Habomai (ros. Хабомаи; jap. 歯舞群島 – Habomai-guntō lub 歯舞諸島 – Habomai-shotō) – grupa niewielkich wysp, które są częścią sporu[2] terytorialnego pomiędzy Rosją a Japonią.
Administracyjnie należą one obecnie do obwodu sachalińskiego, w archipelagu Kuryli. Są one oddzielone od japońskiej wyspy Hokkaido Cieśniną Radziecką (ros. Советский пролив, Sowietskij proliw; jap. Goyōmai-suidō[3]), a od wyspy Shikotan – Cieśniną Szpanberga (ros. пролив Шпанберга, proliw Szpanbierga; jap. Shikotan-suidō[3]). W kartografii radzieckiej i rosyjskiej grupa traktowana jest jako część Małej Kurilskiej griady.
Nazwa Habomai pochodzi z języka Ajnów: ハ・アプ・オマ・イ (zapis fonetyczny pismem japońskim) Ha-ap-oma-i. Oznacza wyspę/wyspy „gdzie cofają się kry”.
Tę samą nazwę nosi niewielki port rybacki (Habomai-gyokō) na południowym wybrzeżu półwyspu Nemuro oraz niewielka wysepka Habomai Moshiri leżąca naprzeciw niego.
Wyspy są niezamieszkane, znajduje się na nich tylko posterunek rosyjskiej straży przybrzeżnej.
Ostrow Zielonyj (ros. Остров Зелёный; jap. 志発島, Shibotsu-tō), powierzchnia 58,33 km²[4]
Ostrow Połonskogo (ros. Остров Полонского; jap. 多楽島, Taraku-tō), powierzchnia 10,91 km²[4]
Ostrow Tanfiljewa (ros. Остров Танфильева; jap. 水晶島, Suishō-jima), powierzchnia 12,13 km²[4]
Ostrow Jurij (ros. Остров Юрий; jap. 勇留島, Yuri-tō), powierzchnia 9,90 km²[4]
Ostrow Anuczina (ros. Остров Анучина; jap. 秋勇留島, Akiyuri-tō), powierzchnia 2,11 km²[4]
Prócz tego w skład archipelagu wchodzą też mniejsze grupy wysp:
Ostrowa Diomina (ros. Острова Дёмина; jap. 春苅島, Harukari-tō lub Harukaru-tō)
Ostrowa Oskołki (ros. Острова Осколки)
Ostrow Signalnyj (ros. Остров Сигнальный; jap. 貝殻島, Kaigara-jima)
Spór terytorialny
Ścierające się interesy Rosji i Japonii w tym regionie skłoniły oba państwa do podpisania w Shimoda w 1855 r. Traktatu o handlu, żegludze i wyznaczeniu granic, na podstawie którego linia graniczna została ustanowiona pomiędzy wyspami Etorofu (Iturup) i Uruppu (Urup). Pod koniec II wojny światowejZwiązek Radziecki, realizując postanowienia konferencji jałtańskiej, rozpoczął wojnę z Japonią i w dniach od 28 sierpnia do 5 września 1945 r. zajął – leżące poza ustaloną granicą – „Cztery Północne Wyspy” (Kunashiri, Etorofu, Shikotan i mini-archipelag Habomai). W konsekwencji tego aktu Związek Radziecki włączył ten obszar do swojego terytorium i do 1949 r. deportował wszystkich japońskich mieszkańców (ok. 17 tys. osób). Od tego czasu oba państwa dążą do rozwiązania sporu i podpisania traktatu pokojowego, prowadząc negocjacje na różnych szczeblach[5].
Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między ZSRR a Japonią w 1956 roku strona radziecka zaoferowała zwrot Małego Łańcucha Kurylskiego (ros. Малая Курильская гряда, Małaja Kurilskaja griada) obejmującego wyspę Szykotan i wyspy Habomai[6], w zamian za zrzeczenie się roszczeń do pozostałych, większych wysp Iturup i Kunaszyr. W 2006 roku prezydent Rosji Władimir Putin ponowił tę ofertę, ale japoński premier Jun'ichirō Koizumi odrzucił ją, domagając się zwrotu wszystkich wysp[7]. Kuryle Południowe (dla Japonii „Terytoria Północne”) pozostają obszarem spornym.
Panorama wysp Habomai widziana z przylądka Nosappu na półwyspie Nemuro
