Interrex (Polska)

Wikipedia:Weryfikowalność
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.
Uwagi: Wymaga poszerzenia o interreksów Korony Królestwa Polskiego.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Interrex (Polska)
Stanowisko
Państwo

 I Rzeczpospolita

Data utworzenia

1572

Interrex, osoba zastępująca króla w okresie bezkrólewia (łac. inter – między, rex – król) – określenie stosowane w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w odniesieniu do regenta państwa. Stanowisko to wzorowane było na urzędzie interrexa, wyłanianego przez senat rzymski w czasie bezkrólewia.

Interrex był najwyższym dostojnikiem państwowym sprawującym niektóre funkcje monarsze w czasie bezkrólewia. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1572–1764 był nim każdorazowo prymas Polski, którego z ważnych przyczyn mógł zastąpić tylko wyznaczony przez niego inny dostojnik kościelny (zwyczajowo biskup kujawski, który sporadycznie używał tytułu wiceprymasa). Podczas posiedzeń senatu fotel interrexa ustawiano na tle baldachimu, lecz poniżej stopni tronu królewskiego. Za fotelem interrexa stawał kanonik nazywa­ny krucygierem, który trzymał wysoki ozdobny krzyż będący oznaką prymasowskiej godności[1].

Interrex reprezentował kraj w sprawach międzynarodowych i kierował administracją państwową. W wyjątkowych okolicznościach mógł decydować o wojnie. Przewodniczył i zwoływał zgromadzenia szlacheckie: konwokację i elekcję. Prymas zwoływał sejmiki, ale tylko przedkonwokacyjne. Kierował wyborem króla, dokonywał jego nominacji i koronacji, ale dokonywał tego jako głowa Kościoła katolickiego w Polsce[2].

Od 1451 mocą przywileju Kazimierza IV Jagiellończyka prymas Polski miał prawo koronowania każdorazowego króla i królowej Polski.

Rok Interrex w czasach Korony Królestwa Polskiego[3][4] Portret
1382-1384 Bodzęta
1444-1447 Wincenty Kot (realną władzę w kraju sprawował Zbigniew Oleśnicki, o czym świadczy, że to właśnie Zbigniew Oleśnicki a nie Wincenty Kot przyjmowali poselstwa oraz wysyłali poselstwa)
1492 Zbigniew Oleśnicki
1501 Fryderyk Jagiellończyk
1506 Andrzej Boryszewski
Rok objęcia urzędu Rok złożenia urzędu Interrex (prymas Polski) Portret
1572 1573 Jakub Uchański
1575 1576 Jakub Uchański (ponownie)
1586 1587 Stanisław Karnkowski
1632 1633 Jan Wężyk
1648 1648 Maciej Łubieński
1668 1669 Mikołaj Jan Prażmowski
1673 1674 Kazimierz Florian Czartoryski
1674 1674 śmierć interrexa Kazimierza Floriana Czartoryskiego w czasie trwania elekcji spowodowały, że zastępował go biskup krakowski Andrzej Trzebicki[5]
1696 1697 Michał Radziejowski
1704 1705 Michał Radziejowski (ponownie)
1704 1705 pozbawionego przez papieża jurysdykcji kościelnych i ukrywającego się interrexa Michała Radziejowskiego zastępował biskup poznański Mikołaj Święcicki
1733 1734 Teodor Potocki
1763 1764 Władysław Aleksander Łubieński

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Lileyko, Zamek królewski w Warszawie, wyd. 3. wyd, Warszawa: Państwowe Wyd. Nauk, 1986, s. 48, ISBN 978-83-01-00603-7 [dostęp 2023-06-27].
  2. ↑ Tomasz Kucharski, Sejmy elekcyjne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1632–1733, Warszawa 2021, s. 65, 66.
  3. ↑ interreksi – POCZET.COM. www.poczet.com. [dostęp 2022-09-01].
  4. ↑ W encyklopedii Historii Polski w haśle interrex piszę iż pełnili ją najpierw arcybiskupi gnieźnieńscy a następnie Prymasi Polski w czasie bezkrólewia skąd też osoba arcybiskupa Bodzęty.
  5. ↑ Jagiellonian University Repository [online], uj.edu.pl [dostęp 2024-05-05] (ang.).

Literatura

Interreksi I Rzeczypospolitej