Nazwa miejscowości zmieniała się na przestani czasu. W latach 1354 - 1570 występowała pod nazwą Borskaw lub Borsechaw. W 1570 r. została zapisana jako Gorzuchowo. Po przejściu tych ziem pod zarząd pruski nazwę zmieniono na Gottersfeld[4]. Tak samo nazywała się w czasie II wojny światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powrócono do starej nazwy.
W roku 1880 było 16 budynków, w tym 8 domów mieszkalnych, a samą miejscowość zamieszkiwana przez 72 katolików oraz 28 ewangelików (łącznie 100 mieszkańców)[4].
Według danych Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Chełmnie oraz Powiatowego Inspektoratu Statystycznego w Chełmnie (31 XII 1966 r.) sołectwo Gorzuchowo było zamieszkiwane przez 287 mieszkańców. Czyniło ją wtedy czwartą największą wsią w gromadzie Robakowo[5].
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 190 mieszkańców[2]. Jest dziewiątą co do wielkości miejscowością gminy Stolno.
Góra św. Jana, na której gen. Józef Haller ufundował grotę z Matką BożąGrota z Matką Bożą, którą ufundował gen. Józef Haller
Kapliczka św. Andrzeja Boboli
Kapliczka św. Andrzeja BoboliPomnik przedstawiający św. Andrzeja Bobolę
Pierwsze wzmianki o wsi pojawiają się ok. 1354 kiedy to wielki mistrz zakonu krzyżackiegoWinrych von Kniprode nadał Janowi Chadenowi dobra Bokrsaw (Gorzóchówko), jako dobro dziedziczne, i staw Smolsin[6]. Była to więc lenna wieś rycerska i podlegała wójtostwu lipineckiemu[7]. Rycerz został zobowiązany do służby zbrojnej, pomocy w budowaniu zamków oraz płużnego w postaci 1 korca owsa rocznie (zamiast korca pszenicy)[6].
W latach ok. 1423 - 1424 wieś posiadał Konrad Borsechaw w komturii brodnickiej 16 łanów i obowiązek wystawiania 1 służby w zbroi lekkiej[6]. Po wojnie trzynastoletniej stała się własnością rodziny Gorzuchowskich h. Prawdzic. Natsępnie stała się własnością Dulskich[7]. W roku 1570 wieś stała się własnością szlachecką i należała do rodziny Kamińskich (Jana i Eufemii)[7]. Stanisław Kamiński posiadał 4,5 łana chłopskiego, a Wawrzyniec Szczepański posiadał 3 łany chłopskie i 3 zagrodników[6][8]. We wsi mieściła się tkalnia oraz karczma[7].
W XIX w. znajdowały się tutaj stacja kolejowa, telegraficzna oraz pocztowa[9], choć sama wieś była także związana z pocztą w Trzebiełuchu[4]. Znajdowała się przy trakcie grudziącko-chełmińskim, od Chełmna oddalony o 1 milę, a od Grudziądza o 1,5 mili[4]. W XIX wieku wieś należała do parafii Sarnowo[4][6]. W tym czasie dziedzicem wsi był Kleszczyński[7].
W listopadzie 1906 r. we wsi doszło do strajków młodzieży szkolnej związanych z usuwaniem języka polskiego ze szkół i zastępowaniem go językiem niemieckim. Związane to było z rozporządzaniem wydanym przez pruskiego ministra spraw duchowych, oświaty i medycyny Conrada von Studta (Konrada Studta) nakazującym nauczania religii w urzędowym języku Cesarstwa Niemieckiego. Napiętą sytuację pogarszały wydawane w latach 1900 - 1906 zarządzenia i akty zaostrzające to prawo. W celu zdławienia oporu młodzieży i ich rodziców rząd pruski wykorzystywał różne środku prewencyjne (od dodatkowych godzin w szkole i kar cielesnych, po kary pieniężne i więzienie) strajk udał się stłumić dopiero po ośmiu miesiącach[10].
Majątek w Gorzuchowie w 1922 roku kupił generał Józef Haller. W skład majątku (określanego resztówką) wchodziło 120-150 hektarów gruntu i zabudowania. Majątek był wpierw dzierżawiony p. Stanisławowi Piechockiemu, a od 1932 roku generał Haller mieszkał tam na stałe do 1939 roku, gdy wybuchła wojna. Generał Haller ufundował m.in. krzyż, grotę Matki Boskiej (w 1933 r., a poświęcona rok później[7]) i kaplicę z figurą św. Andrzeja Boboli (w 1938 r.[7]). Po II wojnie światowej majątek został skonfiskowany przez państwo polskie[11]. We wsi ziemie posiadali dwaj mieszkańcy Grubna, Rupert Cumo (od 1921 r.) oraz Karol Puławski (od 1930 r.)[7].
Świetlica wiejska w GorzuchowiePlac zabaw w Gorzuchowie
Na początku II wojny światowej mieszkający w Gorzuchowie Niemcy, na terenie Parku Hallera zabili trzech Polaków należących do Polskiego Związku Zachodniego (robotnika i rolnika z Sarnowa oraz rolnika z Krajęcina)[12]. W tym samym czasie doszło do ataku powietrznego Luftwaffe na dworzec PKP w Gorzuchowie. Na stacji stał pociąg relacji Grudziądz - Toruń, w którym znajdowali się mieszkańcy Grudziądza uciekający przed działaniami wojennymi. W czasie ostrzału składu zginęło 39 osób. Niedługo później, obok stacji, powstała zbiorowa mogiła. Dopiero po wojnie wzniesiono pomnik upamiętniający pomordowanych[13].
Kapliczka maryjna w Gorzuchowie
W latach 50. i 60. XX w. we wsi została wybudowania nowa piekarnia. Jej powstanie związane związane było z wymaganiami oraz celami jakie postawiono przed gminnymi spółdzielniami oraz zostały określone w I. planie i II. planie pięcioletnim[14]. Na pocz. XXI w. piekarnia została zamknięta, lecz na przełomie lat 10. i 20. tego wieku została wykupiona przez Mariusza Beckera i funkcjonuje do dziś.
W latach 60. XX w. wybudowano i oddano do użytku wodociągi wiejskie, do których podłączono Gorzuchowo. Inwestycja ta powiązana była z obchodami XX-lecia Polski Ludowej oraz ze zbliżającymi się obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego. Przez propagandę PRLu został ukazane wykorzystane i ukazane jako czyn społeczne związany z odezwą Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu oraz ww. obchodów[15].
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[16] na listę zabytków wpisany jest park dworski z połowy XIX w., nr rej.: 448 z 1.10.1985.
Znane osoby
W latach 20. XX wieku osiedlił się w miejscowym majątku generał Józef Haller. Na Górze św. Jana przy drodze do Sarnowa ufundował grotę Matki Bożej. Mieszkał tu do wybuchu II wojny światowej.
↑ abcdeSłownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1881, s. 734.
↑K. Faber, Podział administracyjny powiatu chełmińskiego (według stanu z 31 XII 1966 r.) [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 539.
↑Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 7, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1886, s. 846.
↑B. Danilczuk, Chełmno w okresie zaboru pruskiego (XIX - pocz. XX w.) [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, ss. 247 - 248.
↑J. Sziling, Dzieje Chełmna i powiatu w okresie okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945) [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, ss. 319 - 320.
↑G. Mazur, Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego, Gdynia 2020, s. 200.
↑K. Faber, Rozwój gospodarczy i demograficzny powiatu chełmińskiego w latach 1945 - 1965 [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 412.
↑K. Faber, Rozwój gospodarczy i demograficzny powiatu chełmińskiego w latach 1945 - 1965 [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, ss. 417 - 418.
