PROFILPELAJAR.COM

Józef Gitler-Barski
Data i miejsce urodzenia	3 marca 1898 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	28 maja 1990 ; Warszawa
	Sekretarz generalny Jointu
Okres	od 1945; do 1950
Przynależność polityczna	Frakcja Żydowska PPR, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
	Dyrektor Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca
Okres	od 1956; do 1967
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Otto Roubinek
Następca	Andrzej Karbowniczek
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Gitler-Barski^[1] (jid. יוסף גיטלער־בארסקי; ur. 3 marca 1898 w Warszawie, zm. 28 maja 1990 tamże) – działacz społeczności żydowskiej w Polsce, z wykształcenia ekonomista, sekretarz generalny Jointu w RP (1945–1950), dyrektor naczelny PKO (1950–1953). Wieloletni dyrektor Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca. Radny Stołecznej Rady Narodowej (1958–1961).

Życiorys

W młodości studiował na Uniwersytecie w Monachium. Podczas pobytu w Bawarii zaangażował się w działalność Związku Spartakusa, biorąc udział w wypadkach rewolucyjnych lat 1918–1919. W 1919 został aresztowany i wydalony do Polski. Podjął studia ekonomiczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej (1924–1928). Od 1922 sprawował kierownicze funkcje w Joincie oraz Centosie (Centrala Towarzystw Opieki nad Sierotami i Dziećmi Opuszczonymi). Działał w Związku Zawodowym Pracowników Handlowych i Biurowych. Zaangażował się w działalność w Komunistycznej Partii Polski, za co został aresztowany przez władze sanacyjne.

Podczas II wojny światowej od listopada 1940 do lutego 1943 przebywał w getcie warszawskim^[2]. W dzielnicy zamkniętej związał się z PPR. Kontynuował również współpracę z Centosem. W lutym 1943 wydostał się z getta wraz z żoną Celiną i córką Ireną na „stronę aryjską”^[2]. Od lipca 1943 do kwietnia 1945 wraz z rodziną był więziony w Bergen-Belsen, gdzie działał w Tajnym Komitecie Więźniów^[3].

Po wyzwoleniu obozu przez wojska alianckie w kwietniu 1945 wrócił do Polski^[3]. Zaangażował się w działalność społeczności żydowskiej jako działacz Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Sprawował odpowiedzialne funkcje w życiu społeczności żydowskiej, jak i na poziomie państwowym. Od 1945 do 1950 był sekretarzem generalnym Jointu, następnie zaś dyrektorem naczelnym PKO (1950–1952). W lutym 1953 został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa. Po wyjściu z więzienia objął funkcję wicedyrektora Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca, zaś w 1956 – dyrektora, którą pełnił do czasu przejścia na emeryturę w 1967. Za jego kadencji doszło do połączenia Zakładów Przemysłu Cukierniczego z Zakładami Syrena (d. Fabryka Czekolady Franciszek Fuchs i Synowie), podwoiła się również produkcja przemysłowa 22 Lipca^[4]. W kadencji 1958–1961 wykonywał mandat radnego Stołecznej Rady Narodowej^[5]. Działał jednocześnie w PZPR, zasiadając w Komitecie Ekonomicznym KW (Warszawskiego) i KC.

Publikował w Fołks Sztyme, gdzie pisał głównie na tematy ekonomiczne, a także w Biuletynie ŻIH oraz Bleter far geszychte. Zasiadał w Radzie Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego, wcześniej działał w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Był przewodniczącym, a następnie honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 1986 wydał książkę Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji, w której zebrano dotychczas publikowane przez niego artykuły, a także druki wcześniej niewydawane. Angażował się w działalność Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej (TWWP), zasiadając w jego władzach. Był również członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, a także działaczem Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa.

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946)^[6], Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960), Medalem 1000-lecia Państwa Polskiego (1965), a także odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1977).

Zmarł w Warszawie na zawał serca. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 8, rząd 1)^[7]^[8].

Życie prywatne

Żonaty z Celiną Gitler-Barską z d. Klinkowsztejn (1901–1990)^[9], mieli dwoje dzieci, w tym Irenę Landau^[10].

Przypisy

↑ W niektórych publikacjach Józef Gitler lub Józef Barski.
↑ ^a ^b Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 372. ISBN 83-01-08364-6.
↑ ^a ^b Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 373. ISBN 83-01-08364-6.
↑ W 1955 zakłady wyprodukowały 22 242 ton słodyczy, w 1960 – 26 861, zaś w 1965 – 42 166, z czego 25,6% przypadło jednak na Syrenę. Zob. Mieczysław Kozłowski, Dzieje firmy E. Wedel, Warszawa 1993, s. 70–72.
↑ Radni Warszawy, „Życie Warszawy”, nr 30 z 4 lutego 1958, s. 1.
↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 136.
↑ Grób Józefa Gitler-Barskiego w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
↑ „Życie Warszawy”, nr 129 z 5 czerwca 1990, s. 12 (nekrolog).
↑ „Fołks–Sztyme”, nr 23 z 8 czerwca 1990.
↑ Całą wojnę byłam świadoma, że mnie lada chwila zastrzelą. Teraz byle czego się nie boję. Wywiad z Ireną Landau | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-08-24] .

Bibliografia

August Grabski: Działalność komunistyczna wśród Żydów w Polsce (1944-1949). Warszawa: Trio, 2004, s. 75. ISBN 83-88542-87-7.
פֿאָלקס שטימע”, נישטא מער יוסף גיטלער־בארסקי”, nr 24, 15 czerwca 1990, s. 2
Maurycy Horn, Wstęp do książki: Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji, Warszawa 1986, s. 5–7.
Maurycy Horn, Pamięci Józefa Barskiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce”, nr 3–4 (155–156), lipiec-grudzień 1990, s. 209–210
Dlaczego i po co chcą zostać ojcami... miasta?, „Życie Warszawy”, nr 20 z 23 stycznia 1958, s. 1