PROFILPELAJAR.COM

Józef Kurylak
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1942 ; Komarowice
Dziedzina sztuki	poezja
Epoka	współczesna literatura polska
	Ważne dzieła
	Ciemna głęboka woda bez Boga
	Cytaty w Wikicytatach

Józef Kurylak (ur. 20 maja 1942 w Komarowicach) – polski poeta i eseista, tajny współpracownik SB.

Życiorys

Urodził się w Komarowicach pod Dobromilem, jako syn Leona i Zofii. Po zakończeniu II wojny światowej i zmianie granic państwowych został, wraz z rodziną i innymi Polakami, przymusowo wysiedlony z rodzinnych stron i zamieszkał w Przemyślu. Jego ojciec pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej^[1].

W 1963 roku rozpoczął studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Studiował tam polonistykę. W 1964 roku studia porzucił ze względu na stan zdrowia^[1]. Dwa lata później powrócił na polonistykę, rozpoczynając studia na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studiów niczym szczególnym się nie wyróżniał, nie interesowała go gramatyka historyczna języka polskiego, stronił od polityki, interesował się tylko poezją^[2]. Studia przerwał w roku 1975, mając zaliczone tylko trzy lata^[3].

Wrócił do Przemyśla i pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Hucisku Nienadowskim^[4]. W latach 1978–1985 pracował w Oddziale Wojewódzkim Stowarzyszenia PAX^[5], a następnie w Archiwum Państwowym w Przemyślu^[6].

TW „X”

Ze względu na trudną sytuację materialną dał się zwerbować przez SB do współpracy i otrzymał pseudonim „X”. Werbunek został dokonany 27 sierpnia 1968 roku w Warszawie. Dostarczał informacje o nieformalnych grupach literackich^[7]. Przekazywane przez niego informacje miały niewielką wartość operacyjną, znaczna ich część miała charakter plotkarski, niektórymi nawet dezinformował bezpiekę. Ostatnie spotkanie TW „X” z oficerem prowadzącym miało miejsce w styczniu 1989 roku^[8].

Agenturalna przeszłość Kurylaka została ujawniona w 2011 roku przez Bohdana Urbankowskiego^[9].

Poeta

Publikował wiersze stale od 1960 roku^[10]. W 1990 zadebiutował samodzielnym tomikiem poezji – Ziemskie prochy, za który został nagrodzony Nagrodą im. Kazimiery Iłłakowiczówny, przyznawanej najlepszemu debiutowi roku^[9]. W roku następnym wydał kolejny tomik Jasno ciemno, który w 1992 roku otrzymał nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek^[11]. Jego wiersze były publikowane w rozmaitych czasopismach^[9].

Kurylak został członkiem SPP OW i polskiego PEN Clubu, znawcą twórczości i wydawcą tekstów Mieczysława Jastruna oraz Stanisława Grochowiaka. Przeciwnik poezji uprawianej przez Wisławę Szymborską^[12].

Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Do Józefa Kurylaka, opublikowany w tomiku poezji pt. Z żółtego metalu z 2000 roku^[13].

W swojej poezji wielokrotnie ustosunkowywał się do swojej przeszłości agenturalnej i oceniał ją surowo. W roku 2010 napisał:

Podziemia mojej natury – tajemne.
Możliwe, że czarna woda je wypełnia,
w której się pożerają potwory. Możliwe
że mieszkając w Weimarze w 1934 roku
byłbym wyznawcą mistyki Hitlera:
mam słabość do geniuszy mroku^[9].

Natomiast w roku 2012, gdy jego przeszłość agenturalna była już znana, napisał:

Ciemna woda stawu
ciemna głębsza w nocy
wie kiedy umrę
Zna moją
przeszłość
ciemną jak ona^[9].

Dzieła

Ziemskie prochy (1990)
Jasno ciemno (1991)
Kołatanie do bramy (1993)
Góra duchów (1995)
Dolina poetów nad Wiarem (1998)
Zmierzch jest doktorem filozofii (2001)
Tragedia zwierząt (2002)
Wojna tajemnic (2002)
Staw chorążego (2006)
Chłop i poeta (2008) (jako dodatek do czasopisma 'Topos')
Dziewczyna z uciętą głową (2010)
Ciemna głęboka woda bez Boga (2013) – finał Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” 2014^[14]
Thau (2018) - nominacja do Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” 2019^[15]

Przypisy

↑ ^a ^b Iwaczenko 2012 ↓, s. 187.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 187-188.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 202.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 203.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 209-212.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 212.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 191-193.
↑ Iwaczenko 2012 ↓, s. 194-214.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Iwaczenko 2012 ↓, s. 215.
↑ Ewa Głębicka, Polskie grupy literackie 1945-1989, wydanie II poszerzone, Wiedza Powszechna 2000, s. 351.
↑ Marzęcka 2011 ↓, s. 139.
↑ Marzęcka 2011 ↓, s. 138-139.
↑ Szuber 2000 ↓, s. 23.
↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K.I. Gałczyńskiego – finaliści. www.orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-04].
↑ Orfeusz - Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego - NOMINOWANI [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2019-05-02] .

Bibliografia

Dariusz Iwaczenko. Tajny współpracownik „X” : studium współpracy agenturalnej Józefa Kurylaka. „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”. Nr 1(10), s. 185-216, 2012.
Barbara Marzęcka: Kurylak Józef. W: Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Słownik biobibliograficzny. opracował zespół pod redakcją Alicji Szałagan. T. I. Warszawa: 2011, s. 138–139.
Janusz Szuber: Z żółtego metalu. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000, s. 23. ISBN 83-7188-341-2.