Inkwizytorzy Lombardii i Marchii Genueńskiej

Św. Piotr Męczennik, inkwizytor Lombardii, zamordowany w 1252, został patronem inkwizytorów

Lista inkwizytorów papieskich działających w średniowieczu na terenie prowincji inkwizytorskiej zwanej "Lombardia i Marchia Genueńska". Jej granice zostały doprecyzowane przez papieża Innocentego IV w 1254. Terytorialnie obejmowała ona obszar od Bolonii, Ferrary i jeziora Garda na wschodzie do Piemontu na zachodzie i w przeważającej mierze pokrywała się z terytorium prowincji lombardzkiej zakonu dominikanów, z którego szeregów wywodzili się inkwizytorzy[1].

Inkwizytorzy mianowani na terenie Lombardii i Marchii Genueńskiej początkowo nie byli przypisani do stałych siedzib czy mniejszych okręgów. Mogli oni działać gdziekolwiek w granicach tej prowincji, a działalność wielu z nich poświadczona jest w różnych, nieraz odległych od siebie lokalizacjach. Stopniowo jednak ten stan rzeczy się zmieniał. W zasadzie już w II połowie XIII wieku kilka ośrodków stało głównymi siedzibami inkwizycji (np. Mediolan i Genua już w latach pięćdziesiątych, Pawia w latach siedemdziesiątych), choć początkowo nie wiązało się to z przyporządkowaniem ich do konkretnych obszarów. Dopiero po podziale dominikańskiej prowincji zakonnej na Lombardię Dolną (wschodnią) i Górną (zachodnią) na początku XIV wieku doszło do rozgraniczenia prowincji na mniejsze okręgi o w miarę ustalonych siedzibach i granicach[2].

Prawo mianowania inkwizytorów w Lombardii i Marchii Genueńskiej miał dominikański prowincjał Lombardii na mocy przywileju udzielonego mu przez papieża Innocentego IV już w maju 1252[3]. W 1254 papież ten określił, że w prowincji tej powinno działać czterech inkwizytorów, ale jego następca Aleksander IV już 1256 postanowił, że liczba ta powinna wzrosnąć do ośmiu. Po podziale lombardzkiej prowincji zakonnej na Górną i Dolną Lombardię (1303) prawo nominacji przeszło na prowincjałów obu nowo utworzonych prowincji, przy czym prowincjał Lombardii Górnej mógł mianować siedmiu inkwizytorów, a prowincjał Lombardii Dolnej trzech, każdy w granicach swojej prowincji. Papież Benedykt XI w 1304 zwiększył bowiem liczbę inkwizytorów w Lombardii do dziesięciu[4]. Nie jest przy tym wykluczone, że Benedykt XI jedynie usankcjonował istniejący stan rzeczy, gdyż liczba lombardzkich inkwizytorów prawdopodobnie już za pontyfikatu Bonifacego VIII (1294–1303) przekroczyła limit ustalony przez Aleksandra IV w 1256.

Pomimo podziału prowincji zakonnej, inkwizytorska prowincja Lombardii i Marchii Genueńskiej nadal traktowana była jako jedna całość. Co więcej, kiedy w 1302 sprawowanie urzędu inkwizycji w okręgach Padwie i Vicenzy zostało odebrane franciszkanom i przekazane w ręce dominikanów z Lombardii Dolnej, okręgi te nadal były traktowane jako część prowincji inkwizytorskiej Marchii Trewizańskiej, a nie Lombardii i Marchii Genueńskiej[5].

Kartusz herbowy Melchiorre Crivelliego, dominikańskiego inkwizytora Mediolanu w latach 1521–53

Reguły ustalone na początku XIV wieku przetrwały, z niewielkimi zmianami, ponad półtora wieku. Poważniejsze zmiany rozpoczęły się wraz z utworzeniem w 1459 tzw. Kongregacji Lombardzkiej, jako struktury niezależnej od prowincjałów Dolnej i Górnej Lombardii. Kongregacja ta reprezentowała zreformowane, tzw. obserwanckie skrzydło zakonu i przejawiała dużą ekspansywność, przejmując stopniowo coraz więcej konwentów z obu lombardzkich prowincji, a nawet z innych prowincji zakonnych na Półwyspie Apenińskim. Wraz z przejmowaniem przez Kongregację Lombardzką konwentów będących siedzibami sądów inkwizycyjnych, wikariusz generalny Kongregacji stopniowo przejmował od prowincjałów prowincji konwentualnych uprawnienia do mianowania inkwizytorów w tych okręgach. Zdarzało się, że Kongregacja, po przejęciu jakichś ważniejszych konwentów w okręgu inkwizytorskim obsadzanym przez władze konwentualnej prowincji, doprowadzała do ich secesji i utworzenia z nich odrębnego okręgu, a to miało też przełożenie na wzrost liczby inkwizytorów pod koniec XV wieku i przekroczenia limitów ustalonych przez papieża Benedykta XI w 1304. Tendencję tę wzmacniały też dążenia władców państewek północnowłoskich do tego, aby każdy z nich miał "swojego" inkwizytora, odpowiedzialnego tylko za terytorium danego państewka. W rezultacie liczba inkwizytorów lombardzkich, których liczba jeszcze ok. 1475 nie przekraczała dziesięciu lub jedenastu, czterdzieści lat później była prawie dwukrotnie większa[6].

Ekspansja Kongregacji Lombardzkiej i przejmowanie przez nią konwentów - siedzib inkwizytorskich, doprowadziła do stopniowego wypierania zakonników z obu prowincji konwentualnych ze sprawowania urzędu inkwizycji. Ostatni inkwizytor z prowincji dolnolombardzkiej został odwołany z urzędu w 1514, a w 1531 papież Klemens VII zdecydował, że obie konwentualne prowincje zostały zredukowane do statusu wikariatów: Lombardia Górna stała się wikariatem św. Piotra Męczennika, a Lombardia Dolna wikariatem św. Dominika. Natomiast Kongregacja Lombardzka została przekształcona w regularną prowincję zakonną, zwaną "prowincją Obojga Lombardii"[7].

Inkwizytorska prowincja Lombardii i Marchii Genueńskiej początkowo nie była podzielona na stałe okręgi. Pierwsze ślady podziału prowincji na okręgi pochodzą wprawdzie już z XIII wieku, ale punktem zwrotnym w organizacji terytorialnej był prawdopodobnie podział lombardzkiej prowincji zakonnej dominikanów dominikanów na Górną i Dolną Lombardię w 1303/04. Od tej pory inkwizytorzy mianowani w jednej prowincji zakonnej nie działali na terenie drugiej, a w obrębie własnych prowincji przydzielano im mniejsze okręgi. Proces sedentaryzacji inkwizytorów lombardzkich i rozgraniczania poszczególnych okręgów jest jednak trudny w uchwycenia w źródłach. Prawdopodobne jest jednak, że szybciej przebiegł on w Lombardii Dolnej, gdzie aż do przedostatniej dekady XV wieku działało tylko trzech inkwizytorów, zgodnie z zarządzeniem Benedykta XI z 1304. Już pod koniec pierwszej dekady XIV wieku poświadczone jest istnienie na stałe dwóch trybunałów inkwizycyjnych[8]:

  • trybunału w Bolonii oraz
  • trybunału w Ferrarze (wraz z jurysdykcją nad Modeną i Reggio Emilia)

Nie jest do końca jasna kwestia trzeciego trybunału lub okręgu. W XIV i pierwszej połowie XV wieku odnotowywano inkwizytorów rezydujących w Parmie (np. w 1308) lub Mantui (np. w 1440). W 1468 utworzono stały trybunał w Parmie, z jurysdykcją także nad Reggio nell’Emilia, dla którego znana jest nieprzerwana lista inkwizytorów aż do jego rozwiązania w połowie XVI wieku. Natomiast w Mantui w 1485 ustanowiono czwarty w Lombardii Dolnej stały trybunał inkwizycyjny (w międzyczasie podlegała inkwizytorom Bolonii). Zdarzało się, że okręgi Bolonii i Ferrary łączone były unią personalną.

Strona tytułowa rzymskiego wydania (z 1584 r.) podręcznika dla inkwizytorów Lucerna Inquisitorum Haereticae Pravitatis autorstwa Bernardo Rategno da Como OP, inkwizytora diecezji Como w latach 1505–12

W Lombardii Górnej uformowanie się podziału na dystrykty nastąpiło prawdopodobnie w tym samym czasie, jednak ich granice podlegały większym fluktuacjom niż w Lombardii Dolnej. Co więcej, wbrew rozporządzeniu Benedykta XI z 1304, prawdopodobnie już w XIV wieku liczba inkwizytorów w Lombardii Górnej wzrosła do ośmiu (może nawet dziewięciu), gdyż często mianowano jednego lub dwóch dodatkowych inkwizytorów w diecezjach piemonckich, gdzie mieszkały liczne społeczności heretyckich waldensów. Analizując nominacje dokonywane w ciągu pierwszej i drugiej dekady XIV wieku można wymienić następujące, istniejące wówczas okręgi Lombardii Górnej[9]:

  • Mediolan
  • Alessandria i Genua
  • Bergamo i Brescia
  • Vercelli i Novara
  • Piemont
  • Piacenza i Cremona
  • Pawia (wraz z Tortoną).

W ciągu XIV wieku w okręgu piemonckim działało przeważnie dwóch inkwizytorów jednocześnie, aż w końcu, w bliżej nieustalonym momencie (prawdopodobnie w pierwszej połowie XV wieku[10]) uległ on rozgraniczeniu na dwa okręgi, z czego jeden (południowy) podlegał jurysdykcji trybunału w Savigliano, a drugi (północny) obejmował subdystrykty Asti, Turynu i Chieri[11].

Od połowy XIV wieku udokumentowany jest także okręg inkwizytorski dla Tortony i Alessandrii, który okresowo był rozdzielany. W XV wieku doszło do połączenia okręgu Pawii z okręgami Piacenzy i Cremony[12].

Około roku 1475 w Lombardii Górnej było osiem stałych okręgów lub trybunałów inkwizytorskich[13]:

  • trybunał w Mediolanie (obejmujący diecezje Mediolanu i Lodi),
  • trybunał w Genui (z jurysdykcją nad całą Marchią Genueńską).
  • trybunał w Savigliano (obejmujący diecezje Mondovì i Alba oraz południową część diecezji turyńskiej),
  • okręg Piemontu (obejmujący diecezję Asti oraz północną część diecezji turyńskiej),
  • okręg Vercelli, Como i Novary; w tytulaturze inkwizytorów z tego okręgu często wskazywano na diecezję Como (inquisitor Cumanus),
  • okręg Pawii, Piacenzy i Cremony,
  • okręg Brescii i Bergamo (obejmujący diecezje Brescii i Bergamo oraz subdystrykt Cremy),
  • okręg Tortony i Alessandrii.

W następnych latach okręgi w Lombardii Górnej ulegały dalszym podziałom:

  • w 1483 okręg piemoncki podzielono na okręgi Asti i Turynu, z okręgu Savigliano czasowo (do 1495, a następnie ponownie w latach 1498-1513) wyodrębniono diecezję Mondovi
  • w 1488 z okręgu Vercelli, Como i Novary wyodrębniono okręg Casale Monferrato, który następnie na krótko podporządkowano inkwizytorom Asti (1494–1505)
  • w 1498 rozdzielono okręgi Brescii i Bergamo (w latach 1512–15 złączono je ponownie, ale na krótko),
  • w 1502 rozdzielono okręgi Pawii oraz Piacenzy wraz z Cremoną,
  • w 1505 podzielono okręg Vercelli, Como i Novary na trzy niezależne okręgi oraz ponownie (tym razem na stałe) utworzono trybunał w Casale Monferrato,
  • w 1509 z okręgu Savigliano wyodrębniono tymczasowo (do 1533) okręg Saluzzo,
  • prawdopodobnie ok. 1520 rozdzielono okręgi Tortony i Alessandrii.
Herb zakonu dominikanów

Jest też możliwe ustalenie chronologii przejmowania poszczególnych okręgów inkwizytorskich przez obserwancką Kongregację Lombardzką (od 1531 Prowincja Obojga Lombardii)[7]:

  • w Lombardii Dolnej:
    • 1459 (rok utworzenia Kongregacji) – Bolonia
    • 1485 – Mantua (okręg nowo utworzony)
    • 1507 – Parma
    • 1514 – Ferrara
  • w Lombardii Górnej:
    • 1459 (rok utworzenia Kongregacji) – Brescia-Bergamo
    • 1502 – Piacenza-Cremona (okręg nowo utworzony)
    • 1505 – Como (okręg nowo utworzony)
    • 1509 – Saluzzo (okręg nowo utworzony, zniesiony w 1533)
    • 1510 – Casale Monferrato
    • 1530 – Pawia
    • 1539 – Genua.

Trybunał mediolański został po raz pierwszy przejęty przez Kongregację Lombardzką w 1511, ale już w 1512 przywrócono go zakonnikom z prowincji Lombardii Górnej. Ostateczne przejęcie tego trybunału przez obserwantów nastąpiło dopiero w 1558, a więc już po utworzeniu inkwizycji rzymskiej[14].

Poniższe listy inkwizytorów pod względem czasowym doprowadzone są jedynie do momentu utworzenia przez papieża Pawła III rzymskiego trybunału Świętego Oficjum w latach 1541–1542, aczkolwiek data ta ma charakter umowny, gdyż proces przekształcania średniowiecznych sądów inkwizycji papieskiej w scentralizowaną inkwizycję rzymską trwał kilka dziesięcioleci, a w niektórych okręgach lombardzkich nominacje inkwizytorów według zasad ustalonych w średniowieczu miały miejsce jeszcze w latach 70. i 80. XVI wieku.

Daty podawane w nawiasach, w odniesieniu do inkwizytorów mianowanych przed rokiem 1474, oznaczają jedynie okresy, w jakich dany inkwizytor jest poświadczony źródłowo jako sprawujący ten urząd, a więc niekoniecznie wskazują cały okres urzędowania. Natomiast począwszy od roku 1474 daty w nawiasach oznaczają pełne okresy urzędowania, z tym, że w niektórych przypadkach daty te mają charakter orientacyjny[15].

Inkwizytorzy Lombardii do 1304

Okres do 1252

Inkwizytorzy trybunału w Mediolanie (od 1252)

Inkwizytorzy trybunału w Genui (od 1256)

Inkwizytorzy Pawii (od ok. 1273)

Inkwizytorzy trybunału w Bolonii (od 1296)

Pozostali Inkwizytorzy Lombardii

Inkwizytorzy Lombardii Górnej i Marchii Genueńskiej od 1304

Inkwizytorzy trybunału w Mediolanie

Inkwizytorzy Pawii, Piacenzy i Cremony

Inkwizytorzy Piacenzy i Cremony (XIV wiek0)

Piacenza i Cremona tworzyły samodzielny okręg inkwizytorski pod koniec XIII i na początku XIV wieku. Następnie (najpóźniej około połowy XV wieku) okręg ten został połączony z okręgiem Pawii. Ponowne wyodrębnienie nastąpiło w 1502.

Inkwizytorzy Pawii (XIV wiek)

Na początku XIV wieku inkwizytorzy Pawii mieli jurysdykcję nad diecezjami Vercelli i Tortony, z tym, że Vercelli dość szybko (najpóźniej w 1307) stało się ośrodkiem oddzielnego okręgu.

Inkwizytorzy Pawii, Piacenzy i Cremony (XV wiek)

W okresie urzędowania Savarezziego, w 1502, okręg ten został podzielony na Pawię oraz Piacenzę (wraz z Cremoną).

Inkwizytorzy trybunału w Pawii (od 1502)

Inkwizytorzy trybunału w Piacenzy (od 1502)

Inkwizytorzy Tortony i Alessandrii

Inkwizytorzy Brescii i Bergamo (ok. 1305–1497)

Inkwizytorzy trybunału w Brescii (od 1498)

Inkwizytorzy trybunału w Bergamo (od 1498)

Inkwizytorzy Vercelli, Novary i Como (od 1308)

Inkwizytorzy Vercelli i Novary (XIV wiek)

Inkwizytorzy Vercelli, Novary i Como (do 1505)

Inkwizytorzy trybunału w Vercelli (od 1505)

Inkwizytorzy trybunału w Como (od 1505)

Okręg Como został wyodrębniony w maju 1505.

Inkwizytorzy trybunału w Novarze (od 1505)

Okręg Novary został wyodrębniony w maju 1505.

Inkwizytorzy Casale Monferrato

Inkwizytorzy Piemontu (do 1483)

W 1483 okręg ten podzielono na okręgi Asti i Turynu.

Inkwizytorzy trybunału w Asti (od 1483)

Inkwizytorzy trybunału w Turynie (od 1483)

Inkwizytorzy trybunału w Savigliano (1440–1571)

Inkwizytorzy Mondovì (1483-1495, 1498-1513)

Wyodrębnienie diecezji Mondovì z okręgu Savigliano miało miejsce prawdopodobnie w 1483 za sprawą ówczesnego generała zakonu Salvo Cassetty i legata papieskiego w Piemoncie, kardynała Domenico della Rovere. Pierwszym inkwizytorem został Biagio Berra, który już od 1474 sprawował w diecezji Mondovì urząd wiceinkwizytora Aimone Taparelliego, inkwizytora Savigliano. Wyodrębnienie tej diecezji w samodzielny okręg miało początkowo charakter tymczasowy, gdyż w latach 1495–98 i po śmierci Biagio Berry ok. 1513 powracała ona pod jurysdykcję inkwizytorów Savigliano. Stały trybunał z siedzibą w Mondovi powstał dopiero w 1571.

Inkwizytorzy Saluzzo (1509-1533)

Okręg Saluzzo został wyodrębniony z okręgu Savigliano w 1509. Obejmował swą jurysdykcją cały markizat Saluzzo:

Po 1533 Saluzzo powróciło pod jurysdykcję inkwizytora Savigliano. Stały trybunał z siedzibą w Saluzzo powstał w 1556.

Inkwizytorzy trybunału w Genui

Inkwizytorzy Lombardii Dolnej od 1304

Inkwizytorzy trybunału w Bolonii

Inkwizytorzy trybunału w Ferrarze

Inkwizytorzy Mantui i Parmy (przed 1468)

Inkwizytorzy trybunału w Parmie (od 1468)

Inkwizytorzy trybunału w Mantui (od 1485)

Przypisy

  1. ↑ Tavuzzi, s. 2, 5.
  2. ↑ Tavuzzi, s. 20-21.
  3. ↑ Tavuzzi, s. 5
  4. ↑ Tavuzzi, s. 6-7.
  5. ↑ Tavuzzi, s. 6, 9, 21.
  6. ↑ Tavuzzi, s. 10-16, 20-27, 49 i nast.
  7. ↑ a b Tavuzzi, s. 23-27, 209.
  8. ↑ zob. H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII., QFIAB 14 (1911), s. 141-148; Caravita, s. 116, 284.
  9. ↑ zob. H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII., QFIAB 14 (1911), s. 141-148.
  10. ↑ Jeszcze w roku 1417 Giovanni Susa da Rivoli i Stefano Madei da Asti tytułowali się wspólnie jako inkwizytorzy diecezji Asti i Turynu.
  11. ↑ por. Tavuzzi, s. 22-24.
  12. ↑ Tavuzzi, s. 21-23, 55.
  13. ↑ Tavuzzi, s. 21-22.
  14. ↑ Tavuzzi, s. 59-60.
  15. ↑ Rok 1474 jako data graniczna wynika z faktu, że dopiero od tego momentu zachowane są regesty generałów zakonu dominikanów, w których odnotowywano większość nominacji inkwizytorskich, z tym że nawet po tej dacie istnieje spora luka w tych regestach, obejmująca lata 1513–24 (Tavuzzi, s. X-XI).
  16. ↑ Tavuzzi, s. 3.
  17. ↑ Tavuzzi, s. 4.
  18. ↑ a b Ripoll, I, s. 192; Prudlo, s. 57; Tavuzzi, s. 4.
  19. ↑ Ripoll, I, s. 224, 281, 285; Prudlo, s. 74; Benedetti, s. 187; Lea; Saccóni, Raniero.
  20. ↑ Ripoll, I, s. 224; Benedetti, s. 188; Prudlo, s. 37.
  21. ↑ Ripoll, I, s. 567; Benedetti, s. 175.
  22. ↑ Luisa Muraro, Guglielma e Maifreda: storia di un'eresia femminista, La Tartaruga edizioni, 2003, s. 208.
  23. ↑ Biscaro, s. 475; Michele Caffi, Della Chiesa di Sant'Eustorgio in Milano, s. 110-116; Benedetti, s. 210-212.
  24. ↑ Benedetti, s. 175; Biscaro, s. 511.
  25. ↑ Biscaro, s. 475; Michele Caffi, Della Chiesa di Sant'Eustorgio in Milano, s. 110-116; Benedetti, s. 175.
  26. ↑ DBI: Anselmo Da Genova; Ripoll, I, s. 312.
  27. ↑ a b GIANFRANCO RIBALDONE: CARTARIO LUESE DAL X AL XIV SECOLO. lumonferrato.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)]..
  28. ↑ Biscaro, s. 451.
  29. ↑ a b c d Raniero Orioli (red.), Fra Dolcino: nascita, vita e morte di un'eresia medievale, Mediolan 2004, s. 233, 242.
  30. ↑ James Given, Inquisition and Medieval Society, Cornell University Press, 2001, s. 87-88.
  31. ↑ Biscaro, s. 450; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 251.
  32. ↑ Biscaro, s. 450.
  33. ↑ Tavuzzi, s. 55.
  34. ↑ DBI: Guido Capello; Tavuzzi, s. 110; Fontana, s. 632.
  35. ↑ Tavuzzi, s. 62, 110; Fontana, s. 632.
  36. ↑ Tavuzzi, s. 110; Marco G. Bascapè, In armariis officii inquisitoris Ferrariensis. Ricerche su un frammento inedito del processo Pungilupo, [w:] Le scritture e le opere degli inquisitori, Cierre Edizioni 2003, s. 31-110.
  37. ↑ Lea, I, s. 472; Prudlo, s. 74; Ripoll, I, s. 567; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  38. ↑ DBI: Anselmo Da Genova; Ripoll, I, s. 567.
  39. ↑ Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  40. ↑ Ferrante Aporti, Memorie di Storia ecclesiastica Cremonese, tom. 1, Cremona 1835, s. 204; Tavuzzi, s. 110.
  41. ↑ Lea, I, s. 472; Pietro Campi, Dell' historia ecclesiastica di Piacenza, t. II, Piacenza 1651, s. 308-309; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 91.
  42. ↑ Pio, s. 44; Fontana, s. 565; Ripoll, I, s. 567.
  43. ↑ DBI: Florio da Vicenza; L'inquisitore_Florio_da_Vicenza.
  44. ↑ Pietro Campi, Dell' historia ecclesiastica di Piacenza, t. II, Piacenza 1651, s. 310; por. Pio, s. 487.
  45. ↑ Piercarlo Pazé: Chiesa cattolica, movimento valdese e inquisitori nella Val Chisone del 1300, Vicende religiose dell'alta Val Chisone 2005, s. 9-100; Biscaro, s. 528, 530.
  46. ↑ Biscaro, s. 511, 519.
  47. ↑ Biscaro, s. 523.
  48. ↑ DBI:Barnaba Cagnoli; Giuseppe Villa d'Andezeno, Paolo Benedicenti, I Domenicani nella "Lombardia superiore": dalle origini al 1891, Palazzo Carignano, 2002, s. 63; L. Paolini, R. Orioli, L'eresia a Bologna fra XIII e XIV secolo, Istituto storico italiano per il Medio Evo, 1975, s. 70.
  49. ↑ a b c d e f g h i j k H. Otto, Zur italienischen Politik Johanns XXII. QFIAB 14 (1911), s. 141-163.
  50. ↑ a b c d e Bellomo, s. 180.
  51. ↑ Niklaus Schatzmann, Verdorrende Bäume und Brote wie Kuhfladen: Hexenprozesse in der Leventina 1431-1459 und die Anfänge der Hexenverfolgung auf der Alpensüdseite, Chronos, 2003, s. 242.
  52. ↑ Luigi Osio, Documenti diplomatici tratti dagli archivj milanesi e coordinati, Tom 1, Mediolan 1864, s. 223.
  53. ↑ a b Carlo Ginzburg, Clues, Myths, and the Historical Method, The Johns Hopkins University Press 2013, s. 146.
  54. ↑ a b c d e f g Thomas Kaeppeli: Registrum litterarum fr. Raymundi de Vineis capuani, magistri ordinis 1380-1399. T. 19. Rzym: Institutum Historicum Fratrum Praedicatorum, 1937, seria: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica.
  55. ↑ Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 376-377 nr 74.
  56. ↑ Joseph Hansen, Quellen und Untersuchungen zur Geschichte des Hexenwahns und der Hexenverfolgung im Mittelalter, Georg Olms Verlag, 1901, s. 456; Reichert, III, s. 226.
  57. ↑ Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 363 nr 4.
  58. ↑ a b Pio, s. 249.
  59. ↑ Luigi Zerbi, Il Castello di Monza e i suoi Forni, [w:] Archivio Storico Lombardo, vol. XIX (1893), s. 319; por. Pio, s. 249, który wymienia go pod rokiem 1447.
  60. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg Tavuzzi, s. 213-252.
  61. ↑ Biscaro, s. 526.
  62. ↑ Pio, s. 249; Caravita, s. 104, 116, 129, 286.
  63. ↑ Biscaro, s. 476; Caravita, s. 133; Bellomo, s. 158.
  64. ↑ Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 205.
  65. ↑ Biscaro, s. 462.
  66. ↑ Agostino Sottili: Humanismus und Universitätsbesuch: Die Wirkung Italienischer Universitäten Auf Die Studia Humanitatis Nördlich Der Alpen. BRILL, 2006, s. 72. ISBN 978-90-04-15334-9.
  67. ↑ Reichert, III, s. 233-234.
  68. ↑ Vincenzo de Conti, Notizie Storiche della Città di Casale e del Monferrato, Casale Monferrato 1840, s. 235.
  69. ↑ Pio, s. 488.
  70. ↑ a b Fontana, s. 611.
  71. ↑ a b c d Chenna, s. 193
  72. ↑ Rodolfo Maiocchi, La chiesa ed il convento di S. Tommaso in Pavia, Pavia 1895, s. 32.
  73. ↑ a b c Chenna, s. 194
  74. ↑ Sergio Pagano, La condanna al rogo di tre streghe e l’esecuzione sul “bricco” di Castellania (1520), Rivista di Storia, arte, archeologia per le province di Alessandria e Asti, nr CX (2001), s. 259-287; por. Fontana, s. 611.
  75. ↑ a b c d Pio, s. 273.
  76. ↑ Biscaro, s. 476; Marina Benedetti, Inquisitori lombardi nel Duecento, Edizioni di storia e letteratura, 2008, s. 115, 174.
  77. ↑ Thomas Kaeppeli, Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi, Tom 4, s. 151.
  78. ↑ a b Benedetti, s. 176.
  79. ↑ Celestino Piana (red.): Nuovi documenti sull'Universita di Bologna e sul Collegio di Spagna. Real Colegio de España, 1976, s. 287, seria: Publicaciones del Real Colegio de España. ISBN 978-84-600-0547-6.
  80. ↑ a b c d e f g Fontana, s. 560.
  81. ↑ a b Guerrini, Le cronache bresciane inedite dei secoli 15.-19, vol. 1, Brescia 1922, s. 185-186.
  82. ↑ Tavuzzi, 15; Siège inquisitorial de Brescia.
  83. ↑ Fontana, s. 560; Siège inquisitorial de Brescia.
  84. ↑ a b c Fontana, s. 557.
  85. ↑ Fontana, s. 558.
  86. ↑ Renzo Caravita, Rinaldo do Concorrezzo: arcivescovo di Ravenna (1303-1321) al tempo di Dante, Florencja 1964, s. 115-116; Renzo Caravita (red.), Templari tra mito e storia: Ravenna, Museo nazionale, 11 aprile-14 giugno 1992, s. 161.
  87. ↑ Studi e documenti di storia e diritto, Tom 18 (1897), s. 383.
  88. ↑ Gianmario Ferraris, I canonici della Cattedrale di Vercelli nel secolo XIV. Linee di ricerca, w: Vercelli nel secolo XIV. Atti del quinto congresso storico vercellese, a cura di Alessandro Barbero e Rinaldo Comba, Vercelli 2010, s. 245- 292
  89. ↑ Pio, s. 279; [1].
  90. ↑ Reichert, III, s. 208; Giovanni Giorgetta, I processi dell'Inquisizione in Valtellina e Valchiavenna nel XV secolo: dalla "buona societa" alla stregoneria.
  91. ↑ Rovelli, Storia di Como, III, Como 1802, s. 276.
  92. ↑ Giovanni Giorgetta, I processi dell'Inquisizione in Valtellina e Valchiavenna nel XV secolo: dalla "buona societa" alla stregoneria; por. Pio, s. 249.
  93. ↑ Atti della Societa Ligure di Storia Patria, vol. 34, s. 320.
  94. ↑ Tavuzzi, s. 253.
  95. ↑ a b Hansen, s. 502.
  96. ↑ a b Siège inquisitorial de Vercelli
  97. ↑ Vincenzo Lavenia, L'Inquisizione del Duca. I domenicani e il. S. Uffizio in Piemonte nella prima eta moderna, [w:] Carlo Longo (red.), Praedicatores, Inquisitores, vol. III, Rzym 2008, s. 426.
  98. ↑ a b Siège inquisitorial de Como
  99. ↑ Siège inquisitorial de Novara
  100. ↑ Vincenzo de Conti, Notizie Storiche della Città di Casale e del Monferrato, Casale Monferrato 1840, s. 32, 253.
  101. ↑ a b c d e f g h i j k l m Grado Merlo, Eretici e inquisitori nella società piemontese del Trecento, Turyn 1977, s. 124.
  102. ↑ DBI:Barnaba Cagnoli.
  103. ↑ a b c d e Tavuzzi, s. 122.
  104. ↑ Reichert, II, s. 402.
  105. ↑ Reichert, III, s. 65, 164.
  106. ↑ Laura Airaghi, Studenti e professori di S. Eustorgio in Milano dalle origini del convento alla metà del XV secolo, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, vol. 54 (1984), s. 371; Tavuzzi, s. 80.
  107. ↑ Paolo Rosso, «Fratres omnes bene vadant ad scolas». La scuola conventuale di San Giovanni Battista di Saluzzo fra Tre e Quattrocento, s. 115; Ripoll, III, s. 359-360.
  108. ↑ Costanza Segre Montel: I manoscritti miniati della Biblioteca Nazionale di Torino, tom 1, Biblioteca nazionale di Torino 1980, s. 152.
  109. ↑ Gabriel Audisio, Preachers by Night: The Waldensian Barbes (15th-16th Centuries), Leiden 2007, s. 80; SIUSA: Categoria 9. Inquisizione.
  110. ↑ Uberti, nr 134
  111. ↑ Archivum Fratrum Praedicatorum, Tom 32, Istituto Storico Domenicano, 1962, s. 263.
  112. ↑ Tavuzzi, s. 14.
  113. ↑ Reichert, II, s. 176.
  114. ↑ Nuova istoria della Repubblica di Genova, del suo commercio e della sua letteratura dalle origini all'anno 1797 narrata ed illustrata con note ed inediti documenti da Michel-Giuseppe Canale, Tom 1, s. 85.
  115. ↑ Giacomo Gorriani, L’ISTITUZIONE ELEMENTARE IN GENOVA E LIGURIA DURANTE IL MEDIO EVO, [w:] GIORNALE STORICO E LETTERARIO DELLA LIGURIA, 1939, s. 89.
  116. ↑ Gaudenzio Claretta: Storia diplomatica dell' antica abbazia di S. Michele della Chiusa: con documenti inediti, Turyn 1870, s. 158-159.
  117. ↑ a b c d e f g Fontana, s. 588-589.
  118. ↑ a b Tavuzzi, s. 110; Fontana, s. 632/
  119. ↑ Familia inquisitionis: a study on the inquisitors’ entourage (XIII-XIV centuries)
  120. ↑ DBI: Guido Capello.
  121. ↑ a b Albano Sorbelli (red.), Cronica gestorum ac factorum memorabilium civitatis Bononie: edita a fratre Hyeronimo de Bursellis, ab urbe condita ad a. 1497 con la continuazione di Vincenzo Spargiati aa. 1498-1584, Rerum italicarum scriptores: Nuova ed., Coi tipi della casa editrice S. Lapi, 1929, s. 41; Laura Graziani Secchieri, Silvia Superbi: Il cimitero ebraico del Sesto di San Romano: prime riflessioni, [w:] “Analecta pomposiana”. Miscellanea di studi per il sessantennio sacerdotale di Mons. Antonio Samaritani, vol. 34 (2009), s. 171-251.
  122. ↑ D'Amato, s. 158.
  123. ↑ Nuovi documenti sull'Università di Bologna e sul Collegio di Spagna, Tom 1, Publicaciones del Real Colegio de España, 1976, s. 236.
  124. ↑ D'Amato,s. 159.
  125. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Fontana, s. 632.
  126. ↑ a b c d e f g h Nuovi documenti sull'Università di Bologna e sul Collegio di Spagna, Tom 1, Publicaciones del Real Colegio de España, 1976, s. 221.
  127. ↑ Archivum fratrum praedicatorum, Tomy 65-66 (1995), s. 322.
  128. ↑ D'Amato, s. 216.
  129. ↑ D'Amato, s. 198.
  130. ↑ D'Amato, s. 202.
  131. ↑ D'Amato, s. 207, 209.
  132. ↑ D'Amato, s. 239.
  133. ↑ Nickiphoros I. Tsougarakis, The Western Religious Orders in Medieval Greece, s. 223.
  134. ↑ Giuliana Zanelli, Streghe e società: nell'Emilia e Romagna del cinque-seicento, Longo Editore, 1992, s. 109 przyp. 50.
  135. ↑ Massimo Donattini, L'Italia dell'inquisitore: storia e geografia dell'Italia del Cinquecento nella Descrittione di Leandro Alberti, Bononia University Press, 2007, s. 28.
  136. ↑ a b Benedetti, s. 177.
  137. ↑ I Libri commemoriali della Republica di Venezia. Regesti, tomo I, Wenecja 1876, s. 241
  138. ↑ a b c Tavuzzi, s. 91.
  139. ↑ Dinora Corsi, Diaboliche, maledette e disperate: le donne nei processi per stregoneria (secoli XIV-XVI), Florencja 2013, s. 71-72.
  140. ↑ Reichert, II, s. 455, 457.
  141. ↑ A. W. Van Ree: Raymond de Capoue : éléments biographiques, [w:] Archivum fratrum praedicatorum, Tom 33 (1963), s. 236.
  142. ↑ DBI: Bartolomeo Da Ferrara.
  143. ↑ Adriano Franceschini: Presenza ebraica a Ferrara: testimonianze archivistiche fino al 1492, L.S. Olschki, 2007, s. 182.
  144. ↑ Pio, s. 490; Romoaldo Maria Magnani, Vita de Santi, Beati, Venerabili e servi di Dio della Città di Faenza, Faenza 1741, s. 225; Gaetano Ballardini, Di un boccale faentino della nobile famiglia Salecchi, [w:] FAENZA - - Bollettino del Museo Internazionale delle Ceramiche in Faenza, t. 11 (1923), s. 72.
  145. ↑ Massimo Donattini, L'Italia dell'inquisitore: storia e geografia dell'Italia del Cinquecento nella Descrittione di Leandro Alberti, Bononia University Press, 2007, s. 28.
  146. ↑ Caravita, s. 116, 284.
  147. ↑ a b c por. Ceriotti, Dallasta, s. 40.
  148. ↑ a b c Siège inquisitorial de Mantova

Bibliografia

  • Alfonso D'Amato: I domenicani e l'Università di Bologna. Edizioni studio domenicano, 1988.
  • Elena Bellomo: The Templar Order in North-west Italy (1142-c.1330). Leiden – Boston: BRILL, 2008. ISBN 978-90-04-16364-5.
  • Marina Benedetti, Inquisitori a Milano dalla metà del XIII secolo, s. 175-238
  • Gerolamo Biscaro, Inquisitori ed eretici lombardi (1292-1318), w: «Miscellanea di Storia Italiana», t. L, XIX della 3ª serie (1922), s. 455-557
  • Renzo Caravita, Rinaldo do Concorrezzo: arcivescovo di Ravenna (1303-1321) al tempo di Dante, Florencja 1964
  • Giuseppe Antonio Chenna, Del vescovato, de'vescovi e delle chiese della città e diocesi d'Alessandria, Tomo Primo, Alessandria 1785, s. 193-195
  • Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1.
  • Vincenzo Maria Fontana: Sacrum theatrum dominicanum. Rzym: 1666.
  • Henry Charles Lea: A History of the Inquisition of the Middle Ages. Vols. I – III. Londyn – Nowy Jork: MacMillan Co., 1887–1888.
  • Giovanni Michele Pio: Della Nobile et generosa progenie del P. S. Domenico in Italia libri due. Bolonia: 1615.
  • Donald Prudlo: The martyred inquisitor: the life and cult of Peter of Verona († 1252). Ashgate Publishing, Ltd, 2008. ISBN 978-0-7546-6256-3.
  • Luca Ceriotti, Federica Dallasta: Il posto di Caifa. L’Inquisizione a Parma negli anni dei Farnese. Mediolan: FrancoAngeli, 2008. ISBN 978-88-464-9380-4.
  • Benedikt Reichert: Acta Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum. Vol. II-IV. Rzym: 1899-1901.
  • Thomas Ripoll (red.): Bullarium Ordinis Praedicatorum. Tomy I – VIII. Rzym: 1729 – 1740.
  • Cipriano Uberti, Tavola delli inquisitori, Novara 1586