Huszcza (do 1926 Lubienka) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–75, 1926–43 i 1944–54 na Lubelszczyźnie. Siedzibą gminy była Huszcza.
Gmina jednostkowa Huszcza powstała w 1809 roku w Księstwie Warszawskim[1]. Po podziale Królestwa Polskiego na powiaty i gminy z początkiem 1867 roku gmina weszła w skład powiatu bialskiego w guberni siedleckiej[2][3]. Gmina składała się z 5 wsi: Huszcza, Kopytnik, Koszoły, Wiski i Stasiówka[4]. W 1874 roku gminę zniesiono[5] a jej obszar włączono głównie do gminy Lubienka[6], oprócz Wisk, które weszły w skład gminy Kościeniewicze[7].
Za II Rzeczypospolitej gminę Lubienka podzielono na dwie gminy, Lubienka I (zwiększony odpowiednik gminy Huszcza z czasów Królestwa Polskiego) oraz Lubienka II (odpowiednik gminy Lubienka sprzed komasacji obu gmin w końcu XIX wieku)[8]. Niedługo (przed 1 lipca 1923[9]) gminy te znów połączono, lecz już w 1926 roku nastąpił kolejny podział:
Gminę zbiorową Huszcza utworzono 22 stycznia 1926 po zmianie nazwy gminy Lubienka na gmina Huszcza (po odłączeniu od niej sporej części obszaru z której utworzono gminę Dubów)[10]. 1 kwietnia 1927 z gminy Huszcza wyłączono wieś Jusaki, włączając ją do gminy Łomazy[11]. Jesienią 1933 gminę Huszcza podzielono na osiem gromad: Huszcza, Lubenka, Kopytnik, Koszoły, Stasiówka, Studzianka, Szymanowo i Wiski[12]
Podczas okupacji hitlerowskiej włączona do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt lubelski), gdzie 1 lipca 1943[13] została zniesiona i włączona do gminy Łomazy[14].
Po wojnie odtworzona[15]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina Huszcza składała się z 6 gromad: Huszcza I, Huszcza II, Kopytnik, Koszoły, Stasiówka i Wiski (Lubenkę, Studziankę i Szymanowo włączono do gminy Łomazy)[16].
Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[17]. Z obszaru gminy utworzono Gromadzkie Rady Narodowe w Huszczy i Studziance[18]. Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy Huszcza nie przywrócono[19].
Poniższa tabela przedstawia uproszczony schemat częstych zmian dwóch podstawowych jednostek: południowo-wschodniej i północno-zachodniej, nie posiadających fizycznej łączności ze sobą[20] przez obszar miasta Łomazy (przekształconego w 1870 w gminę Łomazy). Tabela na podstawie analizy przynależności administracyjnej poszczególnych wsi według ww. źródeł:
Przypisy
- ↑ Dz.P. Księstwa Warszawskiego tom I, s. 227–236
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
- ↑ Akta gminy Huszcza - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim. [dostęp 2008-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Powiat bialski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 170 .
- ↑ Gmina Lubienka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 411 .
- ↑ Wiski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 578 .
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom IV – Województwo Lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
- ↑ Ostatnia zweryfikowana edycja Skorowidza miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej przed pójściem do druku, uwzględniająca podzielność gmin
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 45
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 marca 1927 r. o wyłączeniu wsi Jusaki z gminy Huszcza w powiecie bialskim, województwie lubelskiem, i o włączeniu jej do [online], sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Lubelski Dziennik Wojewódzki. 1933, nr. 22, poz. 181
- ↑ Kreishauptmannschaft Biala-Podlaska
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Dz.U. 1944 nr 2, poz. 8.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.Urz. WRN w Lublinie Nr 15, poz. 64
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Po zniesieniu jedna wieś (Wiski) weszła w skład gminy Kościeniewicze, pozostałe do gminy Lubienka
- ↑ Utworzona także z niewielkiej części gminy Swory (kolonia Grabarka)
