PROFILPELAJAR.COM

Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Adres	Inowrocław; ul. Fabryczna 4
Data założenia	1879
Forma prawna	spółka akcyjna
Nr KRS	0000270628
Zatrudnienie	600
	Położenie na mapie Inowrocławia Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”
	Położenie na mapie Polski Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”
	Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”
	52°45′05″N 18°15′12″E/52,751389 18,253333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy” (Soda Polska Ciech S.A. – zakład Inowrocław) – fabryka przemysłu chemicznego w Inowrocławiu-Mątwach założona w 1879 roku, w 1996 przejęta przez koncern Ciech, od 2007 należąca do grupy kapitałowej Soda Polska Ciech S.A.

Charakterystyka

Lokalizacja

Zakład zlokalizowany jest w południowej części Inowrocławia na osiedlu Mątwy nad rzeką Notecią.

Produkty

Podstawowymi produktami zakładów są: soda kalcynowana lekka i ciężka, soda oczyszczona, chlorek wapnia, kreda strącana, a także żele krzemionkowe, zeolity i sita molekularne, hopkalit, osuszacz cynkowo-wapniowy oraz kreda nawozowa^[1]. Mają one zastosowanie w przemysłach: chemicznym, metalurgicznym, spożywczym, paszowym i farmaceutycznym^[2].

Zatrudnienie

W 2005 roku zatrudnienie w zakładzie sięgało 600 osób^[2].

Ochrona środowiska

Zakład wpływa na zasolenie okolicznej ziemi. W jego okolicach wytworzyło się antropogeniczne podmokłe solnisko z zespołem mannicy odstającej i soliroda zielnego^[3].

Począwszy od lat 90 XX w. w zakładzie inwestowano w różne rozwiązania dotyczące ochrony środowiska m.in.: instalację odwadniania szlamów poprodukcyjnych (szlamy są wykorzystywane do produkcji nawozu wapniowego), instalację odsiarczania spalin, barierowe drenaże na składowiskach odpadów chroniące grunty przed podtapianiem i zasalaniem, uszczelnienia stawów odpadowych^[1].

Historia

Przedsiębiorstwo pod firmą Chemische Fabrik Montwy, Robert Suermondt und Co. zostało założone w 1879 roku z inicjatywy niemieckiego bankiera Roberta Suermondta^[1]. Założenie przedsiębiorstwa miało związek z rozwojem przemysłu solnego w Inowrocławiu (od 1871), gdzie już w 1884 roku działały: państwowa kopalnia i warzelnia soli oraz prywatna kopalnia Friedricha Grundmanna (zał. 1873), która otrzymała zlecenie na dostawy solanki do nowo budowanej fabryki sody^[4]. Już w 1882 roku ruszyła produkcja sody bezwodnej z wydajnością 10 ton na dobę^[5]^[6].

Lokalizacja w Mątwach nad Notecią umożliwiała dostęp do niezbędnych do produkcji sody surowców: wody, solanki (z kopalni Grundmanna) oraz wapienia z kamieniołomów w Piechcinie i Wapiennie (późniejsza cementownia Kujawy)^[6]. Do wytwarzania sody początkowo wykorzystywano metodę okresową Hoenigmanna. W latach 90. XIX wieku dzienna produkcja fabryki pokrywała roczne zapotrzebowanie na sodę w całej Prowincji Poznańskiej^[7].

W 1904 prywatną kopalnię soli F. Grundmanna w Inowrocławiu („Steinsalzbergwerk Inowrazlaw”) i fabrykę sody połączono w spółkę akcyjną „Steinsalz und Soda Werke” (Zakłady soli kamiennej i sody). W 1907 roku przedsiębiorstwo przeszło na własność belgijskiego koncernu Solvay, do którego należały też zakłady sodowe w Borku Fałęckim (zob. Kalendarium historii Krakowa) oraz kopalnia soli w Wapnie. Podjęto wówczas produkcję sody kaustycznej (5 ton na dobę) oraz sody krystalicznej (1 tona na dobę)^[7]. Zatrudnienie sięgało 250 pracowników^[7].

Przy pomocy belgijskich specjalistów zmodernizowano fabrykę i wprowadzono nową technologię produkcji sody, tak zwaną amoniakalną, bardziej ekonomiczną, wynalezioną przez twórcę koncernu – Ernesta Solvaya. Wskutek rabunkowej eksploatacji podziemnych złóż soli, w 1907 kopalnie w Inowrocławiu zostały zalane przez wody podziemne, co spowodowało w konsekwencji zapadliska gruntu (zniszczone zostały m.in.: fragment kościoła Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, linii kolejowej do Kruszwicy oraz domy mieszkalne). W tej sytuacji pobierano solankę z zatopionych kopalń, a po 1920 roku z odwiertów na zachód od ul. Poznańskiej o głębokości 400–700 m.

W latach 1921–1939 fabryka wchodziła w skład oddziału „Zakłady Solvay w Polsce”^[5]^[6]. W 1923 zakłady podjęły budowę nowej kopalni, zlokalizowanej na polu „Solno” w południowej części Inowrocławia. W 1929 oddano do użytku szyb „Solno I”, w którym wydobywano solankę od 1932 roku (był to zaczątek nowej kopalni soli w Inowrocławiu istniejącej do 1986 roku). W 1921 zatrudnienie w zakładzie sięgało 367 pracowników, a w 1938 – 633^[8]. W czasie wielkiego kryzysu (1929–1933) zamknięto oddział sody kaustycznej oraz ograniczono liczbę godzin pracy. Głównymi produktami zakładu były: soda amoniakalna ciężka, krystaliczna i oczyszczona^[8]. Odbudowa potencjału produkcyjnego trwała w latach 1935–1939^[1].

W czasie II wojny światowej fabryka znalazła się pod zarządem niemieckim. Zatrudnienie w listopadzie 1939 sięgało 540 osób^[9].

Fabryka nie została zniszczona w czasie wojny, więc produkcję wznowiono już w maju 1945 roku^[6]. Początkowo dyrektorem był Ernest Pischinger, kierownik Katedry Chemii Technicznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UMK w Toruniu (wcześniej – pracownik zakładów w Borku Fałęckim, później – rektor Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Bydgoszczy)^[10].

Solankę do zakładu dostarczały Inowrocławskie Kopalnie Soli „Solino”. W okresie PRL były największym zakładem przemysłu chemicznego Inowrocławia^[11]. W latach 1946–1949 rozbudowa zakładu i jego mocy produkcyjnych odbywała się metodą adaptacji istniejących pomieszczeń. W halach po zlikwidowanej cukrowni w Mątwach uruchomiono oddział produkcji kredy strącanej dla potrzeb przemysłu gumowego^[12]. W latach 50 XX w. w ramach inwestycji planu sześcioletniego zainstalowano nowe urządzenia, m.in. kolumny karbonizacyjne, chłodnice ociekowe solanki, turbosprężarki, aparaty do dekarbonizacji sody, pompy wirowe, filtry obrotowe, piece wapienne, zbiorniki itp.^[12] Z powodu narastającego deficytu energii zbudowano własną elektrociepłownię, a także kolejkę linową do transportu wapienia z kamieniołomów w Piechcinie^[12]. W 1951 roku otwarto laboratorium badawcze, które opracowało szereg rozwiązań służących poprawie jakości wyrobów, wzrostowi wydajności procesów technologicznych oraz poprawie ekonomiczności produkcji. W latach 70. zbudowano rurociąg o długości 9 km, który dostarczał w sposób ciągły solankę z kopalni soli w Górze k. Inowrocławia. W latach 1947–1960 wielkość produkcji wzrosła trzykrotnie, a zatrudnienie w 1977 sięgnęło 2,2 tys. osób^[11].

Jak wiele przedsiębiorstw w okresie PRL, fabryka dysponowała własną gastronomią, organizowała wczasy dla pracowników oraz budowała mieszkania zakładowe. W 1952 zakład posiadał 50 domów, w których mieszkało 14% załogi przedsiębiorstwa^[13]. Mimo tego blisko ponad 80% pracowników dojeżdżało do pracy z miejscowości odległych do 20 km^[13]. Dotkliwym problemem były trudne warunki pracy: zapylenie i słaba wentylacja hal fabrycznych, hałas maszyn i urządzeń^[14].

W latach 50 i 60 XX w. zakłady wytwarzały kredę strącaną, chlorek wapnia, sodę ciężką i kaustyczną^[15]. W latach 70. w ogólnym asortymencie produkcji znajdowało się 40 wyrobów, głównie półproduktów^[16]. W 1975 fabryka wyprodukowała m.in. 215 tys. ton sody, 30 tys. ton węglanu wapnia. 50 tys. ton chlorków wapnia oraz inne wyroby, z których około 20%^[16]. część przeznaczono na eksport (w tym 100% produkcji chlorku wapniowego w płatkach)^[11].

W 1979 uporządkowano strukturę wewnętrzną zakładu poprzez wyodrębnienie trzech wydziałów: sody kalcynowanej (M I), sody ciężkiej (M II), utylizacji (M III)^[12]. W październiku 1979 obok starej fabryki oddano do użytku nowoczesną Wytwórnię Sody Ciężkiej „Mątwy II” z licencyjną linią technologiczną zakupioną w RFN i Francji^[1]. Produkowany w niej był węglan sodu o gęstości nasypowej 900–1000 kg/m³. Zastosowano prototypową technologię utylizacji szlamów podestylacyjnych, które były wykorzystywane do produkcji kredy nawozowej^[6]^[17]. Ze względów oszczędnościowych, wynikających z niedowładu gospodarki centralnie planowanej, nie wykonano jednak całej linii technologicznej oraz nie zapewniono serwisu i części zamiennych do maszyn^[12].

W latach 80 XX w. park maszynowy zakładu był wyeksploatowany, a hale wymagały gruntownych remontów^[12]. Narastającym problemem było zanieczyszczenie środowiska. Wokół zakładu rosły hałdy odpadów (szlamy płynne, żużel, popiół, odpadki z tasowania wapna)^[18]. Na początku lat 90 XX w. fabryka znajdowała się na liście 80 zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w Polsce^[2].

W 1991 nastąpiła komercjalizacja przedsiębiorstwa poprzez przekształcenie w spółkę akcyjną Skarbu Państwa^[1]. Zakłady uzyskały w 1996 roku Certyfikat ISO 9001, a w 1999 roku Certyfikat ISO 14001. W 2005 roku Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda Mątwy S.A. zostały wpisane do Złotej Księgi Przedsiębiorstw Fair Play 2005^[17]. W końcu 2008 roku poziom rocznej produkcji sody osiągnął 600 tys. ton^[6].

28 sierpnia 1996 roku większościowy pakiet akcji Inowrocławskich Zakładów Chemicznych Soda-Mątwy S.A. oraz Janikowskich Zakładów Sodowych „Janikosoda” S.A. nabył od Skarbu Państwa Ciech S.A., który stworzył holding przedsiębiorstw sodowych^[1]. W umowie prywatyzacyjnej Ciech zobowiązał się do zainwestowania w zakłady Soda-Mątwy 128 mln USD w okresie 10 lat, z czego połowę w ciągu trzech pierwszych lat^[1]. Pieniądze przeznaczono na poprawę jakości produktów, modernizację parku maszynowego oraz zmniejszenie uciążliwości zakładów dla środowiska. W procesie restrukturyzacji wydzielono wydziały pomocnicze, m.in. Transoda Sp. z o.o. (transport kolejowy), Elektrociepłownie Kujawskie Sp. z o.o. (energetyka)^[1]. W 2007 oba zakłady sodowe: w Inowrocławiu-Mątwach i Janikowie połączono w jedną spółkę Ciech Soda Polska S.A.^[2]

Nazwy:

1879-1907 – Chemische Fabrik Montwy, Robert Suermondt und Co.
1907-1921 – oddział koncernu Solvay
1921–1939 – Zakłady Solvay w Polsce
1945–1991 – Inowrocławskie Zakłady Chemiczne im. Bolesława Rumińskiego w Mątwach koło Inowrocławia
1991–2007 – Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda-Mątwy S.A.
od 2007 – w składzie Soda Polska Ciech S.A.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ EwaE. Spasówka EwaE., Prezentacje polskich firm chemicznych – Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda-Matwy SA, „Przemysł Chemiczny”, 2/2004, art. nr 6515 .
↑ ^a ^b ^c ^d Zakłady produkcyjne które posiadały istotny wpływ na społeczność Janikowa, Towarzystwo Przyjaciół Janikowa [zarchiwizowane 2017-09-12] .
↑ Agnieszka Piernik, Ewa Kaźmierczak, Lucjan Rutkowski. Differentiation of vegetation in a saline grassland in the vicinity of Inowrocław Soda Plants at Mątwy. „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”. 65 (3–4), s. 349–356, 1996. (ang.).
↑ Historia kopalni soli w Inowrocławiu, inowroclawfakty.pl [zarchiwizowane 2017-09-20] .
↑ ^a ^b Katarzyna Kościelska, Mątwy mają już 130 lat, Gazeta CIECH. Magazyn pracowników grupy chemicznej Ciech, maj 2009, www.ciech.com/PL/Dziennikarze (obecnie niedostępny).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zakład Produkcyjny SODA MĄTWY, [w:] Struktura spółki [online], sodapolskaciech.pl [zarchiwizowane 2011-12-31] .
↑ ^a ^b ^c Jadwiga Brzezichowa: Przeobrażenia gospodarcze miasta w okresie zaboru pruskiego (1815-1919), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 1 (do 1919 r.) Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1978, s. 316–329.
↑ ^a ^b Mieczysław Wojciechowski: Inowrocław w okresie międzywojennym (1919–1939), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 17–18.
↑ Jan Sziling: W latach okupacji hitlerowskiej (1939–1945), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 136–137.
↑ Ernest Pischinger. [w:] Rektorzy w historii ATR [on-line]. utp.edu.pl. [dostęp 2011-09-23]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Henryk Rochnowski: Zarys przemian społeczno-gospodarczych Inowrocławia w latach 1945–1977, [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 250–255.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75–179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
↑ ^a ^b KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Pracownicy przemysłu, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 259–307, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
↑ KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Bezpieczeństwo i higiena pracy, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 308–315, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
↑ KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Jakość produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 180–234, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
↑ ^a ^b KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Kierunki i asortyment eksportu, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 235–258, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
↑ ^a ^b Złote Certyfikaty „Przedsiębiorstwo Fair Play” 2005. [w:] Gazetw.pl [on-line]. Agora SA. [dostęp 2016-09-20]. (pol.).
↑ KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemysł, a ochrona środowiska naturalnego, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 335–341, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[IZCh-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ EwaE. Spasówka EwaE., Prezentacje polskich firm chemicznych – Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda-Matwy SA, „Przemysł Chemiczny”, 2/2004, art. nr 6515 .

[JZSh-2] Zakłady produkcyjne które posiadały istotny wpływ na społeczność Janikowa, Towarzystwo Przyjaciół Janikowa [zarchiwizowane 2017-09-12] .

[3] Agnieszka Piernik, Ewa Kaźmierczak, Lucjan Rutkowski. Differentiation of vegetation in a saline grassland in the vicinity of Inowrocław Soda Plants at Mątwy. „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”. 65 (3–4), s. 349–356, 1996. (ang.).

[IKSh-4] Historia kopalni soli w Inowrocławiu, inowroclawfakty.pl [zarchiwizowane 2017-09-20] .

[gazeta_Ciech-5] Katarzyna Kościelska, Mątwy mają już 130 lat, Gazeta CIECH. Magazyn pracowników grupy chemicznej Ciech, maj 2009, www.ciech.com/PL/Dziennikarze (obecnie niedostępny).

[ZP_Mątwy-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zakład Produkcyjny SODA MĄTWY, [w:] Struktura spółki [online], sodapolskaciech.pl [zarchiwizowane 2011-12-31] .

[Ino1919-7] Jadwiga Brzezichowa: Przeobrażenia gospodarcze miasta w okresie zaboru pruskiego (1815-1919), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 1 (do 1919 r.) Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1978, s. 316–329.

[Ino1980a-8] Mieczysław Wojciechowski: Inowrocław w okresie międzywojennym (1919–1939), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 17–18.

[Ino1980b-9] Jan Sziling: W latach okupacji hitlerowskiej (1939–1945), [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 136–137.

[rektorzy_ATR-10] Ernest Pischinger. [w:] Rektorzy w historii ATR [on-line]. utp.edu.pl. [dostęp 2011-09-23]. (pol.).

[Ino1980c-11] Henryk Rochnowski: Zarys przemian społeczno-gospodarczych Inowrocławia w latach 1945–1977, [w:] Dzieje Inowrocławia tom 2 (od 1919 r. do końca lat siedemdziesiątych). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa – Poznań – Toruń 1982. ISBN 83-01-03637-0. s. 250–255.

[SK2PRLkujpom-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75–179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[SK5PRLkujpom-13] KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Pracownicy przemysłu, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 259–307, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[SK6PRLkujpom-14] KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Bezpieczeństwo i higiena pracy, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 308–315, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[SK3PRLkujpom-15] KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Jakość produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 180–234, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[SK4PRLkujpom-16] KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Kierunki i asortyment eksportu, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 235–258, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[FAIR_PLAY_2005-17] Złote Certyfikaty „Przedsiębiorstwo Fair Play” 2005. [w:] Gazetw.pl [on-line]. Agora SA. [dostęp 2016-09-20]. (pol.).

[SK8PRLkujpom-18] KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemysł, a ochrona środowiska naturalnego, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 335–341, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

PROFILPELAJAR.COM

Inowrocławskie Zakłady Chemiczne „Soda-Mątwy”

Charakterystyka

Lokalizacja

Produkty

Zatrudnienie

Ochrona środowiska

Historia

Przypisy

Read other articles:

Dewan Perwakilan Rakyat Daerah Kabupaten Boyolali

Fanny Campbell, the Female Pirate Captain

OYO Rooms

Helen Lynch

Matius 24

Daftar Wakil Bupati Solok

1915 State of the Union Address

Anthony Higgins (politician)

بطولة الأندية العربية لأبطال الدوري 1985

Eastphalia

ورام غضروفي باطن

Daisy Miller

Åsa Lindestam

Simanindo, Simanindo, Samosir

روبين راميرو

Division of Grey

Castello di Rivarolo Mantovano

Cinelatino

Autoroute A71 (France)

Lucien Herr