Józef Bilewski

Józef Bilewski
Józef Baran
Ilustracja
kapitan artylerii kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia

4 marca 1899
Racławówka

Data i miejsce śmierci

16 lub 17 kwietnia 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1917–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

Akademia Wychowania Fizycznego

Stanowiska

kierownik oddziału cywilnego

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
obrona Lwowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 marca 1899
Racławówka

Data i miejsce śmierci

16 lub 17 kwietnia 1940
Katyń

Informacje klubowe
Klub

Resovia
Pogoń Lwów
AZS Poznań
CWKS Legia Warszawa

Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska
Mistrzostwa Polski
złoto 1922, 1926 pchnięcie kulą
złoto 1926, 1927, 1929 rzut dyskiem

Józef Bilewski[a], do 1938 Baran (ur. 4 marca 1899 w Racławówce, zm. 16 lub 17 kwietnia 1940 w Katyniu[3]) – kapitan artylerii Wojska Polskiego, lekkoatleta, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, olimpijczyk.

Rodzina

Był synem Tomasza Barana i Zofii z domu Gubernat. Miał trzech braci (Jana, Antoniego i Stanisława) oraz trzy siostry (Zofię, Marię i Annę). Wszyscy byli uzdolnieni sportowo. Jego żoną była Halina Maria z Witosławskich.

Służba wojskowa

W czasie I wojny światowej (od marca 1917 do 2 listopada 1918) służył w cesarskiej i królewskiej Armii. Początkowo w 17 pułku piechoty, a następnie w 56 pułku artylerii ciężkiej. W 1918 ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Ołomuńcu.

W listopadzie tego roku przyjęty został do Wojska Polskiego. Podczas wojny polsko-ukraińskiej w szeregach Pułku Piechoty Ziemi Rzeszowskiej wziął udział w obronie Lwowa. Po zakończeniu wojny z bolszewikami został przeniesiony do 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie. Od 1 sierpnia 1920 do 15 lutego 1921 ukończył II kurs zawodowy w Szkole Podchorążych Artylerii w Poznaniu, jednocześnie będąc instruktorem sportowym. Awansowany do stopnia podporucznika z dniem 1 marca 1921, pozostał w szkole. Po rozwiązaniu Szkoły Podchorążych Artylerii w grudniu 1921 i przeniesieniu jej kadry do nowo utworzonego Obozu Szkolnego Artylerii w Toruniu, pełnił tam również funkcję instruktora sportowego. W 1922 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym i Realnym w Toruniu i przeniesienie do 5 pułku artylerii polowej we Lwowie na stanowisko dowódcy baterii[1]. Na stopień porucznika awansował ze starszeństwem z 1 czerwca 1921[4]. W 1924 pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia Strzeleckiego Piechoty (Centralnej Szkole Strzelniczej). W latach 1925–1926 był słuchaczem kursu w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportów w Poznaniu. Po ukończeniu kursu kierował wychowaniem fizycznym w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. W kwietniu 1928 został przeniesiony do kadry oficerów artylerii z równoczesnym przydziałem do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu na stanowisko dowódcy kompanii szermierczej[5]. W następnym roku został przeniesiony do nowo powstałego Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, gdzie w 1932 ukończył kursy, a następnie pracował tam jako wykładowca lekkoatletyki i gier sportowych, zaś również w 1932 ukończył kurs gimnastycznych BRUKHLA w Ollerup (Dania). Ponadto wykładał na Wydziale Mechanicznym Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. E. Wawelberga i S. Rotwanda. Na stopień kapitana awansował ze starszeństwem z 1 stycznia 1932[6]. W marcu 1939 pełnił służbę w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie na stanowisku kierownika oddziału cywilnego[7].

Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym 24 sierpnia 1939 zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym udał się do Włodzimierza Wołyńskiego. Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, 20 września w nieznanych okolicznościach dostał się do sowieckiej niewoli. Trafił do obozu przejściowego w Szepietówce, a stamtąd do obozu w Kozielsku. 15 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[8]. 16 lub 17 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu i tam pogrzebany[8].

Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 1856[9]. Przy zwłokach Józefa Bilewskiego zostały odnalezione karty szczepień, wizytówki, fotografie[10].

Kariera sportowa

Był zawodnikiem Resovii[11], sekcji lekkoatletycznej Pogoni Lwów, AZS Poznań i CWKS Legia Warszawa. Dwukrotnym złotym medalistą mistrzostw Polski w pchnięciu kulą (1922 i 1926) i w rzucie dyskiem (1926, 1927 i 1929) oraz szesnastokrotnym rekordzistą Polski w obu dyscyplinach. W 1928 uczestniczył w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie. Zajął 18 miejsce (41,77 m) w rzucie dyskiem[11]. Cztery lata później był kierownikiem polskiej grupy lekkoatletycznej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles. W kierowanej przez niego grupie znalazło się dwoje mistrzów olimpijskich: Stanisława Walasiewicz i Janusz Kusociński[11]. Po zakończeniu czynnej kariery sportowej rozpoczął pracę trenerską i sędziowską. Był działaczem Polskiego Związku Lekkiej Atletyki i Polskiego Związku Olimpijskiego. Publikował artykuły w „Przeglądzie Sportowym” i był współautorem podręczników sportowych.

Upamiętnienie

Symboliczne upamiętnienie Józefa Barana Bilewskiego na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Pobitno w Rzeszowie
Tablica upamiętniająca polskich olimpijczyków pomordowanych przez NKWD w bazylice katedralnej św. Michała i św. Floriana w Warszawie

Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na[12]

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z dnia 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia majora[13]. Awans ogłoszony został 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

24 kwietnia 2008, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, na którym mecze rozgrywa KP Legia Warszawa, został zasadzony Dąb Pamięci, honorujący Józefa Bilewskiego[14].

Józefowi Bilewskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010).

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

Uwagi

  1. W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Józef II Baran”, a następnie „Józef II Bilewski”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko[1][2].

Przypisy

  1. a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 723.
  2. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 169, 452.
  3. Olympians Who Were Killed or Missing in Action or Died as a Result of War [online], SR/Olimpic Sports [dostęp 2022-05-21] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-17] (ang.).
  4. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 830.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 146.
  6. a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 169.
  7. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 452.
  8. a b Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 169.
  9. Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-07-12].
  10. Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 28. ISBN 83-7001-294-9.
  11. a b c Andrzej Jucewicz, Włodzimierz Stępiński: Chwała olimpijczykom, 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1968, s. 32–34. OCLC 61559795.
  12. Józef Baran Bilewski. grobonet.erzeszow.pl. [dostęp 2023-05-06].
  13. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w dzienniku Urzędowym MON.
  14. Dęby katyńskie na Legii. legia.net, 24 kwietnia 2008. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 lipca 2014)].
  15. a b c d Na podstawie fotografii.

Bibliografia