Jednostki projektu H-900/II[a] powstały w Stoczni Remontowej Nauta jako rozwinięcie wcześniejszego projektu H-800/IV[2]. Konstruktorami holowników tego typu byli inż. Jan Arabas i Jerzy Matryba, a główną zmianą w stosunku do poprzedników była instalacja silnika o większej mocy i wzmocnienie części dziobowej, pozwalające na operowanie w pokruszonym lodzie[2][3]. Z założenia jednostki przeznaczone były do holowania okrętów MW, udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych oraz holowania tarcz artyleryjskich[2][3]. Na początku lat 80. stocznia Nauta zbudowała też nieznacznie różniącą się serię cywilnych holowników, określanych jako H-900/I[2].
H-4 został zamówiony i zbudowany w Stoczni Remontowej Nauta w Gdyni[2][3]. Stępkę okrętu położono w 1979 roku, a zwodowany został w 1979 lub w 1980 roku[4].
Wykonany ze stali St 41 kadłub jednostki podzielony jest na pięć przedziałów wodoszczelnych: I - skrajnik dziobowy ze skrzynią łańcuchową; II - pomieszczenia załogi (jedno dwunastoosobowe pomieszczenie mieszkalne i dwa dwuosobowe pomieszczenia mieszkalne; III - siłownia (silnik główny, agregaty prądotwórcze i pompy pożarowe), IV - magazyn oraz V - skrajnik rufowy z maszyną sterową[2][5]. W umieszczonej na pokładzie wykonanej ze stopów aluminium (PA 11N i PA 20N) nadbudówce znajdują się: pomieszczenie dowódcy, kuchnia i jadalnia, blok sanitarny, magazyn prowiantu oraz szyb maszynowy (na dolnej kondygnacji)[2][5]. Na pokładzie nawigacyjnym nadbudówki znajduje się główne stanowisko dowodzenia[2]. Na szczycie (pokładzie namiarowym) znajduje się maszt oraz działko wodno-pianowe DWP-16, a za tylną ścianą nadbudówki na pokładzie głównym umieszczony jest główny hak holowniczy Kronos o uciągu 15 Ton z amortyzatorem sprężynowym i hydraulicznym oraz hak pomocniczy o takim samym uciągu[2][5]. Sprzęt ratowniczy stanowią dwie pompy przeciwpożarowo-ratownicze 63WPs-254A/Z o wydajności 63 m³/h i wysokości podnoszenia słupa wody wynoszącej 60 metrów, zasilające działko wodno-pianowe[2][5]. Jednostka wyposażona jest w radar nawigacyjny SRN-206[2][3]. Wyposażenie uzupełniało sześć pachołków cumowniczych i dwa holownicze[6]. Autonomiczność okrętu wynosi 14 dób[2].
Załoga holownika składa się z 17 osób[2][b]. Okręt ma możliwość krótkotrwałego przyjęcia na pokład grodziowy 50 osób[3][4].
Służba
H-4 został przyjęty w skład Marynarki Wojennej 10 lutego 1980 roku[2][3]. Holownik został wcielony do 42. Dywizjonu Pomocniczych Jednostek Pływających 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu[2][3]. Po likwidacji dywizjonu rozkazem Szefa Sztabu Generalnego WP nr 020/Org. z 9 stycznia 1996 roku holownik został przyporządkowany Komendzie Portu Wojennego Świnoujście[2][7]. W dniach od 23 do 28 maja 1999 roku H-4 wziął udział w ćwiczeniach MW o kryptonimie „Pirania ’99”[8]. Od 27 września do 6 października 2010 roku holownik wraz z bliźniaczym H-7 wziął udział w wieloszczeblowych ćwiczeniach o kryptonimie „Anakonda 2010”, mających na celu sprawdzenie gotowości Sił Zbrojnych RP do obrony kraju przed atakiem wroga[9]. W styczniu 2016 roku rozpoczął się remont jednostki, przeprowadzony w doku pływającym „PRC 1” stoczni Marco Service w Szczecinie. Zakres prac obejmował naprawy: silnika głównego i agregatów prądotwórczych, kadłuba (pokładów, podwodzia), połączonej z wymianą części poszycia, nadbudówki i stabilizatora dyszy Korta[10].
Jednostka nadal służy w polskiej flocie, wchodząc w skład Grupy Holowników 12. Wolińskiego Dywizjonu Trałowców 8. Flotylli Obrony Wybrzeża (stan na 2019 rok)[5][11].
Jarosław Ciślak, Tomasz Grotnik. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej: Anakonda 2010. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2010 (107), 2010. Magnum-X. ISSN1426-529X.
Jarosław Ciślak, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej:Pirania ’99. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4/1999 (17), 1999. Magnum-X. ISSN1426-529X.
Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Wyd. I. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
Tomasz Grotnik. Mistrzowie drugiego planu. „Morze”. Nr 9/2017 (24), 2017. Zespół Badań i Analiz Militarnych. ISSN2543-5469.
Tomasz Grotnik. Z kraju i ze świata: Remonty okrętów. „Morza i Okręty”. Nr 1/2016 (5), 2016. Zespół Badań i Analiz Militarnych. ISSN2450-2499.
Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-68-9.
Jarosław Malinowski, Tadeusz Grzesikowski: Marynarka Wojenna RP 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”, 1994.
Richard Sharpe (red.): Jane’s Fighting Ships 1990-91. London: Jane’s Defence Data, 1990. ISBN 0-7106-0904-3. (ang.).
