Janusz Durko

Janusz Durko ok. 1960 roku
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1915 Warszawa
Data i miejsce śmierci	6 września 2017 Warszawa
Dyrektor Muzeum Historycznego m.st. Warszawy
Okres	od 1951 do 2004
Małżonek	Janina Durko
Następca	Joanna Bojarska-Syrek
Kierownik Centralnego Archiwum KC PZPR
Okres	od 1971 do 1981
Poprzednik	jednostka powołana
Następca	Bronisław Syzdek
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Janusz Durko (ur. 23 lutego 1915 w Warszawie, zm. 6 września 2017 tamże^[1]) – polski historyk, profesor nauk humanistycznych, archiwista i muzeolog. Autor licznych publikacji o Warszawie i o historii polskiego ruchu robotniczego. W latach 1951–2003 dyrektor Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (1989).

Był synem Jana i Janiny^[2] (rodzina o tradycjach lewicowych, PPS-owskich). W 1934 ukończył Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie. W latach 1934–1938 studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim. Uczeń Władysława Tomkiewicza i Wacława Tokarza. W czasie funkcjonowania getta ławkowego, siadał w ławkach przeznaczonych dla Żydów na znak solidarności z nimi^[3]. Obronił pracę magisterską Stanowisko Gdańska w czasie wojny polsko-szwedzkiej 1623–1629. Zawarł związek małżeński z Janiną Pikulińską^[3].

W czasie niemieckiej okupacji pracował jako sekretarz i członek zarządu Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego w Warszawie, gdzie zatrudnionych było wielu Żydów z tzw. „aryjskimi” papierami. Od jesieni 1942 do wybuchu powstania warszawskiego w mieszkaniu Janiny i Janusza Durków schronienie znalazło około 20 osób – uciekinierów z getta. Małżeństwo organizowało dla nich kryjówki w przypadku niebezpieczeństwa donosu ze strony sąsiadów^[3].

W 1948 obronił pracę doktorską Początki ruchu socjalistycznego w Królestwie Polskim. W 1955 otrzymał tytuł docenta. Od 1945 był pracownikiem naukowym Instytutu Pamięci Narodowej i Instytutu Historii Najnowszej. W latach 1947–1951 wykładał w Akademii Nauk Politycznych. Od 1951 pracował w Wydziale Historii Partii/Zakładzie Historii Partii przy KC PZPR, gdzie kierował tamtejszym archiwum i był wicedyrektorem. Od 1971 do 1981 pracował w Centralnym Archiwum PZPR, którego był kierownikiem. W latach 1951–2003 był dyrektorem Muzeum Historycznego m.st. Warszawy^[4].

Na wniosek Ocalonych Instytut Jad Waszem nadał w 1989 państwu Durko tytuł „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”^[5].

Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera G-tuje-34)^[6].

Członek Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa. Współzałożyciel i członek Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. Odznaczony ponad 30 odznaczeniami polskimi i zagranicznymi za zasługi dla kultury^[5].

• 1962 - Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”^[7]
• 1969 - Order Sztandaru Pracy II klasy^[8]
• 2001 – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski^[9]
• 2002 – Odznaka „Zasłużony dla Warszawy”^[10]
• 2006 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[11]
• 2008 – Medal im. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego^[12][13]

• Historia Polski XIX i XX w.. Skrypt, oprac. na podstawie notatek stenograficznych z wykładów Jabłońskiego i Durki, Warszawa: Wyd. Bratniej Pomocy Studentów Akademii Nauk Politycznych 1948.
• Historia Polski XIX i XX wieku: na podstawie stenogramu z wykładów wygłosz. w r. akad. 1949/50. Cz. 1, Warszawa: Akademia Nauk Politycznych. Zakład Wydawnictw 1950.
• Pod sztandarem bratniej przyjaźni. Zbiór materiałów i dokumentów o wspólnej walce wyzwoleńczej i nierozerwalnej przyjaźni ludu polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, red. odpowiedzialny Józef Kowalski, słowo wstępne Stefan Żółkiewski, oprac. J. Durko, Warszawa: Książka i Wiedza 1954.
• Wielki Proletariat, pod red. Bronisława Krauzego i Janusza Durko, ze wstępem B. Krauzego, Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa” 1954.
• Bibliografia Warszawy, t. 1: Druki zwarte, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1958.
• Bolesław Limanowski, Pamiętniki, t.2-4, oprac. Janusz Durko, Warszawa: Książka i Wiedza 1958-1973.
• Wystawa w 130-tą rocznicę Powstania Listopadowego : (ze zbiorów Ludwika Gocla), Warszawa: Muzeum Historyczne m. st. Warszawy 1960.
• Bibliografia Warszawy, t. 2: Wydawnictwa ciągłe 1944-1954, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1964.
• Warszawskie muzea, teksty: J. Durko i A. Zalewska, Warszawa: PPUTW „Wisła” 1964.
• W pracy i w walce. Wspomnienia robotników warszawskich z przełomu XIX i XX wieku, oprac. Janusz Durko, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970.
• Bibliografia Warszawy, t. 3: Wydawnictwa ciągłe 1864-1903, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1971.
• Muzea skansenowskie w Polsce, red. Janusz Durko, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1972.
• Bibliografia Warszawy, t. 4: Wydawnictwa ciągłe 1904-1918, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973.
• Warszawa w malarstwie 1944-1974 w zbiorach Muzeum Historycznego. Katalog wystawy lipiec-sierpień 1974, autorzy tekstów: Janusz Durko, Krystyna Liszewska, oprac. wystawy i katalogu Krystyna Liszewska, Warszawa: Muzeum Historyczne m. st. Warszawy 1974.
• Julian Marchlewski, Listy do żony i córki, słowo wiążące Zofia Marchlewska, oprac. Bożena Wróblewska, wstęp Janusz Durko, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975.
• Bibliografia Warszawy, t. 5: Wydawnictwa ciągłe 1919-1928, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1977.
• Warszawa. Jej dzieje i kultura, oprac. Zofia Baranowicz, red. naukowa: Aleksander Gieysztor, Janusz Durko, Warszawa: Wydawnictwo Arkady 1980.
• Bibliografia Warszawy, t. 6: Wydawnictwa ciągłe: 1929-1939. Wojna i okupacja 1939-1944, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1984.
• Muzeum Historyczne m. st. Warszawy (1936-1986), „Kronika Warszawy” 18 (1987), nr 3/4, s. 35-58.
• Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego, pod red. Janusza Durko, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989.
• Bibliografia Warszawy, t. 7: Wydawnictwa ciągłe 1795-1863, red. Janusz Durko, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1992.
• Lata pięćdziesiąte, „Alamanach Muzealny” 1 (1997), s. 347-358
• Album warszawski. Obraz miasta w zbiorach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy = Warschauer Album. Das Bild der Stadt nach den Sammlungen im Historischen Museum der Hauptstadt Warschau, red. Janusz Durko, Warszawa: Muzeum Historyczne m. st. Warszawy - Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk 2000.
• Cmentarz Powązkowski w Warszawie, red. Janusz Durko, Wojciech Fijałkowski, Hanna Szwankowska, Warszawa: Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa 2002.
• Maria i Andrzej Szypowscy, Gdy wchodzisz na Stare Miasto... Stare Miasto w Warszawie, stolicy Polski, konsultacja nauk. Janusz Durko, Jerzy Pikulik, Andrzej Rottermund, Warszawa: Fundacja Artibus 2005.
• Bibliografia Warszawy: wydawnictwa ciągłe 1955-1970, red. nauk. Janusz Durko, Warszawa: Muzeum Historyczne m. st. Warszawy 2006.
• Instytut Pamięci Narodowej 1945-1950, „Rocznik Warszawski” 34 (2006), s. 191-213.
• Muzeum Warszawy i jego współtwórcy w mojej pamięci, 1951-2003, Warszawa: Muzeum Historyczne m. st. Warszawy 2008.
• Autor haseł w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego^[14].

• Stanisław Jankowski, Profesor Janusz Durko. W trzydziestolecie pracy naukowej, „Kronika Warszawy” 13 (1982), nr 2, s. 121-124.
• Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, s. 107, przyp. 75.
• Tomasz Siewierski, Komuniści i historycy. Polski ruch robotniczy w badaniach uczonych w PRL – wybrane aspekty [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury - ludzie - dokumentacja, red. Dariusz Magier, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 475.

• Historia pomocy - Rodzina Durko na stronie sprawiedliwi.org.pl
• Janusz Durko w katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL na stronie Instytutu Pamięci Narodowej