, Oxford 1993.
↑ Balassa, Bela. The Economic Reform in Hungary. Economica, New Series, Vol. 37, No. 145. (1970), s. 1–22.
↑ Granick, David. The Hungarian Economic Reform. World Politics, Vol. 25, No. 3. (1973), s. 414–429.
↑ J. Kadar odznaczony Orderem Lenina. „Nowiny”, s. 1–2, nr 330 z 28 listopada 1972.
↑ Wysokie odznaczenia dla Janosa Kadara i Ericha Honeckera /w/ "Trybuna Robotnicza", nr 256, 2 listopada 1987, s. 5
↑ Nowy Leksykon PWN, AndrzejA. Dyczkowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 1152, ISBN 83-01-12490-3, OCLC 169994460 .

Bibliografia

RogerR. Gough RogerR., A Good Comrade: János Kádár, communism and Hungary, London: I.B. Tauris, 2006, s. 323, ISBN 1-84511-058-7, OCLC 60838352 .
G. H. Heinrich: Hungary: Politics, Economics and Society, 1986
Bernd Jordan, Aleksander Lenz: Księga 100 polityków stulecia, Interart Warszawa 1997, ISBN 83-7060-508-7.
Janos Kadar: Socialism and Democracy in Hungary, Budapeszt 1984
F. A. Vali: Rift and Revolt in Hungary, Cambridge, Mass. 1961

Linki zewnętrzne

Johanna Granville: Pierwszy Domino The First Domino: International Decision Making During the Hungarian Crisis of 1956, Texas A & M University Press 2004, ISBN 1-58544-298-4.

[1] Gough 2006, s. 2.

[2] Gough 2006, s. 1.

[3] Gough 2006, s. 8.

[4] Gough 2006, s. 10.

[5] Gough 2006, s. 11.

[6] Gough 2006, s. 12.

[7] Gough 2006, s. 14.

[8] Gough 2006, s. 19.

[9] Gough 2006, s. 20.

[10] Gough 2006, s. 20–21.

[11] Gough 2006, s. 21.

[12] Gough 2006, s. 22–23.

[13] Gough 2006, s. 23.

[GOU25-14] Gough 2006, s. 25.

[15] Gough 2006, s. 27.

[16] Gough 2006, s. 28.

[17] Gough 2006, s. 34.

[18] Gough 2006, s. 50–51.

[19] Gough 2006, s. 55.

[20] Lendvai, Paul (2003). The Hungarians: 1000 Years of Victory in Defeat. Princeton: Princeton University Press. s. 463. ISBN 0-691-11406-4.

[21] Bernd Jordan, Aleksander Lenz, Księga 100 polityków stulecia, tłum. A. Sąpoliński, wyd. Interart, Warszawa 1997, ISBN 83-7060-508-7.

[22] Kadarism – Is it Here to Stay?. [dostęp 2012-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-14)].

[a-23] Gale Stokes, The Walls Came Tumbling Down: The Collapse of Communism in Eastern Europe, Oxford 1993.

[24] Balassa, Bela. The Economic Reform in Hungary. Economica, New Series, Vol. 37, No. 145. (1970), s. 1–22.

[25] Granick, David. The Hungarian Economic Reform. World Politics, Vol. 25, No. 3. (1973), s. 414–429.

[26] J. Kadar odznaczony Orderem Lenina. „Nowiny”, s. 1–2, nr 330 z 28 listopada 1972.

[27] Wysokie odznaczenia dla Janosa Kadara i Ericha Honeckera /w/ "Trybuna Robotnicza", nr 256, 2 listopada 1987, s. 5

[28] Nowy Leksykon PWN, AndrzejA. Dyczkowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 1152, ISBN 83-01-12490-3, OCLC 169994460 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

PROFILPELAJAR.COM

János Kádár

Życiorys

Wczesne lata

Czasy II wojny światowej

Okres powojenny

Rządy

Koniec kariery politycznej

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Baling-baling pesawat

Mardison Mahyuddin

Brindisi Sport 1975-1976

Allegheny Airlines Flight 485

Bettendorf (Francia)

Ираклеониты

Cyril Ramaphosa

The Adventures of Pinocchio (1996 film)

Pero Afán de Ribera y Gómez

هيرغليفية

Gran Premio motociclistico d'Aragona 2016

USC Shoah Foundation

Dimensione

Flora and fauna of Cornwall

Bassma Kodmani

Eparki Agung Ahvaz

Macrosiphum euphorbiae

Edie Falco

Ahmet Zenbilci

安来市