Urodził się w Ławkach koło Trzemeszna jako syn dzierżawcy majątku ziemskiego – Michała Cegielskiego i Józefy z Palkowskich. W dzieciństwie stracił matkę, a ojciec zbankrutował, co uznaje się za główną przyczynę dużej samodzielności młodego Hipolita. W latach 1827–1830 uczył się w Gimnazjum w Trzemesznie, a od 1830 do 1835 w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Po zdaniu matury rozpoczął studia na Uniwersytecie Berlińskim, które zakończył broniąc pracę doktorską De negatione z filozofii.
Następnie wrócił do Poznania, gdzie został nauczycielem języka polskiego i języków starożytnych (greki i łaciny) w gimnazjum, którego był absolwentem. W 1841 ożenił się z Walentyną Motty (córką Jana Mottego i siostrą Marcelego); z tego małżeństwa miał troje dzieci: Stefana, Karolinę i Zofię. W tym czasie prowadził również intensywną pracę naukową publikując liczne artykuły z zakresu lingwistyki i dydaktyki, w tym rozprawę O słowie polskim i koniugacjach jego z 1842. Napisał też podręcznik do gramatyki języka greckiego (w 1843) i Naukę poezji[5] (w 1845), która była wiele razy wznawiana.
Podczas niepokojów w 1846 odmówił władzom szkoły przeprowadzania kontroli mieszkań swoich uczniów, co zakończyło jego karierę nauczyciela. Deputowany do Pruskiego Zgromadzenia Narodowego[6]. Pozbawiony środków do życia, dzięki pomocy przyjaciół otworzył w poznańskim Bazarze sklep z narzędziami rolniczymi, który następnie przekształcił w warsztat remontujący pługi i radła. Szybko rozwijający się zakład przekształcił się w małą fabrykę narzędzi i maszyn rolniczych, która w 1855 przeniosła się na ulicę Kozią. Następnie, gdy władze miejskie sprzeciwiły się dalszej rozbudowie, stale rosnący zakład częściowo przeniósł się w 1859 na ul. Strzelecką, gdzie powstała między innymi odlewnia.
Pomimo doskonale rozwijającego się przedsiębiorstwa Hipolit Cegielski nie zaprzestał pracy naukowej, wydając w 1852 poszerzone wydanie rozprawy O słowie polskim...[7]. Był też jednym z pierwszych autorów literatury o tematyce technicznej wydając w 1858 Narzędzia i machiny rolnicze.
W 1848 założył w Poznaniu pierwszy niezależny dziennik – „Gazetę Polską”[8], której był redaktorem naczelnym[9]. Po jej upadku pisał do „Gońca Polskiego”.
Zmarł 30 listopada 1868 o godzinie 9:15 w Poznaniu. Opiekę nad majątkiem i nieletnimi dziećmi przekazał bliskiemu przyjacielowi, Władysławowi Bentkowskiemu.
Został pochowany na cmentarzu świętomarcińskim, w bezpośrednim sąsiedztwie grobowca Karola Marcinkowskiego oraz swojej żony. Na pogrzebie specjalną kantatę okolicznościową odśpiewał chór pod batutą Bolesława Dembińskiego[11]. Jego grób się nie zachował, gdyż Niemcy w czasie okupacji całkowicie zdewastowali nekropolię. W początku lat 80. XX wieku reporter Adam Kochanowski ustalił dokładne położenie mogiły Cegielskiego i podczas prac budowlanych przy ul. Towarowej, mogących zniszczyć pozostałości, wpłynął (wsparty przez prezydenta Andrzeja Wituskiego) na podjęcie decyzji o ekshumacji. W miejscu mogiły znaleziono kości, jednak ówczesne metody nie pozwalały na wiarygodną ich identyfikację. Przyjęto, że są to szczątki rodziny Cegielskiego. Obelisk wraz z ziemią z miejsca pochówku umieszczono na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, po jego rewitalizacji w 1981. W skromnej uroczystości, oprócz Wituskiego, Czesława Knolla (uczestnika Bitwy nad Bzurą) i drużyn harcerskich, nie wzięły udziału żadne znaczące osobistości. Zaproszenie na powtórny pogrzeb zignorowały także władze Zakładów Cegielskiego (delegacja HCP złożyła kwiaty kilka dni później)[12][13].
Upamiętnienie
Wizerunek Hipolita Cegielskiego widnieje na wyemitowanym w 1988 r. przez Pocztę Polską z okazji 142. rocznicy uruchomienia Zakładów Przemysłu Metalowego w Poznaniu znaczku pocztowym o nominale 20 złotych[14].
4 grudnia 1998 w Poznaniu utworzono Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego, stowarzyszenie, którego celem jest propagowanie pozytywistycznych tradycji pracy organicznej oraz upowszechnianie wiedzy o życiu i dokonaniach H. Cegielskiego.
W październiku 2012 Sejmik Województwa Wielkopolskiego nazwał rok 2013 rokiem Hipolita Cegielskiego[15]. Sejm RP w grudniu 2012 przyjął okolicznościową uchwałę, związaną z 200. rocznicą narodzin Cegielskiego[16].
↑ abIstnieje spór co do urodzin Cegielskiego niektóre opracowania podają 6 stycznia 1813 jako prawidłowy, np.: Wielkopolski słownik biograficzny i encyklopedia PWN (4-tomowa, z lat 70.). Inne z kolei uznają datę 16 stycznia 1815 za właściwy, m.in.: encyklopedia PWN 12-tomowa oraz przedwojenna Encyklopedia Gutenberga, Słownik polskich pionierów techniki (z 1984), Polski Słownik Biograficzny czy Z ksiąg obywatelstwa (s. 205), Kronika Miasta Poznania 9-10/1923 [dostęp 2020-04-11]
↑Poznań Supercomputing and Networking Center-dLP.S.N.C.TeamPoznań Supercomputing and Networking Center-dLP.S.N.C., FBC [online], FBC [dostęp 2022-01-19](pol.).strona główna serwisu
↑Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr1863, s. 425; 1864, s. 434; 1865, s. 447; 1865, s. 462; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr1868, s. 808; 1869, s. 532;
↑Wybór Jan Data, Listy z Poznania. Wybór felietonów z drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1988, s. 155, ISBN 83-210-0718-X.
↑Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 731-732. ISBN 83-901625-0-4.
↑AndrzejA.WituskiAndrzejA., DorotaD.Ronge-JuszczykDorotaD., Przecież to mój Poznań. Andrzej Wituski w rozmowie z Dorotą Ronge-Juszczyk, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2014, s. 202-203, ISBN 978-83-7818-643-4, OCLC903323433.
.jpg)
