John Goodricke (astronom)

John Goodricke
Ilustracja
John Goodricke - portret pędzla Jamesa Scoulera
Data i miejsce urodzenia

17 września 1764
Groningen, Holandia

Data i miejsce śmierci

20 kwietnia 1786
York, Anglia

Zawód, zajęcie

astronom

Odznaczenia

John Goodricke (ur. 17 września 1764 w Groningen, Holandia, zm. 20 kwietnia 1786 w Yorku, Anglia) – angielski astronom, który jako pierwszy zauważył, że niektóre z gwiazd zmiennych są okresowe oraz podał dokładne wyjaśnienie tej zmienności[1]. Laureat Medalu Copleya[2].

Życiorys

Urodził się w Groningen jako syn brytyjskiego dyplomaty Johna Goodricke i Holenderki. W wieku pięciu lat zachorował na szkarlatynę i ogłuchł. Rodzice zadbali, aby odebrał edukację w szkole dla głuchych w Edynburgu. Uczył się na tyle dobrze, że mógł studiować w Warrington Academy niedaleko Yorku, gdzie zainteresował się astronomią. W 1781 roku, po zakończeniu trzyletniej edukacji w tej szkole, powrócił do Yorku[3]. Obserwacje astronomiczne prowadził ze swoim sąsiadem, astronomem Edwardem Pigottem[3]. 6 kwietnia 1786 roku został członkiem Towarzystwa Królewskiego (Royal Society)[3]. Wkrótce potem zmarł, prawdopodobnie na zapalenie płuc[4], którego nabawił się podczas swoich nocnych obserwacji[3].

Osiągnięcia

12 listopada 1782 roku, jako zaledwie osiemnastolatek, odnotował w swoim dzienniku odkrycie zmienności Algola – zauważył, że jest ona bardzo regularna. Jasność tej gwiazdy utrzymywała się w okolicach 2,1m, jednak co 2,867 dnia spadała nagle do swojej minimalnej jasności 3,3m.
W 1783 roku zdał relację ze swoich obserwacji londyńskiemu Towarzystwu Królewskiemu. Zaproponował dwa różne wyjaśnienia niecodziennego zachowania gwiazdy: Algol albo był czasowo zasłaniany przez inny, ciemny obiekt, albo obracał się i miał na powierzchni ciemną plamę. Pierwsza z teorii okazała się prawdziwa.

W 1784 roku stwierdził zmienność drugiej gwiazdy, oznaczanej jako delta (δ) Cephei. Oszacował okres jej zmienności na 128 godzin i 45 minut, czyli 5,36634 dnia. Jasność zmienia się w granicach 3,6 – 4,4 m.

Nagroda i upamiętnienie

Za swoje odkrycie w wieku 19 lat otrzymał od Towarzystwa Królewskiego Medal Copleya; według danych z 2021 roku, w tym czasie nadal pozostawał najmłodszym laureatem tej nagrody[5].

Na jego cześć nazwano planetoidę (3116) Goodricke[6].

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia Britannica-Ziemia i Wszechświat. T. 13. Poznań: Kurpisz, 2006, s. 49. ISBN 978-83-60563-25-0.
  2. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Award winners: Copley Medal (ang.), Royal Society [dostęp 2021-09-24].
  3. ↑ a b c d List of Fellows of the Royal Society 1660 – 2007 [online], Royal Society, 2007 [zarchiwizowane z adresu 2017-06-02] (ang.).
  4. ↑ John Goodricke The Discovery of the Occultating Variable Stars. 2003. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-22)]. (ang.).
  5. ↑ Disability history month: John Goodricke the deaf astronomer. [w:] BBC News [on-line]. 2012-12-18. [dostęp 2016-04-20]. (ang.).
  6. ↑ Lutz D. Schmadel: Dictionary of Minor Planet Names. Springer, 2003, s. 257. ISBN 3-540-00238-3.

Bibliografia

  • Paul Murdin, Tajemnice Wszechświata, Krzysztof Bednarek (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, 2010, ISBN 978-83-7659-067-7, OCLC 751553737.
Laureaci Medalu Copleya (XVIII wiek)