Herb Piastów górnośląskich

Herb Władysława Opolczyka z Herbarza Geldrii (ok. 1370–1395)
Herb księcia cieszyńskiego z Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb Piastów górnośląskich nad kaplicą piastowską w kościele franciszkańskim w Opolu

Herb Piastów górnośląskich – herb dynastii Piastów śląskich z linii opolskiej, cieszyńskiej i bytomsko-kozielskiej, mających swoje księstwa na Górnym Śląsku. Tworzyła go tarcza herbowa o błękitnym polu ze złotym orłem. Piastowie górnośląscy posiadali godło w dwóch wariantach: orzeł z koroną lub jej pozbawiony. Korona została dodana w późniejszym okresie, przy czym tylko książęta opolscy i następnie książęta cieszyńscy mieli w herbie orła ukoronowanego[1].

Złotego orła w polu błękitnym dziedziczyli książęta takich księstw śląskich jak: księstwo opolskie, księstwo niemodlińskie, księstwo strzeleckie, księstwo kozielsko-bytomskie, księstwo bytomskie, księstwo raciborskie, księstwo cieszyńskie, księstwo prudnickie, a przed zakupem przez króla polskiego także władcy księstwa oświęcimskiego[1].

Historia

Jako pierwszy z przedstawicieli dynastii Piastów używał wizerunku orła jako godła książę opolsko-raciborski Kazimierz I opolski, co potwierdza zachowana pieczęć konna na dokumencie z 1222 r.[1] Na pieczęci znajdował się wizerunek księcia trzymającego tarczę z gotyckim orłem[2]. Nie wiadomo czy herb ten posiadał odmienne barwy od herbów z orłami pozostałych Piastów, ponieważ barwne przekazy ikonograficzne pochodzą dopiero z XIV wieku[3]. Na podstawie pieczęci na dokumentach z lat 1257 i 1260 stwierdza się, że od księcia opolsko-raciborskiego Władysława złoty orzeł był dziedziczony przez przedstawicieli wszystkich linii Piastów na Górnym Śląsku[1]. Najstarszy barwny wizerunek herbu księstwa opolskiego zachował się na zamku w Lauf pod Norymbergą, gdzie w 1353 roku wyryto w kamieniu 114 herbów księstw, biskupstw i miast. Na znajdującym się tam do dzisiaj herbie zachował się ślad koloru żółtego na orle i błękitnego na tarczy[4][5]. Tę kolorystykę potwierdza Herbarz Geldrii z lat 1370-1395.

Herb ulegał pewnym zmianom stylistycznym i modyfikacjom, z których największą jest korona na głowie orła. Koronę wprowadził epizodycznie książę bytomski Kazimierz (2. połowa XIII wieku), a następnie posługiwali się nią na pieczęciach i w herbach nieprzerwanie książęta opolscy od czasów Bolka IV (2. połowa XIV wieku) do śmierci ostatniego z linii Piastów opolskich Jana II Dobrego w 1532 r. Ostatni książę opolski zapisał testamentem swój herb stanom księstwa opolsko-raciborskiego, co przyjmuje się za przekazanie go całemu społeczeństwu tej ziemi[1].

Motyw w herbach regionalnych

Godło Piastów górnośląskich przyjęły do swoich herbów oraz flag miasta, wsie, gminy, a także powiaty Górnego Śląska podkreślając swą przynależność do regionu lub związki z panującymi książętami. Utworzona w 1919 roku pruska prowincja Górny Śląsk przyjęła do swego herbu połowę złotego orła. W latach międzywojennych przyjęto do herbu wielkiego Czechosłowacji, herb książąt cieszyńskich oraz herb książąt opawsko-raciborskich (dwa pola ze złotym orłem). W 2000 r. w Polsce władze dwóch województw nawiązały do herbów Piastów górnośląskich, ustanawiając dwie różne odmiany dla herbu województwa śląskiego i herbu województwa opolskiego.

Należy także zwrócić uwagę, że obecność godła Piastów górnośląskich nie oznacza obecnie bezpośredniej przynależności do historycznego Górnego Śląska, co poświadcza stary herb Częstochowy, a także herb Oświęcimia, herb Żywca, których to przynależność do regionu zależna jest od ram czasowych.

Motyw w herbach miejskich

Średniowieczne nawiązanie do herbu

Herb księstwa raciborsko-opawskiego

W 1336 bezpotomnie umarł książę raciborski Leszek i testamentem zapisał księstwo raciborskie Mikołajowi II z dynastii Przemyślidów. W 1337 król czeski Jan Luksemburski połączył księstwo raciborskie z księstwem opawskim w jedno. Z tego czasu pochodzi herb księstwa raciborsko-opawskiego dzielony w słup na dwa pola. Pole prawe zawiera w polu błękitnym wizerunek złotego orła Piastów górnośląskich. Pole lewe nawiązuje do herbu księstwa opawskiego i zawiera dzielone w słup na dwa pola – jedno w kolorze czerwonym a drugie białym[6]. Księstwo raciborsko-opawskie istniało do 1377[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Uzasadnienie historyczno-heraldyczne do projektów herbu, flagi i pieczęci Województwa Śląskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. [dostęp 2011-01-02].
  2. ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 87. ISBN 83-7311-601-X.
  3. ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 88. ISBN 83-7311-601-X.
  4. ↑ V. Růžek,Česká znaková galeríe na hradě Laufu u Norímberka z roku 1361 (Příspěvek k skladbě královského dvora Karla IV), „Sborník Archivních Prací”, XXXVIII, 1988, s. 37–311
  5. ↑ Alfred Znamierowski „Pieczęcie i herby Śląska Cieszyńskiego”, Instytut Heraldyczno-Weksylologiczny, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2011, ISBN 978-83-922005-5-0
  6. ↑ Kazimierz Popiołek: Historia Śląska od zarania dziejów do 1945 roku.
  7. ↑ Romuald Kubiciel, Ziemia pszczyńska i jej właściciele do końca XVI stulecia

Literatura dodatkowa

  • Kaganiec Małgorzata: Heraldyka Piastów śląskich 1146-1707, Katowice 1992;