Konspiracja w Kołomyi rozpoczęła się prawie natychmiast po wkroczeniu wojsk bolszewickich 19 września 1939. Organizatorami podziemia byli przede wszystkim kolejarze oraz nieliczni młodzi oficerowie, głównie rezerwy, i zawodowi podoficerowie 49 hps, którym udało się wtopić w społeczność i uniknąć aresztowań[1].
Na przełomie 1943 i 1944 działał w inspektoracie partyzancki oddział o kryptonimie 1/49 w rejonie Nadworna – Bitków, który potem chronił przed nacjonalistami ukraińskimi, własowcami i niemieckimi dezerterami polskie wsie Św. Józef i Św. Stanisław, kontrolując skrzyżowanie dróg w rejonie Kołomyja – Otynia – Stanisławów.
W ramach Akcji „Burza” w obwodach Kołomyja, Horodenka – Śniatyń, Kosów i Nadworna miał być odtworzony 49 Huculski pułk strzelców. Szybkie zajęcie przez wojska radziecki na przełomie marca i kwietnia 1944 większej części obszaru Inspektoratu uniemożliwiło realizację tych zamierzeń[1].
Akcja „Burza” w Inspektoracie rozpoczęła się w marcu 1944. Walczyło ok. 900 zaprzysiężonych żołnierzy podziemia w tym ok. 500 członków samoobrony.
Skład organizacyjny inspektoratu
Struktura organizacyjna podana za Atlas polskiego podziemia niepodległościowego[2]:
Obwód Kosów-Kołomyja
Obwód Horodenka-Śniatyn
Obwód Nadwórna
Komendanci Inspektoratu
sierż. pchor. Kazimierz Biłejczuk ps. „Buława” – do połowy 1942[1]
Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej". Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997. ISBN 83-86268-63-8. Brak numerów stron w książce
Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: „Mówią wieki” nr 9/1986.
Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.