Jardang

Jardangi w Kotlinie Cajdamskiej, Chiny.
Nietypowy jardang na pustyni Lut w Iranie.

Jardang – forma ukształtowania powierzchni Ziemi występująca na pustynnych obszarach na całym świecie; ostry grzbiet oddzielający bruzdy korazyjne. Główną rolę w jego tworzeniu odgrywają procesy korazji i deflacji[1].

Nazwa

Termin wywodzi się, według różnych źródeł, z języka tureckiego[2] lub języka ujgurskiego[3] (słowo jar oznacza ostrą krawędź skalną)[4]. Po raz pierwszy tej nazwy użył szwedzki geograf Sven Hedin (1903), opisując formy skalne występujące nieopodal jeziora Lob-nor w zachodnich Chinach[5].

Charakterystyka

Jardangi mają zazwyczaj do 100 m długości i kilku, kilkunastu metrów wysokości. Zdarzają się jednak takie o długości nawet ponad 1000 m i wysokości 200 m[6]. Ich szczyty są najczęściej spłaszczone, zaś ściany strome (czasami podcięte). Zazwyczaj można je zobaczyć w gromadach i są położone równolegle do siebie, i zgodnie z kierunkiem wiejącego wiatru (jardangi występują na tych obszarach, na których wiatr ma swój jeden stały kierunek)[1][4].

Jardangi dzieli się na mikrojardangi, mezojardangi i megajardangi. Mikrojardangi są małymi tworami, najmniejsze mają ledwie kilka centymetrów wielkości. Według Svena Hedina, klasyczne jardangi osiągają wielkość kilku, kilkunastu metrów; takie rozmiary mają właśnie mezojardangi. Megajardangi mogą ciągnąć się kilometrami, a ich wysokość dochodzi nawet do 200 metrów[7].

Utwory te są zbudowane z mało odpornych na procesy destrukcyjne osadów (najczęściej są to słabo skonsolidowane pyły, piaski czy iły pochodzenia rzecznego, jeziornego lub eolicznego)[1].

Występowanie

Jardangi zlokalizowane są na terenach pustynnych, np. na pustyni Namib czy na Saharze. Licznie występują również w Azji, np. na pustyni Lut w Iranie czy na pustyniach Arabii Saudyjskiej[8][9]. Można je też spotkać w obu Amerykach, Australii[7], a także w Europie (np. w Hiszpanii)[10]. Mezojardangi licznie występują w Czadzie, Mali, Algierii i Egipcie[7]. Megajardangi można znaleźć m.in. na pustyni Lut czy w górach Tibesti[1].

Obecność jardangów stwierdzono także na Marsie[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Procesy i formy eoliczne. W: Piotr Migoń: Geomorfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 362. ISBN 978-83-01-15979-5.
  2. ↑ a b Featured images for September 2008: Yardangs on Earth and Mars. psi.edu. [dostęp 2015-07-27]. (ang.).
  3. ↑ Stanisław Pietkiewicz, Stefan Żmuda: Słownik poje̜ć geograficznych. Wiedza Powszechna, 1973, s. 182. [dostęp 2015-07-27].
  4. ↑ a b Procesy i formy eoliczne. W: Piotr Migoń: Geomorfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 361. ISBN 978-83-01-15979-5.
  5. ↑ Richard Chorley, Robert Percy Beckinsale: The History of the Study of Landforms: Quaternary and recent processes and forms (1890-1965) and the mid-century revolutions. Geological Society of London, 1964, s. 776. ISBN 978-1-86239-249-6. [dostęp 2015-07-27].
  6. ↑ Działalność wiatru. W: Włodzimierz Mizerski: Geologia dynamiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 214. ISBN 978-83-01-17688-4.
  7. ↑ a b c Ronald Cooke, Andrew Warren, Andrew Goudie: Desert Geomorphology. CRC Press, 2006, s. 296. ISBN 978-0-203-02059-3. [dostęp 2015-07-29].
  8. ↑ Andrew Goudie, Nicholas J. Middleton: Desert Dust in the Global System. Springer Science & Business Media, 2006, s. 43. ISBN 978-3-540-32355-6. [dostęp 2015-07-27].
  9. ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska, Bartłomiej Kaczorowski: Nowa encyklopedia powsczechna PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 383-384. ISBN 978-83-01-14186-8. [dostęp 2015-07-27].
  10. ↑ Francisco Gutiérrez, Mateo Gutiérrez: Landscapes and Landforms of Spain. Springer Science & Business, 2014, s. 150. ISBN 978-94-017-8628-7. [dostęp 2015-07-29].

Read other articles:

USA-245

USA-245 atau NRO Launch 65 (NROL-65) adalah sebuah satelit pengintaian Amerika Serikat yang dioperasikan oleh National Reconnaissance Office. Diluncurkan pada Agustus 2013, itu adalah satelit pengintai KH-11 yang terakhir, dan pesawat ruang angkasa terakhir yang akan diluncurkan dalam program Keyhole. Referensi Graham, William (28 August 2013). ULA Delta IV-H launches with NROL-65. NASASpaceflight.com. Retrieved 28 August 2013.

 

Miss Earth 2021

Miss Earth 2021Logo Miss Earth.Tanggal21 November 2021TempatDilangsungkan secara virtual liveTemaColors of The EarthPembawa acaraJames DeakinKaren IbascoPeserta89Finalis/Semifinalis20DebutGambiaIranLaosNigerTidak tampilBurkina FasoKosta RikaEkuadorFinlandiaJermanIslandiaGuyanaJamaikaMoldovaPakistanPolandiaSierra LeoneBritania RayaUruguayKepulauan Virgin ASTampil kembaliBelizeBotswanaBulgariaKrimeaKubaRepublik CekoInggrisEtiopiaIrakKirgistanLatviaMalaysiaNepalRwandaSwissUkrainaP...

 

SMA Negeri 12 Medan

SMA Negeri 12 MedanInformasiDidirikan1979JenisSekolah NegeriAkreditasiA [1]Nomor Statistik Sekolah30.1.07.60.06.052Nomor Pokok Sekolah Nasional10210876Kepala SekolahDra. Ade Melinda Banjarnahor, M.SiJurusan atau peminatanIPA dan IPSRentang kelasX, XI IPA, XI IPS, XII IPA, XII IPSKurikulumKurikulum Tingkat Satuan Pendidikan‎NEM terendah8,94 Jalur Nilai UN 2014 (70% daya tampung)'AlamatLokasiJl. Cempaka No. 75, Medan, Sumatera Utara, IndonesiaTel./Faks.061-8455904Situs web[2...

Communauto

Canadian carsharing company This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Communauto – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2015) (Learn how and when to remove this template message) CommunautoCompany typePrivateIndustryCar sharingFounded1994 (1994)Headquarters346 Waverley St, Ottawa, Ontario, CanadaArea servedQuebec: Montreal, Queb...

 

Stephen J. Hay

This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Stephen J. Hay – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (November 2023)American politician Stephen John Hay30th Mayor of DallasIn office1907–1911Preceded byCurtis P. SmithSucceeded byW. M. Holland Personal detailsBorn(1864-10-05)October 5, ...

 

argiope amoena

Argiope amoena Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Arthropoda Kelas: Arachnida Ordo: Araneae Famili: Araneidae Genus: Argiope Spesies: Argiope amoena Nama binomial Argiope amoenaL Koch, 1878 Argiope amoena adalah spesies laba-laba yang tergolong famili Araneidae. Spesies ini juga merupakan bagian dari genus Argiope dan ordo Araneae. Nama ilmiah dari spesies ini pertama kali diterbitkan pada tahun 1878 oleh L Koch. Laba-laba ini biasanya banyak ditemui di Cina, Korea, Taiwan, Japang....

Shukri al-Quwatli

President of Syria (1891–1967) Shukri al-Quwatliشكري القوّتلي8th President of SyriaIn office17 August 1943 – 30 May 1949Preceded byAta al-AyyubiSucceeded byHusni al-Za'im (Military Rule)In office6 September 1955 – 22 February 1958Preceded byHashim al-AtassiSucceeded byGamal Abdel Nasser (United Arab Republic) Personal detailsBorn6 May 1891Damascus, Syria Vilayet, Ottoman EmpireDied30 June 1967 (age 76)Beirut, LebanonPolitical partyNational Bloc (until 1947)...

 

Grammy Award for Best Jazz Instrumental Album

Annual music award Grammy Award for Best Jazz Instrumental AlbumAwarded forquality instrumental jazz albumsCountryUnited StatesPresented byNational Academy of Recording Arts and SciencesFirst awarded1959Currently held byTerri Lyne Carrington, Kris Davis, Linda May Han Oh, Nicholas Payton, and Matthew Stevens – New Standards Vol. 1 (2023)Websitegrammy.com The Grammy Award for Best Jazz Instrumental Album is an award that was first presented in 1959. History From 1959 to 2011, the Award was c...

 

Liev Schreiber

American actor (born 1967) Liev SchreiberSchreiber in 2018BornIsaac Liev Schreiber (1967-10-04) October 4, 1967 (age 56)San Francisco, California, U.S.EducationHampshire College (BA)Yale University (MFA)OccupationsActordirectorscreenwriterproducerYears active1992–presentSpouse Taylor Neisen ​(m. 2023)​PartnersNaomi Watts (2005–2016)Children3RelativesPablo Schreiber (half–brother) Isaac Liev Schreiber (/ˈliːɛv ˈʃraɪbər/ LEE-ev SHRY-bər; born...

2013–14 Segunda División

83rd season of the second-tier football league in Spain Football league seasonSegunda DivisiónSeason2013–2014ChampionsEibarPromotedEibarDeportivo La CoruñaCórdobaRelegatedMurciaRM CastillaJaénHérculesMatches played468Goals scored1,085 (2.32 per match)Top goalscorer Borja Viguera(25 goals)Biggest home winEibar 6–0 RM Castilla(17 November 2013)Girona 6–0 Lugo(16 February 2014)Biggest away winTenerife 0–4 Alcorcón(18 January 2014)Sabadell 0–4 Alavés(8 February 2014)Highest ...

 

Russell Wilson

American football player (born 1988)This article is about the American football player. For other people with the same name, see Russell Wilson (disambiguation). American football player Russell WilsonWilson with the Denver Broncos in 2022No. 3 – Pittsburgh SteelersPosition:QuarterbackPersonal informationBorn: (1988-11-29) November 29, 1988 (age 35)Cincinnati, Ohio, U.S.Height:5 ft 11 in (1.80 m)Weight:215 lb (98 kg)Career informationHigh school:Collegiate Scho...

 

Albania–Spain relations

Bilateral relationsAlbanian–Spanish relations Spain Albania Formal relations between Albania and Spain were established in 1986. Albania has an embassy in Madrid, and Spain has an embassy in Tirana. The countries are both members of the North Atlantic Treaty Organization, the Organization for Security and Co-operation in Europe, and the Union for the Mediterranean. Spain does not recognize Kosovo as a sovereign state, which has led Albania to distance itself. Spain is neutral on Albania's E...

Северный морской котик

Северный морской котик Самец Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:Синапси...

 

Zagwe dynasty

Kingdom in northern Ethiopia and Eritrea (1137–1270) Zagwe dynastyዛጔ መንግሥት (Amharic)1137–1270Christian territories during the Zagwe Dynasty circa 1200 ADCapitalLalibela[1]Common languages Agaw Amharic[2] Ge'ez[3] Tigrinya[4] Religion Ethiopian Orthodox Tewahedo (official)[5]Demonym(s)Ethiopian HabeshaGovernmentMonarchyKing • early 12th century Mara Takla Haymanot• 13th century Yetbarak History • ...

 

Theodore Schultz

American economist Theodore Schulz redirects here. For the golfer, see Ted Schulz. Theodore SchultzBorn(1902-04-30)April 30, 1902Arlington, South Dakota, U.S.Died26 February 1998(1998-02-26) (aged 95)Evanston, Illinois, U.S.EducationSouth Dakota State UniversityUniversity of Wisconsin-MadisonAcademic careerInstitutionIowa State UniversityUniversity of ChicagoFieldAgricultural economicsSchool ortraditionChicago school of economicsAwardsNobel Memorial Prize in Economic Sciences (1979)...

2020年夏季奧林匹克運動會波蘭代表團

2020年夏季奥林匹克运动会波兰代表團波兰国旗IOC編碼POLNOC波蘭奧林匹克委員會網站olimpijski.pl（英文）（波兰文）2020年夏季奥林匹克运动会（東京）2021年7月23日至8月8日（受2019冠状病毒病疫情影响推迟，但仍保留原定名称）運動員206參賽項目24个大项旗手开幕式：帕维尔·科热尼奥夫斯基（游泳）和马娅·沃什乔夫斯卡（自行车）[1]闭幕式：卡罗利娜·纳亚（皮划艇）&#...

 

Філософія

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

 

Densha de Go!

Densha de Go!Tipeseri permainan video Versi pertama1996 (1996)GenreSimulator kereta apiLisensiBerhak cipta dengan perluasan kepada pihak ketiga dalam kasus BVE Trainsim; antarmuka Densha de Go! diadopsi oleh Railfan.BahasaJepang Daftar bahasa Jepang, Inggris Karakteristik teknisPlatformWindows Informasi pengembangPengembangTaito, Unbalance (khusus PC), Ongakukan (bekerja sama dengan Taito), Square Enix, GreePenyuntingTaito Informasi tambahanSitus webLihat Pranala luar Sunting di Wikidata...

Nick Santino (musisi)

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Desember 2022. Nick SantinoSantino, 2010Informasi latar belakangNama lahirNicholas Bernard SantinoNama lainNick Santino & the Northern WindLahir28 Juli 1988 (umur 35)Braintree, Massachusetts, ASGenreAlternative rock, pop rock, indie rock, pop punk, countryP...

 

1996 Republican Party presidential primaries

1996 Republican Party presidential primaries ← 1992 January 29 to June 4, 1996 2000 →   Candidate Bob Dole Pat Buchanan Steve Forbes Home state Kansas Virginia New Jersey Delegate count 1,437 101 51 Contests won 46 4 2 Popular vote 9,024,742 3,184,943 1,751,187 Percentage 58.8% 20.8% 11.4% Gold denotes a state won by Pat Buchanan. Green denotes a state won by Steve Forbes. Purple denotes a state won by Bob Dole. Gray denotes a territory that did...